Πώς βλέπει το Κρεμλίνο τον υπόλοιπο κόσμο
Του Charles Grant
Οι Ρώσοι αναλυτές θεωρούν πως οι ΗΠΑ θα επικεντρωθούν λιγότερο στις παρεμβάσεις ανά τον κόσμο και θα είναι πιο εθνικιστές, μερκαντιλιστές και θα εστιάζουν στα συμφέροντά τους.
Ο Thomas Hobbes περιέγραψε τη ζωή ενός ανθρώπου ως “μοναχική, φτωχή, άσχημη, και σύντομη”. Η άποψη του Κρεμλίνου για τον κόσμο είναι σκοτεινή και αντίστοιχη με αυτή του Hobbes. Αλλά σε μια πρόσφατη επίσκεψη στη Μόσχα, εντυπωσιάστηκα από την εμπιστοσύνη των Ρώσων (που έχουν κάποια επιρροή), στην ικανότητα της χώρας τους να διαπρέψουν σε έναν τέτοιο κόσμο.
Οι δημοσκοπήσεις για τον Vladimir Putin έχουν μειωθεί σε μόλις πάνω από το 60%, που αποτελεί το χαμηλότερο επίπεδο από την επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2014, αλλά δεν αμφισβητείται στο εσωτερικό. Όλοι αναμένουν τον πρόεδρο να παραμείνει στην εξουσία τουλάχιστον μέχρι το 2024 που λήγει η τωρινή του θητεία, και ίσως και περισσότερο. Η οικονομία, που παραμένει εξαρτημένη από τις εξαγωγές των φυσικών πόρων και ανίκανη να αναπτυχθεί περισσότερο από 1,5% σε ετήσια βάση, συνεχίζει να “σέρνεται”.
Μεγάλο μέρος της αυτοπεποίθησης του Κρεμλίνου προέρχεται από την πεποίθηση ότι ο δυτικός κόσμος αλλάζει με τρόπο που βολεύει τη Ρωσία. Ο Donald Trump φαίνεται ότι εκπροσωπεί μια μακροπρόθεσμη τάση στις ΗΠΑ παρά ένα βραχυπρόθεσμο ξέσπασμα: οι Ρώσοι αναλυτές εκτιμούν ότι οι ΗΠΑ θα είναι λιγότερο επικεντρωμένοι στο να παρεμβαίνουν ανά τον κόσμο και να διατηρούν μια φιλελεύθερη, βασισμένη σε κανόνες, υπό αμερικανική σκέπη, τάξη, και ότι θα είναι πιο εθνικιστικές, μερκαντιλιστές και εστιασμένες στο συμφέρον τους. Επομένως μακροπρόθεσμα, οι ΗΠΑ και η Ρωσδία θα πρέπει να είναι σε θέση να διευκολύνουν η μία την άλλη.
Οι Ρώσοι θεωρούν ότι η Ευρώπη διέρχεται παρόμοιας μεταμόρφωσης. Οι επιτυχίες του Viktor Orban, της Marine Le Pen, του Nigel Farage και του Matteo Salvini, είναι ενδεικτικές μιας Ευρώπης που, όπως η Ρωσία, θα επιδιώξει να διατηρήσει τις οικογενειακές αξίες και τον χριστιανισμό, ενάντια στον ισλαμικό εξτρεμισμό. Συνεχίζοντας την ανόητη υποστήριξή της για δημοκρατία σε μέρη όπως η Λιβύη και η Συρία, αυτή η Ευρώπη δεν θα ασχοληθεί πολύ με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αν και κάποιοι Ευρωπαίοι ηγέτες εξακολουθούν να μιλάνε για ευρωπαϊκές αρχές και το κράτος δικαίου, δεν είναι σοβαροί -στην κυνική άποψη πολλών Ρώσων- για αυτές.
Οι Ρώσοι επισημαίνουν ότι ο Trump και ο Putin μοιράζονται μια ανελεύθερη κοσμοθεωρία η οποία εκτιμά την επιδίωξη του εθνικού συμφέροντος και δεν ασχολείται με την πολυμέρεια. Και οι δύο αντιπαθούν τις διαλέξεις από την Angela Merkel. Αλλά η διαφορά, λένε, είναι ότι ενώ ο Trump, που προέρχεται από τον επιχειρηματικό κόσμο, είναι ένας αισιόδοξος που βλέπει τα προβλήματα ότι μπορεί να λυθούν, ο Putin, με ιστορικό στις μυστικές υπηρεσίες, έχει ένα πιο παρανοϊκό όραμα. Πιστεύει σε συνωμοσίες και βλέπει τις διεθνείς σχέσεις ως ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος.
Οι Ρώσοι αναλυτές αναφέρουν πως σημαντικές προσωπικότητας στο Κρεμλίνο, μιλούν για το ενδεχόμενο ενός πολέμου με τη Δύση, ως μια πραγματική πιθανότητα. Η οικονομία της Ρωσίας μπορεί να είναι μικρή, λένε, αλλά θα μπορούσε να επιφέρει πλήγματα μέσω ενός “ασύμμετρου” ή υβριδικού πολέμου – ως εκ τούτου η Ρωσία θα απέφευγε τις μάχες όπου ο αντίπαλός της ήταν ισχυρός, και θα χρησιμοποιούσε τα μεγάλα της όπλα, όπως ο κυβερνοπόλεμος και η χειραγώγηση των πληροφοριών μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Ορισμένοι Ρώσοι ισχυρίζονται ότι θα μπορούσαν να κερδίσουν σε στρατιωτικό επίπεδο, επικεντρώνοντας τις προσπάθειές τους σε λίγα μέρη, και ενεργώντας αποφασιστικά και με δύναμη. Επισημαίνουν για παράδειγμα ότι η Ρωσία έχει πετύχει πολύ περισσότερα στη Συρία με περιορισμένους πόρους σε σχέση με αυτά που έχει καταφέρει η Αμερική στο Ιράκ, με όλα τα δισ. που ξόδεψε εκεί. Πιστεύουν ότι έχουν αρκετά χρήματα για να φτιάξουν νέα όπλα -όπως τους υπερηχητικούς cruise πυραύλους στους οποίους υπερέχει η Ρωσία- κάτι που θα αποτρέψει τη Δύση από το να επιτεθεί. Ασφαλώς, πολλοί υψηλόβαθμοι Ρώσοι γνωρίζουν ότι η χώρα τους θα ήταν τρελή για να εμπλακεί σε πόλεμο με τη Δύση, αλλά το στρατιωτικό κλίμα εξυπηρετεί έναν σκοπό για τη διατήρηση του ηθικού.
Αρκετοί καλοστεκούμενοι Ρώσοι θεωρούν ότι η αυξημένη “ρεαλιστική” παγκόσμια κοσμοθεωρία της Ευρώπης, σε συνδυασμό με την επιδείνωση των σχέσεων με τις ΗΠΑ, θα την οδηγήσει να επιδιώξει τη φιλία με τη Ρωσία. Λένε πως η Ευρώπη θα χρειαστεί τη Ρωσία ώστε να αποφύγει να “συνθλιβεί” μεταξύ της Αμερικής και της Κίνας.
Επειδή οι Ρώσοι ηγέτες δεν παίρνουν στα σοβαρά τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, δυσκολεύονται να καταλάβουν ότι άλλοι, το κάνουν. Αλλά όπως έγινε σαφές σε ένα σεμινάριο το οποίο παρακολούθησα στη Μόσχα (που διοργανώθηκε από τη Club of Three, το οποίο φέρνει μαζί Βρετανούς, Γάλλους και Γερμανούς πολιτικούς και επιχειρηματίες), ορισμένοι υψηλόβαθμοι Ευρωπαίοι (μεταξύ των οποίων και Γερμανοί), θα είναι απρόθυμοι να χτίσουν εκ νέου γέφυρες με τη Ρωσία, όσο αυτή αψηφά το διεθνές δίκαιο καταλαμβάνοντας την Κριμαία και μέρη του Ντονμπάς.
Κανένας στη Μόσχα δεν περιμένει από τον Putin ή από το νέο Ουκρανό πρόεδρο, τον Zelenskiy, να κάνουν τους συμβιβασμούς που απαιτούνται για την επίλυση της σύγκρισης του Ντονμπάς σύντομα. Βολεύει το Κρεμλίνο οι Ρώσοι να θεωρούν το χάος στην Ουκρανία ως μια προειδοποίηση του τι συμβαίνει όταν μία ρωσόφωνη χώρα επιδιώκει να αγκαλιάσει τη δυτικού τύπου δημοκρατία. Αλλά ορισμένοι Μοσκοβίτες think-tankers, αναγνωρίζουν ότι η σύγκρουση επιβαρύνει τη Ρωσία με στρατηγικό κόστος, όπως οι κακές σχέσεις με την ΕΕ και οι κυρώσεις που περιορίζουν την πρόσβασή της σε ξένη πίστωση, σε επενδύσεις και στην τεχνολογία.
Η φιλία του Putin με τον Xi Jinping, και το γεγονός ότι η Ρωσία και η Κίνα είναι πιθανώς πιο κοντά από οποιαδήποτε άλλη φορά στην ιστορία τους, ενισχύει την αυτοπεποίθηση στη Μόσχα. Οι Ρώσοι πιστεύουν ότι οι Κινέζοι συμμερίζονται την κοσμοθεωρία τους και ότι οι δύο χώρες ενισχύουν η μία την άλλη εναντίον των ΗΠΑ. Επισημαίνουν ότι η αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ και των δύο, είναι που τους φέρνει κοντά.
Αλλά οι Ρώσοι περιγράφουν επίσης τη σχέση με την Κίνα ως έναν γάμο ανάγκης, και είναι επιφυλακτικοί σε ό,τι αφορά στην εξάρτησή τους από έναν οικονομικό κολοσσό. Ένας λόγος που οι Ρώσοι αναλυτές συνεχίζουν να επιστρέφουν στο ζήτημα μιας πιο στενής σχέσης ΕΕ-Ρωσίας, είναι ότι θέλουν να είναι σε θέση να βάλουν τους Ευρωπαίους και τους Κινέζους απέναντι τον έναν με τον άλλο, ώστε να αυξήσουν την ελευθερία τους για ελιγμούς.
Οι Ρώσοι έχουν δίκιο να επισημάνουν ότι πριν από 20 χρόνια πολλοί Δυτικοί ηγέτες έκαναν το λάθος να σκεφτούν ότι η ιστορία τελείωσε, καθώς ο κόσμος έμοιαζε να κινείται προς τη δημοκρατία, την παγκοσμιοποίηση και τον πολυμερισμό. Αλλά ορισμένοι Ρώσοι μπορεί τώρα να είναι ένοχοι μιας παρόμοιας ύβρις, εάν υποθέτουν ότι ο δυτικός κόσμος θα κυριαρχηθεί από εθνικισμό και πολιτικές ταυτότητας και ότι θα ξεχάσει τις ιδέες του.
