Bloomberg: Ο Τραμπ είναι το μικρότερο από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το ΝΑΤΟ
Του Bobby Ghosh
Bloomberg
Σκοπός της ήταν ο εορτασμός της 70ής επετείου από την ίδρυση του Οργανισμού του Βορειοατλαντικού Συμφώνου. Ωστόσο η διάθεση στη Σύνοδο των ηγετών των χωρών – μελών της συμμαχίας αυτή την εβδομάδα στο Λονδίνο ήταν κάθε άλλο παρά εορταστική. Δεν υπήρξε καμία συγκάλυψη του γεγονότος ότι το ΝΑΤΟ βρίσκεται εν μέσω βαθύτατης – ακόμη και υπαρξιακής – κρίσης.
Τίποτα δεν απεικόνισε με πιο χαρακτηριστικό τρόπο την περιρρέουσα ανησυχία από τον σύντομο ενθουσιασμό μεταξύ των υπόλοιπων δυνάμεων που συμμετέχουν στο ΝΑΤΟ όταν αναπάντεχα ο Ντόναλντ Τραμπ υπερασπίστηκε τον οργανισμό. Εάν ο Αμερικανός πρόεδρος, γνωστός παλαιότερα για τον σκεπτικισμό του έναντι της αναγκαιότητας της Συμμαχίας, άλλαξε διάθεση επί το θετικότερον, ίσως τα πράγματα δεν είναι τελικά και τόσο άσχημα.
Μόνο που ο Τραμπ δεν άλλαξε καθόλου θέσεις. Η υπεράσπιση της συμμαχίας εκ μέρους δεν ήταν κάτι περισσότερο από μια ρητορικής προσπάθεια να επιβληθεί στον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος είχε λίγες ημέρες νωρίτερα διεκτραγωδήσει τον “εγκεφαλικό θάνατο” του θεσμού. Μέρος της σχετικά επιτυχούς έκβασης της Συνόδου πρέπει να πιστωθεί και στον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, ο οποίος έκανε αριστοτεχνική δουλειά στη διαχείριση του Τραμπ, κατευνάζοντας τις εξάρσεις του προέδρου των ΗΠΑ, κολακεύοντας παράλληλα το “εγώ” του. O ζήλος του Στόλτενμπεργκ, στην κοινή τους συνέντευξη Τύπου, να πιστώσει στον Τραμπ τις αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες από πολλές χώρες-μέλη ήταν αξιοπρόσεκτος. “Η ηγεσία σας στο ζήτημα των αμυντικών δαπανών έχει πραγματικό αντίκτυπο”, είπε με κάπως γλυκερό τόνο, ενώ ο Τραμπ δίπλα του “κορδωνόταν” με υπερηφάνεια.
Ωστόσο ο σκεπτικισμός του Τραμπ εκδηλώθηκε για ακόμη μια φορά. Γκρίνιαξε για τις αμελητέες αμυντικές δαπάνες της Γερμανίας, απείλησε με εμπορικές κυρώσεις τα κράτη-μέλη δεν αυξάνουν τις δαπάνες τους, ενώ αρνήθηκε να δηλώσει ότι οι ΗΠΑ δεσμεύονται από το άρθρο 5 του Βορειοατλαντικού Συμφώνου, δηλαδή τη ρήτρα “όλοι για έναν”, που απαιτεί από τις χώρες-μέλη να υπερασπιστούν όποιο από τα κράτη του Οργανισμού δεχθεί επίθεση.
Φυσικά, ο Τραμπ είναι ο Τραμπ: υπάρχει μεγάλη πιθανότητα στην επόμενη σύνοδο να καταφθάσει κρατώντας φλογοβόλο, αντί για το παιδικό πιστόλι που κρατούσε στο Λονδίνο.
Ούτε βεβαίως οι διπλωματικές δεξιότητες του Στόλτενμπεργκ μπορούν να καλύψουν τα θεμελιώδη προβλήματα – τόσο φιλοσοφικής όσο και πρακτικής φύσης – που παρακωλύουν την ομαλή λειτουργία της Συμμαχίας. Αυτά ξεπερνούν κατά πολύ τους προηγούμενες κρίσεις που έχουν εκδηλωθεί στις τάξεις του ΝΑΤΟ, όπως η απόσυρση της Γαλλίας το 1966 από την ενιαία στρατιωτική διοίκηση ή την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974 και την συνακόλουθη αναμέτρησή της με την Ελλάδα.
Ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο το ΝΑΤΟ κρατήθηκε ενιαίο για 70 χρόνια είναι η κοινή αντίληψη της απειλής την οποία αποτελούσε η Σοβιετική Ένωση και, πιο πρόσφατα, η Ρωσία. Ωστόσο βασικά μέλη της συμμαχίας δεν συμφωνούν πλέον ούτε σε αυτό. Η Τουρκία αγοράζει όπλα από τη Μόσχα, συμπεριλαμβανομένων πυραυλικών συστημάτων που θέτουν σε κίνδυνο την άμυνα του ΝΑΤΟ. Ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν είναι πλέον πιο καχύποπτος για τις προθέσεις της Αμερικής σε σχέση με εκείνες της Ρωσίας. Ο Τραμπ κάνει τα “γλυκά μάτια” στον Ρώσο πρόεδρο Βλάντιμιρ Πούτιν σε κάθε ευκαιρία, ενάντια σε κάθε εισήγηση που δέχεται από το σύνολο της στρατιωτικής ηγεσίας των ΗΠΑ, αλλά και από τα στελέχη των υπηρεσιών Πληροφοριών της χώρας του. Ο δε Μακρόν είναι στην καλύτερη περίπτωση αμφίθυμος έναντι της Μόσχας.
Συναίνεση όμως δεν υπάρχει ούτε σε σχέση με τις υπόλοιπες απειλές που αντιμετωπίζει η Δύση: τρομοκρατία, κυβερνοεπιθέσεις, Κίνα. Τουρκία και Γαλλία κατηγορούν η μία την άλλη ότι προστατεύει τρομοκράτες. Οι αντιθέσεις σχετικά με τη Ρωσία μειώνουν την ικανότητα της συμμαχίας να υπερασπιστεί τον εαυτό της έναντι των κυβερνοεπιθέσεων. Την ίδια ώρα, ορισμένα μέλη του ΝΑΤΟ βλέπουν την Κίνα περισσότερο ως πηγή χρημάτων παρά σαν απειλή.
Η Ρωσία και το έλλειμμα ηγεσίας
Ακόμη και αν τα περισσότερα κράτη-μέλη συμφωνούσαν για το τι συνιστά απειλή, αυτό δεν θα σήμαινε αυτόματα ότι το ΝΑΤΟ είναι η καλύτερη δυνατή ασπίδα. Ο κυβερνοπόλεμος απαιτεί λεπτότερες, πιο μυστικές και “υπόγειες” προσεγγίσεις σε σχέση με εκείνες που η συμμαχία είναι ικανή να αναπτύξει, ενώ η αντιτρομοκρατία απαιτεί ταχείες και εύκαμπτες απαντήσεις – όχι ακριβώς εκείνες που θα εμπιστευόταν κανείς σε μια γιγαντιαία πολυεθνική γραφειοκρατία. Η αντιπαράθεση με την Κίνα μπορεί να απαιτήσει έναν Οργανισμό Συμφώνου του Βορείου Ειρηνικού (δηλαδή ένα δεύτερο, ανατολικό NATO), στο οποίο οι ευρωπαϊκές στρατιωτικές δυνάμεις θα έπαιζαν έναν πολύ μικρότερο ρόλο.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το ΝΑΤΟ έχει καταστεί ασήμαντο. Είναι σημαντικό για τον ίδιο λόγο για τον οποίο ιδρύθηκε: για την αντιμετώπιση της ισχυρής απειλής από πλευράς Μόσχας. Το να καταφέρει κανείς όλα τα μέλη του Οργανισμού να αναγνωρίσουν αυτή την πραγματικότητα και να ενεργήσουν αναλόγως απαιτεί πολλά περισσότερα από τη διπλωματική γοητεία του Στόλτενμπεργκ – χρειάζεται ηγετικό πολιτικό πνεύμα από τα ισχυρά μέλη της Συμμαχίας. Τίποτα από όσα ειπώθηκαν ή έγιναν στο Λονδίνο αυτή την εβδομάδα δεν υποδηλώνει ότι ένα τέτοιο ηγετικό πνεύμα είναι εδώ ή ότι θα βρεθεί άμεσα.
