Τι φέρνουν οι αλλαγές του Putin για τον ίδιο και για τη Ρωσία
Του Andrei Kolesnikov
Carnegie Moscow Center
Μετά από την απροσδόκητη ανακοίνωση των συνταγματικών αλλαγών στη Ρωσία και την παραίτηση της κυβέρνησης, το ερώτημα του εάν ή όχι ο “πουτινισμός” θα τελειώσει με τον Vladimir Putin, έχει γίνει ρητορικό. Ο πρόεδρος κατέστησε σαφές στην ομιλία του προς το λαό στις 15 Ιανουαρίου, ότι κανείς δεν πάει πουθενά, παρά την επακόλουθη παραίτηση του πρωθυπουργού Dmitry Medvedev και της κυβέρνησής του, και την ταχεία αντικατάσταση του πρωθυπουργού με έναν χαμηλού προφίλ τεχνοκράτη, τον Mikhail Mishustin.
Η χαλαρή “υπόδειξη” του Putin ότι το καθεστώς και ο ρόλος του ασήμαντου και μέχρι πρότινος άψυχου Κρατικού Συμβουλίου θα πρέπει να κατοχυρωθεί στο Σύνταγμα, μπορεί να σημαίνει μόνο ένα πράγμα: ότι ο Putin ετοιμάζει νέα θέση για τον εαυτό του σε αυτή τη δομή. Εάν το καθεστώς του Κρατικού Συμβουλίου αναβαθμιστεί, ο πρόεδρος μπορεί να αναλάβει το status εθνικού ηγέτη και επικεφαλής αυτής της δομής, η οποία θα ασκεί τον ρόλο μιας παράλληλης προεδρικής διοίκησης ή παράλληλης κυβέρνησης.
Φανταστείτε την εικόνα: ο Putin επικεφαλής του Κρατικού Συμβουλίου και πατέρας του έθνους. Ο Medvedev πρόεδρος, μετά από πρόωρες εκλογές ύστερα από τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις και με την έγκριση του λαού μέσω δημοψηφίσματος, και ένας τεχνοκράτης –ο Mishustin- ως πρωθυπουργός.
Ο Medvedev έχει ήδη αποδείξει την αφοσίωσή του στον Putin και στην αποδοχή της ιεραρχίας, έχοντας προηγουμένως αλλάξει θέσεις με τον Putin το 2008-2012 για να του επιτρέψει να ξεπεράσει το συνταγματικό όριο των δύο συνεχόμενων προεδρικών θητειών. Στο νέο του ρόλο ως αναπληρωτής επικεφαλής του Συμβουλίου Ασφαλείας, ο Medvedev δεν θα είναι αναπληρωτής του γραμματέα του Συμβουλίου, Nikolai Patrushev, αλλά του προέδρου, Putin. Αυτό σημαίνει ότι ο Medvedev είναι de facto αντιπρόεδρος, ένα καλό εφαλτήριο για την άνοδό του στη θέση του προέδρου (ξανά). Αυτός και ο Putin θα μπορούσαν κάλλιστα να προχωρήσουν σε μια συμφωνία κυρίων: ο Putin θα είναι υπεύθυνος για όλα τα καλά, ενώ ο Medvedev θα απαντάει σε οτιδήποτε κακό.
Εξάλλου, η δυσαρέσκεια για τις οικονομικό-κοινωνικές συνθήκες στην χώρα είναι σε ανοδική πορεία, και θα μπορούσαν κάλλιστα να αυξηθούν ταχύτατα στα τέσσερα επόμενα χρόνια, πριν από τις επόμενες προεδρικές εκλογές του 2024. Για την ώρα ασφαλώς, αυτό είναι απλώς μια υπόθεση. Ο Putin δεν αποκάλυψε λεπτομέρειες αλλά ένα σημείο είναι προφανές: δεν θα επιτρέψει στον εαυτό του να γίνει lame duck.
Προτείνοντας το κοινοβούλιο στο μέλλον να επικυρώνει τον πρωθυπουργό, ο Putin διοχετεύει την λαϊκή οργή προς τον επόμενο πρόεδρο, πρωθυπουργό και πρόεδρο της Βουλής, από τη στιγμή που πλέον θα μοιράζονται την ευθύνη για τον διορισμό κυβερνητικών υπουργών και αντιστοίχως, τις αποτυχίες τους. Αυτή η προτεινόμενη μεταρρύθμιση επίσης δείχνει ότι τυχόν εναπομείνασες αυταπάτες πως ο Putin θα μπορούσε να προτείνει κάποιον για αυτή τη θέση με φιλελεύθερες ιδέες, όπως τον Alexei Kudrin, βρίσκονται σταθερά στη σφαίρα της ουτοπίας.
Η ανακοίνωση του Putin ότι ο νέος πρωθυπουργός θα είναι ο πρώην επικεφαλής των φορολογικών υπηρεσιών, Mishustin, ήταν απροσδόκητη χωρίς ωστόσο να προκαλεί έκπληξη. Δεν αποτελεί έκπληξη στο ότι ο Mishustin είναι ένας ιδανικός υποψήφιος υποστηριζόμενος από τον Putin: οι φορολογικές υπηρεσίες έχουν δεσμούς με τις μυστικές υπηρεσίες, και η βοήθειά της αφορά στο να επιλύει όλων των ειδών τα ζητήματα, συμπεριλαμβανομένων και επιχειρηματικών συγκρούσεων. Με την υιοθέτηση της ψηφιακής τεχνολογίας, θεωρείται επίσης μια καλολαδωμένη και καλοκουρδισμένη κρατική δομή.
Την ίδια στιγμή, ο διορισμός ήταν αντιπαραγωγικός: ο Putin διόρισε κάποιον τον οποίο δεν ανέμενε κανένας. Ασφαλώς, οι πολίτες ανέμεναν έναν τεχνοκράτη, αλλά κάποιον σαν τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης υπεύθυνο για την ψηφιοποίηση, τον Maxim Akimov. Ο Mishustin δεν βρισκόταν στο ραντάρ κανενός. Τώρα, με τη βοήθειά του, ο Putin πρόκειται να οικοδομήσει μια χώρα που μοιάζει με Ομοσπονδιακή Φορολογική Υπηρεσία: με reports και επιθεωρήσεις, assets ασφαλείας και –όπου υπάρχει ανάγκη- ψηφιοποίηση όλης της οικονομίας.
Από τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που προώθησε ο Putin, αυτό που είναι πραγματικά σημαντικό και πραγματικά θα αλλάξει πολλά, είναι η πρόταση να δοθεί στο ρωσικό σύνταγμα –συμπεριλαμβανομένης και της κατασταλτικής ρωσικής νομοθεσίας- προτεραιότητα έναντι του διεθνούς δικαίου. Αυτό αποτελεί παραβίαση της συνήθους ιεραρχίας, στην οποία το διεθνές δίκαιο πάντα προηγείται του εθνικού δικαίου, και σημαίνει ότι η Ρωσία μπορεί να αγνοήσει οποιαδήποτε πτυχή του διεθνούς δικαίου.
Σημαίνει επίσης ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν μπορεί να ενισχυθεί. Οι ακτιβιστές της ρωσικής αντιπολίτευσης μπορούν να ασκήσουν έφεση στο Στρασβούργο επ άπειρον, αλλά τα ρωσικά δικαστικά θεσμικά όργανα θα είναι σε θέση να θεωρούν τις ετυμηγορίες των διεθνών δικαστηρίων ασύμβατες με την εθνική νομοθεσία. Αυτές οι ριζικές αλλαγές στο δικαστικό σύστημα της Ρωσίας δεν είναι τίποτα άλλο από μια νομική επανάσταση.
Όλα αυτά είναι προφανώς η αρχή. Υπάρχει ακόμη αρκετή ίντριγκα μπροστά μας, όχι μόνο αναφορικά με τη σύνθεση της νέας κυβέρνησης, τι εξουσία θα έχει ο Medvedev, και το δημοψήφισμα για την συνταγματική μεταρρύθμιση. Τα καλύτερα είναι ακόμη μπροστά μας.
