Χονγκ Κονγκ και Κασμίρ, τα δύο καυτά μέτωπα της κίτρινης υπερδύναμης
Γράφει ο Γιώργος Λυκοκάπης
Προκαλεί εντύπωση η συγκρατημένη στάση που επιδεικνύει ο Ντόναλντ Τραμπ, έναντι των διαδηλώσεων διαμαρτυρίας που συγκλονίζουν το Χονγκ Κονγκ. Ακόμα μια φορά παρατηρούμε την διάσταση απόψεων μεταξύ του Αμερικανού προέδρου και της κυβέρνησης του. Η πιο αυστηρή ανακοίνωση για τις μεθόδους καταστολής του κινεζικού καθεστώτος ήρθε από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, όχι από τον Λευκό Οίκο.
Ο Ντόναλντ Τραμπ επιδιώκει να βγει νικητής από τον εμπορικό πόλεμο που έχει κηρύξει έναντι της Κίνας. Σκοπός του είναι να πετύχει την καλύτερη εμπορική συμφωνία για τα αμερικανικά συμφέροντα. Εάν το καταφέρει, έχει βάσιμους λόγους να υπολογίζει στην επανεκλογή του. Όμως, παρά την κλιμακούμενη αντιπαράθεση Ουάσιγκτον-Πεκίνου, ο μεγιστάνας επιδιώκει “γέφυρες” με τον Κινέζο ομόλογο του. Αυτό έδειξε το κλίμα συναίνεσης που επιτεύχθηκε ανάμεσα στον Ντόναλντ Τραμπ και τον Σι Τζινπίνγκ, στην τελευταία σύνοδο του G20.
Ο μεγιστάνας οφείλει να αντιμετωπίζει την Κίνα, τον μεγαλύτερο ανταγωνιστή των ΗΠΑ, με σεβασμό και όχι σαν κράτος παρία. Για αυτό και εμφανίζεται ως “Πόντιος Πιλάτος” στην κρίση που συγκλονίζει το Χονγκ Κονγκ. Γνωρίζει πως μία αμερικανική επέμβαση στα εσωτερικά της Κίνας, θα εκλαμβάνονταν ως πρόκληση από την κινεζική κυβέρνηση. Ως γνωστόν για τον Τραμπ προτεραιότητα είναι τα επιτυχημένα οικονομικά deals και όχι η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Πάντως είχε την ευφάνταστη ιδέα να προτείνει, μέσω twitter, μία συνάντηση της ηγεσίας των διαδηλωτών με τον ίδιο τον Κινέζο πρόεδρο! Ο Τραμπ, μονίμως, αντιμετωπίζει τα διεθνή ζητήματα ως επεισόδια reality show, υποτιμώντας την πολυπλοκότητα τους. Δεν υπάρχει καμία περίπτωση ο πρόεδρος Σι να δώσει πολιτική νομιμοποίηση σε ένα κίνημα που αμφισβητεί, ευθέως, την κυριαρχία του Πεκίνου.
Το “φάντασμα” της πλατείας Τιενανμέν
Εξάλλου υπάρχει και το ιστορικό προηγούμενο της Τιενανμέν, το 1989. Ο τότε γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας, είχε επιλέξει να διαπραγματευτεί με τους διαμαρτυρόμενους φοιτητές. Ως γνωστόν η μεσολαβητική προσπάθεια του κυβερνητικού αξιωματούχου, πνίγηκε στο τρομακτικό κύμα καταστολής που ακολούθησε. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στο Χονγκ Κονγκ τερματιστούν με μία νέα αιματηρή εισβολή των κινεζικών ενόπλων δυνάμεων.
Σε αυτή την κατεύθυνση συνηγορούν οι πληροφορίες για την μετακίνηση δυνάμεων του κινεζικού στρατού στα σύνορα με το Χονγκ Κονγκ. Το Πεκίνο, αφήνει να εννοηθεί, πως η προσφυγή στην βία παραμένει στο τραπέζι των επιλογών του. Όμως η κατάσταση στο Χονγκ Κονγκ διαφέρει από τα γεγονότα της Πλατείας Τιενανμέν. Στην εποχή των social media, το κινεζικό καθεστώς δεν έχει το μονοπώλιο της ενημέρωσης, όπως το 1989.
Οι εικόνες από μία ενδεχόμενη σφαγή αμάχων φοιτητών θα αποτελέσουν πλήγμα για την διεθνή εικόνα της Κίνας. Θα είναι δύσκολο να τις παραβλέψουν οι δυτικές κυβερνήσεις, όπως έκαναν με την σφαγή της Τιενανμέν. Εξάλλου το Χονγκ Κονγκ υπήρξε, μέχρι το 1997, βρετανική αποικία. Παραδώθηκε στην κυριαρχία της Κίνας, στα πλαίσια της περίφημης συμφωνίας “μία χώρα, δύο συστήματα”. Οι κάτοικοι του Χονγκ Κονγκ απολαμβάνουν ορισμένες ελευθερίες, αδιανόητες για την υπόλοιπη Κίνα.
Αυτό είναι ακριβώς το πρόβλημα που αντιμετωπίζει το Πεκίνο. Το κινεζικό μοντέλο έμοιαζε να συνδυάζει αποτελεσματικά την οικονομία της αγοράς, με την μονοπώληση της εξουσίας από το Κομμουνιστικό Κόμμα. Ταυτόχρονα, το καθεστώτος ομνύει όλο και περισσότερο στον κινεζικό εθνικισμό, ειδικά μετά την άνοδο στην προεδρία του Σι Τζινπίνγκ. Όμως το συγκεκριμένο μοντέλο είναι αποτελεσματικό για τον έλεγχο της αχανούς κινεζικής επικράτειας, όχι όμως για την νεολαία και την μεσαία τάξη του κοσμοπολίτικου Χονγκ Κονγκ.
Δύο μέτρα και δύο σταθμά για το Κασμίρ
Όμως το Πεκίνο έχει στραμμένη την προσοχή του και στο καυτό μέτωπο του Κασμίρ. Η διαφιλονικούμενη περιοχή έγινε ακόμα μία φορά το πεδίο αντιπαράθεσης ανάμεσα στην Ινδία και το Πακιστάν. “Λάδι στην φωτιά” έριξε η απόφαση της ινδικής κυβέρνησης να αναστείλει, μονομερώς, την αυτονομία του Κασμίρ, επικαλούμενη λόγους ασφαλείας. Η συγκεκριμένη απόφαση προκάλεσε οργισμένες αντιδράσεις στον μουσουλμανικό πληθυσμό του Κασμίρ, όπως και στο Πακιστάν, τον “προαιώνιο” εχθρό της Ινδίας.
Το Κασμίρ έχει φέρει πολλές φορές την Ινδία και το Πακιστάν στα όρια μίας ολοκληρωτικής πολεμικής αναμέτρησης. Ήδη σημειώθηκαν οι πρώτες αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ πακιστανικών και ινδικών στρατιωτικών δυνάμεων. Όμως το Κασμίρ “έσπασε” και την παραδοσιακή διπλωματική “αφωνία” του Πεκίνου. Η Κίνα αποπειράθηκε να φέρει το ζήτημα του Κασμίρ, στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, καταδικάζοντας την απόφαση της ινδικής κυβέρνησης.
Δεν αποτέλεσε έκπληξη η σύμπραξη της Κίνας με το Πακιστάν, έναν παραδοσιακό της σύμμαχο από τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Τμήματα του Κασμίρ κατέχει η σημερινή Κίνα, η οποία έχει έρθει σε πολεμική αντιπαράθεση με την Ινδία την δεκαετία του ’60. Το Πεκίνο μπορεί βάσιμα να ισχυριστεί πως η αυξανόμενη καταπίεση που ασκεί η ινδική κυβέρνηση στο Κασμίρ, δεν “συγκίνησε” ιδιαίτερα τα δυτικά μέσα ενημέρωσης.
Η Ινδία έκοψε μέχρι και την παροχή του internet στο Κασμίρ, κάτι που δεν έκανε η Κίνα στην περίπτωση του Χονγκ Κονγκ. Είναι αλήθεια πως οι σχέσεις της σημερινής Κίνας με την Ινδία δεν θυμίζουν την αντιπαλότητα των προηγούμενων δεκαετιών. Όμως το Πεκίνο δεν μπορεί να παραβλέψει πως το Νέο Δελχί μπορεί να εξελιχθεί σε έναν σημαντικό γεωπολιτικό ανταγωνιστή του.
Υποκριτική η στάση της Κίνας
Από την κρίση στο Κασμίρ μπορούμε να εξάγουμε ορισμένα βασικά συμπεράσματα. Αρχικά η Ινδία, υπό τον πρωθυπουργό Ναρέντα Μόντι, ουσιαστικά μιμείται την ατζέντα του προέδρου της Κίνας Σι Τζινπίνγκ! Μία ατζέντα που συνδυάζει τον πολιτικό αυταρχισμό και την θεαματική οικονομική ανάπτυξη, υπό το προκάλυμμα ενός ακραίου εθνικισμού. Επομένως υποκριτική δεν είναι μόνο η στάση της Δύσης, αλλά και του Πεκίνου.
Διότι η Κίνα “δεν δικαιούται να ομιλεί” για το Κασμίρ, όταν η ίδια επιβάλει τη βίαιη κινεζοποίηση του Θιβέτ, των μουσουλμάνων Ουιγούρων και του Χονγκ Κονγκ. Για αυτό και η στάση της κινεζικής κυβέρνησης είναι απολύτως αντιφατική. Μία ενδεχόμενη στρατιωτική εισβολή στο Χονγκ Κονγκ θα δώσει την νομιμοποιητική βάση για μία αντίστοιχη εισβολή της Ινδίας στο Κασμίρ. Εξάλλου η Ινδία δεν έχει εντελώς άδικο, όταν μιλάει για θύλακες ισλαμικής τρομοκρατίας στο Κασμίρ, κάτι που προφανώς και δεν ισχύει στην περίπτωση της πρώην βρετανικής αποικίας.
Ένα δεύτερο συμπέρασμα είναι πως, τουλάχιστον στο ζήτημα του Κασμίρ, οι θέσεις Ουάσιγκτον και Πεκίνου ταυτίζονται. Η κυβέρνηση Τραμπ επιδιώκει την αναθέρμανση των σχέσεων με το Πακιστάν, λόγω της επικείμενης αποχώρησης των Αμερικανών από το Αφγανιστάν. Κατά την υποδοχή του πρωθυπουργού του Πακιστάν στον Λευκό Οίκο, ο πρόεδρος Τραμπ φάνηκε πρόθυμος να αναλάβει διαμεσολαβητικό ρόλο για το ζήτημα του Κασμίρ.
Ήταν ένα ακόμα επικοινωνιακό “φάουλ” του Αμερικανού προέδρου, όπως είχαμε επισημάνει και σε παλαιότερο άρθρο. Η ινδική κυβέρνηση αντί να επιδιώξει την οποιαδήποτε μεσολάβηση, κατάργησε την αυτονομία του Κασμίρ, κλιμακώνοντας επικίνδυνα την ένταση. Όπως προαναφέραμε τα διεθνή ζητήματα είναι πολύ πολύπλοκα για να επιλυθούν με επικοινωνιακές μεθόδους reality show. Τουλάχιστον για την περίπτωση του Χονγκ Κονγκ, ο Αμερικανός πρόεδρος μοιάζει να το έχει, μερικώς, κατανοήσει.
