Αλλαγή σελίδας στο ουκρανικό ζήτημα
Του Κώστα Ράπτη
Σχεδόν έξι χρόνια μετά την έναρξη της ουκρανικής κρίσης, με τις διαδηλώσεις του Euro-Maidan, οι παράμετροι του προβλήματος που άνοιξε βαθύ ρήγμα στις σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση αλλάζουν το τελευταίο διάστημα αποφασιστικά – αρχής γενομένης από το πολιτικό σκηνικό στο εσωτερικό της Ουκρανίας.
Οι βουλευτικές εκλογές της Κυριακής τις οποίες προκάλεσε πρόωρα ο νέος πρόεδρος της χώρας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, προκειμένου να αποκτήσει μια φιλική πλειοψηφία στη “Βερχόβνα Ράντα”, σηματοδοτούν “αλλαγή σελίδας”.
Το στοίχημα του Ζελένσκι, ο οποίος από δημοφιλής κωμικός εκτοξεύθηκε προ τριμήνου στο ανώτατο αξίωμα κεφαλαιοποιώντας την δυσφορία των συμπολιτών του με το παλαιό πολιτικο-οικονομικό κατεστημένο, απέδωσε και με το παραπάνω.
Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της Κεντρικής Εκλογικής Επιτροπής, το προσκείμενο στον Ζελένσκι κόμμα “Υπηρέτης του Λαού”, υπό τον Ντμίτρο Ραζούμκοφ, εξασφαλίζει, με καταμετρημένο το μισό των ψήφων, ποσοστό άνω του 42,35% – με μεγάλη διαφορά από κάθε άλλον ανταγωνιστή και με κοινοβουλευτική αυτοδυναμία, γεγονός δίχως προηγούμενο στα χρονικά της Ουκρανίας.
Πρωτοφανής, ωστόσο, υπήρξε και η αποχή των ψηφοφόρων, καθώς το ποσοστό συμμετοχής έπεσε στο 49,9% (έναντι 62% στις προεδρικές εκλογές την άνοιξη).
Την δεύτερη θέση κατακτά ο φιλορωσικών διαθέσεων συνασπισμός Πλατφόρμα της Αντιπολίτευσης – Για τη Ζωή, που εκπροσωπεί κυρίως το ανατολικό τμήμα της χώρας και απέσπασε το 12,8% των ψήφων. Στην τρίτη θέση περιορίζεται, με ποσοστό 8.7%, η Ευρωπαϊκή Αλληλεγγύη του τέως προέδρου της χώρας Πέτρο Ποροσένκο.
Μόνο άλλα δύο κόμματα εξασφαλίζουν την είσοδο στη νέα Βερχόβνα Ράντα: το κόμμα της Πατρίδας της πρώην πρωθυπουργού Γιούλια Τιμοσένκο, με 8,15% και το νεοσύστατο κόμμα “Χόλος” (Φωνή), υπό τον δημοφιλή τραγουδιστή Σβιάτοσλαβ Βακαρτσούκ, με 6,39%. Δυνάμεις στα αριστερότερα της Πλατφόρμας της Αντιπολίτευσης καθώς και το ακροδεξιό Ριζοσπαστικό Κόμμα του Ολέγκ Λιάσκο μένουν εκτός κοινοβουλίου.
Το ουκρανικό εκλογικό σύστημα θυμίζει το γερμανικό, καθώς το κατώφλι της κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης ανέρχεται στο 5% των ψήφων, ενώ από τις 424 έδρες του κοινοβουλίου οι 225 κατανέμονται αναλογικά με βάση κομματικές λίστες και οι υπόλοιπες 199 πλειοψηφικά σε μονοεδρικές περιφέρειες.
Ο “Υπηρέτης του Λαού” φέρεται να εξασφαλίζει 122 έδρες από την αναλογική κατανομή και 124 μονοεδρικές. Αυτή η κοινοβουλευτική πλειοψηφία είναι σε θέση να αναμορφώσει το τοπίο και στην δικαιοσύνη, με τον ορισμό Γενικού Εισαγγελέα κ.ο.κ.
Ο Ζελένσκι υπαινίχθηκε ότι μπορεί να προκαλέσει και πρόωρες δημοτικές εκλογές, ώστε να ολοκληρωθεί η ανανέωση του τοπίου. Προτού πάντως διαφανεί η κατάκτηση της αυτοδυναμίας, η παράταξη του προέδρου εμφανιζόταν δεκτική στη συνεργασία με το “Χόλος”, αλλά και την Πλατφόρμα της Αντιπολίτευσης, καταδεικνύοντας ότι δεν της λείπει η ελευθερία κινήσεων.
Αν κάποιες αλλαγές μοιάζουν σαρωτικές, ορισμένες άλλες σταθερές της ουκρανικής δημόσιας ζωής παραμένουν αμετάβλητες. Παρά την λαϊκή δυσαρέσκεια που ανέδειξε ως τελευταία εφεδρεία του έθνους φυσιογνωμίες της μαζικής κουλτούρας όπως ο Ζελένσκι και ο Βακαρτσούκ, ο ρόλος των ολιγαρχών δεν έχει κλονιστεί. Καθένα από τα μεγάλα ονόματα της επιχειρηματικής ζωής επένδυσε ανοικτά σε διαφορετική πολιτική δύναμη, με τον ίδιο τον Ζελένσκι να θεωρείται ελεγχόμενος από τον άλλοτε σύμμαχο και κατόπιν αντίπαλο του Ποροσένκο, ‘Ιγκορ Κολομόισκι.
Σε κάθε περίπτωση, οι διαθέσεις του πληθυσμού, εξαιρουμένων των φανατικών στο δυτικό άκρο της χώρας, ευνοούν μιαν ειρηνική διευθέτηση της σύγκρουσης με τις αυτοανακηρυχθείσες “Λαϊκές Δημοκρατίες” του Ντονμπάς που έχουν αποσχισθεί από το 2014.
Η εκκαθάριση του πολιτικού τοπίου, η ενδυνάμωση του νεόφυτου Ζελένσκι, αλλά και η κινητικότητα που παρατηρείται μεταξύ Κιέβου και Μόσχας προοιωνίζονται εξελίξεις στο μέτωπο αυτό. Ήδη μετά από πολλές εβδομάδες κατά τις οποίες η ρωσική πολιτική ηγεσία αντιμετώπιζε την εκλογή του Ζελένσκι με σιωπηρή αναμονή, υπήρξε τηλεφωνική επικοινωνία του Ουκρανού προέδρου με τον Ρώσο ομόλογό του, αλλά και καταρχήν συμφωνία των επιτρόπων ανθρωπίνων δικαιωμάτων των δύο κρατών για ανταλλαγή κρατουμένων.
Είναι αμφίβολο αν το Κρεμλίνο θα αποδεχθεί την πρόταση του Ζελένσκι για διεύρυνση της “σύνθεσης Νορμανδίας” (Ουκρανία, Ρωσία, Γαλλία, Γερμανία), που διαπραγματεύτηκε τις Συμφωνίες του Μίνσκ, με τις ΗΠΑ και τη Βρετανία. Είναι επίσης εμφανής η ενόχληση του Πούτιν για την ταλάντευση του Ζελένσκι ανάμεσα σε κατευναστικές και αντιρωσικές δηλώσεις. Όμως η μεσολάβηση παραγόντων, όπως ο Ουκρανός επιχειρηματίας και πολιτικός Βίκτορ Μεντβέντσουκ, διευρύνει τους διαύλους επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο πλευρές.
