Η τέχνη του no-deal Brexit, α λα Boris Johnson
Του Lionel Laurent
Bloomberg
“Τον αποκαλούν Trump της Βρετανίας!”. Αυτή ήταν η αντίδραση του προέδρου των ΗΠΑ στα νέα ότι ο Boris Johnson ανέλαβε την πρωθυπουργία του Ηνωμένου Βασιλείου. “Τους αρέσω εκεί πέρα … Θα κάνει τη δουλειά” Αν αυτή η “δουλειά” σημαίνει να διοχετεύσει “τη φωτιά και την οργή” της εχθρικής ρητορικής του Trump, χωρίς να εγγυάται κανείς πραγματικά αποτελέσματα, αυτή η ανάλυση είναι εξωφρενικά ακριβής.
Αυτό δεν σημαίνει ότι τα υπόλοιπα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα διαγράψουν τις κόκκινες γραμμές τους για να δώσουν στον Johnson μια νέα συμφωνία για το Brexit πριν από τις 31 Οκτωβρίου. Μια ακόμη επέκταση της προθεσμία αποχώρησης είναι πιθανή και μαζί της υπάρχει ο κίνδυνος της επιδείνωσης του λαϊκισμού.
Πίσω από τα τυπικά συγχαρητήρια των Ευρωπαίων αξιωματούχων και αρχηγών κυβερνήσεων, ο Johnson ενσαρκώνει σαφώς ακριβώς όσα περιφρονούν οι Βρυξέλλες: ανοιχτή εχθρότητα προς το ευρωπαϊκό εγχείρημα, σε συνδυασμό με μια συνολικά απρόβλεπτη πολιτική. Οι λέξεις “επικίνδυνος” και “κλόουν” χρησιμοποιούνται συχνά για να τον περιγράψουν. Ίσως υπάρχει ένα μακιαβελικό μεγάλο σχέδιο στο μυαλό του Johnson – αλλά, όπως και με τον Trump, οι λέξεις και οι πράξεις είναι αυτά που μπορούμε να κρίνουμε.
Και αυτά τα δύο στοιχεία έχουν κλιμακωθεί τους τελευταίους μήνες. Ο Johnson έχει δηλώσει ότι η συμφωνία Brexit της Theresa May είναι “νεκρή”, έχει απορρίψει οποιαδήποτε μορφή του διχτυού ασφαλείας “backstop” για να αποφύγει τα σκληρά σύνορα με την Ιρλανδία και θέλει να εγκαταλείψει την ΕΕ στις 31 Οκτωβρίου – λέγοντας πως αυτό αποτελεί ζήτημα “ζωής ή θανάτου”.
Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι γνωρίζουν τη μεγαλύτερη αδυναμία του Johnson: η ίδια κοινοβουλευτική αριθμητική που κατέστρεψε την προκάτοχό του. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο – η εκτελεστική εξουσία, η νομοθετική αρχή και τα κράτη μέλη αντίστοιχα – άντεξαν στα χρόνια των διαπραγματεύσεων που οδήγησαν στη συμφωνία της May για το Brexit το περασμένο έτος, μόνο και μόνο για να δουν την απόρριψή της από το κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτό το κοινοβούλιο παραμένει το ίδιο. Ακόμη χειρότερα, η πλειοψηφία του Johnson θα μπορούσε να συρρικνωθεί σε μόλις μία έδρα μέχρι τον Αύγουστο. Όσο σκληρός κι αν το παίζει ο Johnson, αυτό δεν μπορεί να το κρύψει.
Ως εκ τούτου, η ΕΕ δεν δείχνει κανένα σημάδι απόκλισης από τις κόκκινες γραμμές της, όπως τις επανέλαβε η Τετραμερής Επιτροπή του Brexit του Κοινοβουλίου την Τετάρτη: Προστασία των δικαιωμάτων των υπηκόων της ΕΕ, διακανονισμός ύψους 48 δισ. στερλινών (48,7 δισ. δολάρια) της Μ. Βρετανίας και μία μορφή ιρλανδικού backstop που θα προστατεύει τόσο τη Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής όσο και την ακεραιότητα της ευρωπαϊκής ενιαίας αγοράς.
Βέβαια, υπάρχει χώρος για παραχωρήσεις. Μια αναθεωρημένη πολιτική διακήρυξη για τους μελλοντικούς δεσμούς και μια αναπροσαρμογή του backstop που θα κρατούσε μόνο τη Βόρεια Ιρλανδία – και όχι το Ηνωμένο Βασίλειο στο σύνολό του – σε μια τελωνειακή ένωση, προσφέρεται σε βρετανούς διαπραγματευτές, σύμφωνα με τον συνάδελφό μου στο Bloomberg News Ian Wishart. Το να επιτραπεί η διενέργεια ελέγχων εμπορευμάτων στη Θάλασσα της Ιρλανδίας και να βρεθούν περισσότεροι τρόποι για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από το σύστημα backstop, ενδέχεται να αποτελούν άλλες ιδέες.
Αλλά τίποτα από αυτά δεν ταιριάζει με την πρόσφατη επιθετική ρητορική του Johnson. Ακόμα και οι αισιόδοξοι στις Βρυξέλλες που πιστεύουν ότι θα έχει μεγαλύτερη επιτυχία από τη May στο να επιτύχει μια συμφωνία που θα ικανοποιεί και τις δύο πλευρές αναγνωρίζουν ότι θα πρέπει τελικά να υποχωρήσει από τις πιο πρόσφατες θέσεις του.
Αυτό περιλαμβάνει την απειλή της “μη συμφωνίας”, στην οποία προχώρησε ο Johnson παρά τον κίνδυνο να λυθεί το κοινοβούλιο και να προκληθεί συνταγματική κρίση. Η ιδέα ότι αυτό αποτελεί ευνοϊκή συνθήκη για το Ηνωμένο Βασίλειο φαίνεται υπερβολική. Θυμίζει την ταινία “Μπότες, σπιρούνια και καυτές σέλες” (Blazing Saddles) του Mel Brooks, στην οποία ο σερίφης απειλεί τους αντιπάλους του τοποθετώντας το όπλο στο δικό του κεφάλι. Εάν το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πρόθυμο να διακινδυνεύσει ένα “αρνητικό” πιστωτικό χτύπημα και μια ακόμη εγχώρια πολιτική κρίση προκειμένου να καταργήσει μονομερώς τις εμπορικές συμφωνίες με τον μεγαλύτερο εταίρο του, ίσως δεν αποτελεί το είδος του συμμάχου που αξίζει μεγάλες θυσίες.
Μια κατάληξη στο δράμα του Brexit που θα βασίζεται στην τρέχουσα ρητορική του Johnson φαίνεται δύσκολη να επιτευχθεί μέσα στο περιορισμένο όριο των 100 ημερών του. Το να αλλάξει γνώμη και να βρεθεί λύση με μία ελαφρώς τροποποιημένη συμφωνία ή μια ακόμη επέκταση είναι επομένως πιθανό σενάριο.
Αλλά αυτό θα μπορούσε να έχει ορισμένες τοξικές επιδράσεις. Εάν ο Johnson αποφασίσει να στραφεί ξανά στην κρίση των Βρετανών με γενικές εκλογές, τοποθετώντας στο επίκεντρο της εκστρατείας του για το Brexit την αποχώρηση από την ΕΕ ως ζήτημα “ζωής ή θανάτου” για να ευθυγραμμιστεί με τον Nigel Farage, μπορεί να βρει οπαδούς σε αυτό το εγχείρημα: Σύμφωνα με δημοσκόπηση της BMG αυτό το μήνα, το 38% των Βρετανών θα τασσόταν υπέρ της αποχώρησης από την ΕΕ χωρίς συμφωνία αν υπήρχε ακόμη ένα δημοψήφισμα για το θέμα. Οι 100 μέρες εκφοβισμού στις Βρυξέλλες μπορεί να είναι μόνο η αρχή.
