Γιατί η Άγκυρα διοχετεύει την τουρκική λίρα στη Συρία;

Fehim Tastekin
Al- Monitor 

Η “ελεύθερη πτώση” της συριακής λίρας, την παραμονή των νέων αμερικανικών κυρώσεων, προκάλεσε εξελίξεις που απειλούν την οικονομική αποκοπή της βόρειας Συρίας από τη Δαμασκό. Εν μέσω της νομισματικής αναταραχής, η Τουρκία έχει “ρίξει” τουρκικές λίρες σε βόρειους θύλακες υπό τον στρατιωτικό της έλεγχο, καθώς και στο ελεγχόμενο από αντάρτες και τζιχαντιστές Ιντλίμπ, όπου διατηρεί βαριά στρατιωτική παρουσία. Η τάση υποδηλώνει ότι η Άγκυρα μπορεί να επιδιώκει μια de facto “ζώνη τουρκικής λίρας” πάνω στις στρατιωτικές της ζώνες, αλλά αυτό μοιάζει πολύ φιλόδοξο.

Η συριακή λίρα, η οποία διαπραγματεύτηκε στις 940 λίρες ανά δολάριο τον Ιανουάριο, “χτύπησε” τις 3.000 έναντι του αμερικανικού νομίσματος στις 8 Ιουνίου, εν μέσω φόβων για τον αντίκτυπο των νέων αμερικανικών κυρώσεων σύμφωνα με τον “νόμο του Καίσαρα”, που αναμένεται να ξεκινήσει στις 17 Ιουνίου, σε συνδυασμό με τις δονήσεις που έρχονται από την τραπεζική αναταραχή στον γειτονικό Λίβανο. Βλέποντας τη νομισματική κρίση της Συρίας ως ευκαιρία, η Άγκυρα ανέλαβε γρήγορα δράση, αν και το δικό της νόμισμα έχει καταστραφεί κατά τα τελευταία δύο χρόνια. 

Ο Αμπντουλάχ Ραχμάν Μουσταφά, επικεφαλής της Συριακής προσωρινής Κυβέρνησης, ο οποίος υποστηρίζεται από τον Ερντογάν και εδρεύει στην Τουρκία, δήλωσε, στις 11 Ιουνίου, ότι μικρά τουρκικά τραπεζογραμμάτια λίρας τέθηκαν σε κυκλοφορία μέσω υποκαταστημάτων της Τουρκικής ταχυδρομικής υπηρεσίας που λειτουργεί στη βόρεια Συρία. Σύμφωνα με τον Μουσταφά: “τα βασικά είδη διατροφής και τα καύσιμα έχουν τιμολογηθεί σε τουρκικές λίρες. Οι δημόσιοι υπάλληλοι λαμβάνουν επίσης τους μισθούς τους σε τουρκικές λίρες. Ορισμένες ιδιωτικές επιχειρήσεις στις ελευθερωμένες περιοχές έχουν επίσης αρχίσει να πληρώνουν μισθούς σε τουρκικές λίρες”.

Ακολουθώντας τις υποδείξεις του Μουσταφά, εμπορικά επιμελητήρια και δημοτικά συμβούλια στα Azaz, Akhtarin, Jarablus, Marea και Sawran προέβησαν σε δηλώσεις που ενθαρρύνουν τη χρήση της τουρκικής λίρας.

Τα τελευταία χρόνια, η ταχυδρομική υπηρεσία της Τουρκίας άνοιξε 11 καταστήματα στη βόρεια Συρία, συμπεριλαμβανομένων των Afrin, Azaz, al-Rai, Marea, Jarablus, al-Bab, Ras al-Ain και Tell Abyad. 

Η Κυβέρνηση Σωτηρίας της Συρίας (SSG) στο Ιντλίμπ, η οποία συνδέεται με τη Hayat Tahrir al-Sham (HTS), τους τζιχαντιστές που αποτελούσαν μέλη της αλ-Νούσρα την οποία και μετονόμασαν πολλές φορές για να καλυφθούν από διεθνείς κυρώσεις και οι οποίοι ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό την επαρχία, ανακοίνωσαν μια παρόμοια αλλαγή νομίσματος. Ο επικεφαλής οικονομικών της SSG, Ibrahim al-Ibrahim μίλησε για μια προηγούμενη απόφαση να πληρώσει τους υπαλλήλους σε δολάρια φέτος, αλλά λόγω της έλλειψης χαρτονομισμάτων δολαρίων, είπε, ελήφθη απόφαση να χρησιμοποιηθούν οι τουρκικές λίρες, καθώς οι εργαζόμενοι αντιτάχθηκαν στην πληρωμή κατά την πτώση στο νόμισμα της Συρίας. Εν τω μεταξύ, οι εικόνες που κοινοποιήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έδειξαν την άφιξη τσαντών γεμάτων τουρκικά νομίσματα και στοίβες χαρτονομισμάτων 5 και 10 λιρών, αξίας 0,7 και 1,4 δολαρίων αντίστοιχα, σε μια τράπεζα ελεγχόμενη από τη HTS στο Ιντλίμπ. Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, τέθηκαν σε κυκλοφορία χαρτονομίσματα των 20 λιρών.

Η Τουρκία όρισε την HTS ως τρομοκρατική οργάνωση το 2018 σύμφωνα με απόφαση των Ηνωμένων Εθνών, αλλά κανείς στην Άγκυρα δεν φαίνεται να έχει προβλήματα όταν πρόκειται για τραπεζικούς δεσμούς με την HTS και τη μετάβαση της τζιχαντιστικής οργάνωσης στο τουρκικό νόμισμα. 

Φαινομενικά, η Τουρκία στοχεύει στον περιορισμό της οικονομικής επίπτωσης των κυρώσεων του “νόμου του Καίσαρα” στις περιοχές που κατέχει, αλλά η κίνηση αυξάνει το φάντασμα μιας de facto οικονομικής προσάρτησης πάνω από τον στρατιωτικό έλεγχο. Η εξωτερική πολιτική της Άγκυρας ήταν παραδοσιακά αντίθετη στις κυρώσεις, ακόμη και όσον αφορά τις κυρώσεις του ΟΗΕ κατά του Ιράκ υπό τον Σαντάμ Χουσεΐν. Ωστόσο, στην περίπτωση της Συρίας, η Άγκυρα χαιρέτισε τις αμερικανικές κυρώσεις, ελπίζοντας ότι θα επιφέρει το τέλος του συριακού ηγέτη Μπασάρ αλ-Άσαντ.

Θα μπορούσε η αλλαγή νομίσματος να περιλαμβάνει κάποια προτροπή από την Ουάσιγκτον; Η περιοχή στα ανατολικά του ποταμού Ευφράτη, όπου οι Σύριοι Κούρδοι έχουν συνεργαστεί με τις αμερικανικές δυνάμεις, είναι το καλύτερο μέρος για να αναζητηθούν τυχόν σημάδια για το σκοπό αυτό.

Ο Aldar Khalil, ανώτερος ηγέτης του Κόμματος της Δημοκρατικής Ένωσης, το κυρίαρχο κουρδικό κόμμα της Συρίας, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι ο “νόμος του Καίσαρα” επέβαλε στροφή προς την τουρκική λίρα ή το ιρακινό δηνάριο, αλλά αντιτίθεται σε μια τέτοια κίνηση. Σε εντυπωσιακές παρατηρήσεις που φαινόταν να υπαινίσσονται πιθανές διαπραγματεύσεις για το θέμα, ο Khalil είπε: “Μεταβαίνουν στην τουρκική λίρα σε περιοχές που εισέβαλε το τουρκικό κράτος… με το πρόσχημα ότι η συριακή λίρα χάνει αξία. Τα πράγματα είναι διαφορετικά στην περιοχή μας. Χρησιμοποιούμε τη συριακή λίρα. Και δεν έχουμε καμία πρόθεση να ξεφύγουμε από τη Συρία. Σύμφωνα με όσα προβλέπει ο “νόμος του Καίσαρα”, υποτίθεται ότι πρέπει να χρησιμοποιούμε τουρκικές λίρες ή ιρακινά δηνάρια ή δολάρια. Αυτές είναι όλες δύσκολες επιλογές. Δεν δεχόμαστε ούτως ή άλλως την τουρκική λίρα. Και το Ιράκ έχει τις δικές του προκλήσεις. Ας υποθέσουμε ότι χρησιμοποιείται το δολάριο. Τότε, απαιτείται ένα κεντρικό τραπεζικό σύστημα. Επίσης, αυτή θα ήταν μια πολιτική απόφαση. Είμαστε μέρος αυτής της χώρας”.

Ερωτηθείς για τις παρατηρήσεις του Khalil, ο Omer Cheleng, οικονομολόγος από το Afrin, είπε στο Al-Monitor, “Ο ‘νόμος του Καίσαρα’ δεν επιβάλλει [τη χρήση άλλου νομίσματος], αλλά αυτό πρέπει να κάνει κάποιος για να αποφευχθούν οι επιπτώσεις του. Δεν είναι μια κατάσταση αλλά μια συνέπεια. Δεν έχω ακούσει καμία απαίτηση των ΗΠΑ για χρήση εναλλακτικού νομίσματος αντί της λίρας της Συρίας”.

Ο Ahmet Pelda, οικονομολόγος που παρακολουθεί στενά τις κουρδικές περιοχές της Συρίας, γνωστές ως Rojava, πιστεύει ότι η αλλαγή νομίσματος θα επηρεάσει τους δεσμούς της περιοχής με τη Δαμασκό και έτσι θα σκοτώσει την πιθανότητα μιας πολιτικής διευθέτησης. “Η χρήση της τουρκικής λίρας ή του ιρακινού δηναρίου από τη Rojava θα ισοδυναμούσε με [εξάρτηση] από την Τουρκία ή το Ιράκ, πράγμα που σημαίνει διαχωρισμό από το συριακό καθεστώς”, δήλωσε Ο Pelda στο Al-Monitor. Η χρήση του δολαρίου, είπε, είναι η πιο λογική επιλογή. Ο Pelda πρόσθεσε, “Με αυτόν τον τρόπο, [η Rojava] δεν θα διαχωριστεί από τη Συρία και δεν θα αναπτύξει καμία εξάρτηση από το Ιράκ ή την Τουρκία. Ωστόσο, αυτό απαιτεί αρκετά δολάρια και ικανή οικονομική διαχείριση”.

Οι ειδικοί της Συρίας σημειώνουν ότι η αντικατάσταση της συριακής λίρας από τη λίρα της Τουρκίας σε μια περιοχή αρκετών εκατομμυρίων ανθρώπων θα πλήξει περαιτέρω τη συριακή οικονομία. Ωστόσο, πρέπει να ρωτήσουμε εδώ αν η νομισματική κίνηση της Τουρκίας είναι απλώς προπαγάνδα ή ένα βήμα προς την οικονομική προσάρτηση.

Μικρές εισροές τουρκικών λιρών στην αγορά της Συρίας θα μπορούσαν να έχουν μικρή σημασία για την έννοια της τουρκικής ζώνης λίρας. Αν δεν ληφθούν περαιτέρω μέτρα για το σκοπό αυτό, οι τρέχουσες αποφάσεις για τη χρήση της τουρκικής λίρας ενδέχεται να αποδειχθούν απλή προπαγάνδα. Χωρίς αμφιβολία, η πληρωμή μελών του φιλο-τουρκικού Συριακού Εθνικού Στρατού σε τουρκική λίρα είναι κάτι που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Άγκυρας. Η διευρυμένη χρήση της τουρκικής λίρας θα διευκόλυνε τις αντιρρήσεις για τους μισθούς στις τουρκικές λίρες και θα διευκόλυνε την Άγκυρα να χρηματοδοτήσει συμμαχικές ομάδες και μυστικές επιχειρήσεις στην περιοχή. Η λίρα, ωστόσο, πρέπει να είναι μετατρέψιμη, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να χρησιμοποιείται στο εμπόριο, συμπεριλαμβανομένων των εισαγωγών και των εξαγωγών. Και μερικά σοβαρά αινίγματα εμφανίζονται εδώ.

Τα περισσότερα εμπορεύματα που ρέουν στις περιοχές που κατέλαβε η Τουρκία μέσω των επιχειρήσεων “Ασπίδα του Ευφράτη”, “Κλάδος Ελαίας”, “Πηγή Ειρήνης” και “Ασπίδα Ειρήνης” προέρχονται από την Τουρκία. Στο Ιντλίμπ, για παράδειγμα, το 95% αυτών των αγαθών προέρχεται από την Τουρκία και μόνο το 5% από περιοχές που ελέγχονται από την κυβέρνηση. Ωστόσο, το 90% των πωλήσεων της Ιντλίμπ πηγαίνει σε κυβερνητικές περιοχές και μόνο το 10% στην Τουρκία.

Έτσι, η συριακή λίρα αναπόφευκτα συμμετέχει σε εμπορικές ανταλλαγές σε πόλεις που ελέγχονται από τη Δαμασκό, όπου η τουρκική λίρα έχει μικρή σημασία. Με άλλα λόγια, οι εξαγωγές προς την Τουρκία πρέπει να αυξηθούν στο επίπεδο των εισαγωγών έτσι ώστε η χρήση της λίρας να αποκτήσει σημασία. Και κάθε προσδοκία ότι οι τουρκικές περιοχές θα μπορούσαν να διακόψουν πλήρως τους οικονομικούς τους δεσμούς με τις κυβερνητικές περιοχές είναι κάθε άλλο παρά ρεαλιστικές.

Πηγή: Al Monitor