Περί Ελληνικής Επανάστασης

Γράφει ο Υποπλοίαρχος Παναγιώτης Γέροντας ΠΝ
Επιτελής Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού

Στις 17 Μαρτίου του 1821 υψώνεται η σημαία της Επανάστασης στην Αρεόπολη της Λακωνίας. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 αποτελεί κορυφαίο ευρωπαϊκό γεγονός υψίστης σημασίας. Δυστυχώς στα σχολεία μας διδάσκεται με τρόπο κοντόθωρο. Σαν μια σωρεία χερσαίων αψιμαχιών. Δεν ήταν όμως έτσι: όλες οι δυνάμεις και οι κοινωνικές τάξεις του Έθνους μας λειτούργησαν για την επίτευξη του σκοπού που δεν ήταν άλλος από την Ελευθερία. Ιδιαίτερη σημασία έχει να θυμηθούμε τη μάχη στη περιοχή Πολυάραβος του Ταΰγετου, η οποία έγινε στις 28 Αυγούστου του 1826. Οι Μανιάτες νικούν για τρίτη φορά τον στρατό του Ιμπραήμ με αποτέλεσμα να παραμείνει η Μάνη ελεύθερη μέχρι το τέλος της Ελληνικής Επανάστασης.

Ο Ιμπραήμ αφού απέτυχε να καταλάβει τη Μάνη από τα δυτικά εισβάλλοντας τον Ιούνιο του 1826 από τη Βέργα και τον Διρό, κατευθύνθηκε στα ανατολικά του Ταϋγέτου με 4.000 άνδρες. Μετά από σημαντική παρενόχληση του Αιγυπτιακού Στρατού με την τακτική του κλεφτοπολέμου, η αποφασιστική αναμέτρηση δόθηκε στη τοποθεσία Πολυάραβος (75 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Σπάρτης και 26 χιλιόμετρα βόρεια του Γυθείου), που βρίσκεται σε υψόμετρο 840 μέτρων στο όρος Ζίζαλι της οροσειράς του Ταΰγετου. Εκεί είχαν οχυρωθεί 2.000 Μανιάτες με αρχηγούς τον Παναγιώτη, Γεώργιο και Νικόλαο Γιατράκο, τον Ηλία Κατσάκο, τον Γεώργιο και Κωνσταντίνο Μαυρομιχάλη και τον Ηλία Τσαλαφατίνο.

Ο Ιμπραήμ παρά το σοκ και δέος που εξαπέλυσε στην Ελληνική Επανάσταση δεν κατάφερε να καταλάβει τη Μάνη και την Ύδρα, δύο σημαντικούς αντικειμενικούς στόχους. Την Ύδρα την έλεγε “Μικρά Αγγλία” γιατί είχε το μεγαλύτερο μέρος και την αρχηγία του Ελληνικού Στόλου. Η Μάνη από την άλλη ήταν το βασικό προπύργιο της Πελοποννήσου. Χωρίς τον Κανέλλο Δεληγιάννη από τα Λαγκάδια και τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη από τη Μάνη δεν θα μπορούσε να εκκινήσει η Επανάσταση στη Πελοπόννησο.

Στη Πελοπόννησο επικρατούσαν τελείως διαφορετικές συνθήκες από ό,τι στη Στερεά Ελλάδα. Στην άγονη Στερεά κυριαρχούσαν τα αρματολίκια, μεγάλες περιοχές που ήλεγχαν οι αρματωλοί διά των όπλων. Οι αρματωλοί είχαν ως στόχο την καταστολή της παρανομίας στη περιοχή που ήλεγχαν. Στη πραγματικότητα όμως γινόταν έλεγχος αυτής και συχνά έβγαιναν στη παρανομία και έμπαιναν εκ νέου στη νομιμότητα, όποτε το απαιτούσαν τα συμφέροντά τους ή η σωτηρία τους (τα λεγόμενα “καπάκια” ή “προσκύνημα”). Δεν πρέπει το προσκύνημα, το οποίο συνέβαινε κατά κόρον και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, να το αντιμετωπίζουμε με όρους προδοσίας προς την πατρίδα.

Στη Πελοπόννησο, από την άλλη, κυριαρχούσαν οι πρόκριτοι, οι οποίοι διέθεσαν τον στρατό και τους μηχανισμούς τους για την Επανάσταση. Οι αρχηγοί των ενόπλων ομάδων των προκρίτων ήταν οι κάποι. Ο Κανέλλος Δεληγιάννης με την έκρηξη της Επανάστασης ονομάζει αρχιστράτηγο τον πολύ γνωστό του Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Γενικά, μεγάλη καμπή στην πορεία προς την Επανάσταση ήταν η μύηση στη Φιλική Εταιρεία του Δεληγιάννη και του Μαυρομιχάλη.

Οι εμφύλιοι που προέκυψαν στα μάτια του ιστορικού ήταν αναπόφευκτοι. Η ελληνική προνεωτερική κοινωνία ήταν μαθημένη σε τακτικές ανταγωνισμού και πλασαρίσματος. Ανταγωνισμού γιατί ίσχυε το δίκαιο του ισχυρότερου. Πλασαρίσματος γιατί τελικά οι προτιμήσεις του κατακτητή έπαιζαν τον πρωτεύοντα ρόλο. Ήταν μια κοινωνία προνομίων, βίας και ληστείας.

Παρ’ όλα αυτά όμως η Ελληνική Επανάσταση ήταν κατά κύριο λόγο ένα πολιτικό γεγονός. Οι πρωταγωνιστές της οργανώνονται σε πολιτικά σώματα και συσκέπτονται για την μελλοντική πολιτειακή κατάσταση του Ελληνικού κράτους. Είναι μάλιστα τόσο δαιμόνιοι που φορούν τον ευρωπαϊκό επενδύτη “για να μην μάς πουν οι Ευρωπαίοι καρμπονάρους”. Απεχθάνονται την ριζοσπαστική δημοκρατία που κατέστρεψε την Γαλλική Επανάσταση του 1789 και τονίζουν την εθνική διάσταση του Αγώνα. Με αυτό κρατούσαν τον λαό “από κάτω” και παράλληλα καλούσαν την Ευρώπη να επέμβει ή τουλάχιστον να μην υποστηρίζει τους Οθωμανούς. Στην κατάρρευση της Ιεράς Συμμαχίας ένα σημαντικό χεράκι έβαλε ο Ιωάννης Καποδίστριας και οι Βρετανοί, οι οποίοι πάντα σκέφτονταν χρησιμοποιώντας τις νοητικές ικανότητες που μεταχειρίζονται οι έμποροι.

Η Ελληνική Επανάσταση τελικά πέτυχε. Και στρατιωτικά και πολιτικά. Στρατιωτικά γιατί ένας επαναστατημένος στρατός το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να αντέξει όσο περισσότερο μπορεί την ορμή μιας Αυτοκρατορίας. Κάθε ήττα του Οθωμανικού Στρατού αλλά και κάθε σφαγή σε ελληνικό νησί ή περιοχή μεγάλωνε το φιλελληνικό ρεύμα στην Ευρώπη. Οι φιλέλληνες πίεζαν αφόρητα τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Η Χίος, τα Ψαρά, η Κάσος και το Μεσολόγγι έδωσαν την νίκη. Οι θυσιασθέντες νεκροί. Πολιτικά γιατί έφτιαξαν κράτος και επανέφεραν τους Έλληνες στην λέσχη των ελεύθερων ευρωπαϊκών λαών.

Ας μιλήσουμε όμως με σύγχρονους όρους χωρίς να θέλουμε να προσβάλουμε αλλά τουναντίον να τιμήσουμε τους ήρωες του 1821. Οι Έλληνες χρησιμοποίησαν με σοφία το brand name “Ελλάς”. Πολέμησαν γενναία και θυσιάστηκαν και η Ευρώπη συγκινήθηκε και διέλυσε τον Ασιάτη βάρβαρο στο Ναβαρίνο.

Και σκότωσαν αυτοί τον Καποδίστρια και έδιωξαν τον Όθωνα και κύλησαν εκ νέου στη ληστεία το 1862. Είχαν όμως το ελαφρυντικό ότι είχαν υποστεί την οθωμανική δουλεία. Ό,τι κουτσοεφτιαξαν, ό,τι στραβοέφτιαξαν, το έφτιαξαν και μάς το κληροδότησαν. Εμείς είμαστε 200 χρόνια ελεύθεροι. Έχουμε υποχρέωση απέναντί τους και απέναντι στα παιδιά μας.

Δεν έχουμε κανένα ελαφρυντικό εμείς.