29/03/2024

FT: Επτά λόγοι για τους οποίους ο Πρόεδρος Ερντογάν είναι ευάλωτος

Ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν μέσα στην Αγία Σοφία τον Μάρτιο του 2018 (Kayhan Ozer/Pool Photo via AP)

David Gardner
Financial Times 

 

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μοιάζει να είναι ασταμάτητος, τουλάχιστον στο εξωτερικό. Η στρατιωτική παρέμβαση της χώρας του στη Λιβύη  άλλαξε την πορεία του εμφυλίου πολέμου, οδηγώντας σε υποχώρηση τον πολέμαρχο Χαλίφα Χαφτάρ, ο οποίος έχει τη στήριξη της Ρωσίας, της Αιγύπτου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Σαουδικής Αραβίας και της Γαλλίας.

Ο Ερντογάν πρέπει να απολαμβάνει ιδιαίτερα το πισωγύρισμα που υπέστησαν στη Λιβύη οι τρεις αραβικές χώρες, με τις οποίες βρίσκεται σε έντονη διαμάχη μετά τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης, το 2011, λόγω της στήριξης της Άγκυρας στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, και από το 2017, λόγω της τουρκικής στήριξης στο Κατάρ, έπειτα από το εμπάργκο που επέβαλαν στο εμιράτο του Περσικού Κόλπου.

Η σχέση της Τουρκίας Ρωσίας, μια ευκαιριακή συμμαχία που σχηματίστηκε τα τελευταία χρόνια στη βάση της διαχείρισης των συμφερόντων της κάθε πλευράς στη Συρία, έχει πλέον κλονιστεί. Το Φεβρουάριο, οι δυνάμεις τους και οι αντιπρόσωποί τους συγκρούστηκαν στη βορειοδυτική Συρία, αλλά υπαναχώρησαν.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν φαίνεται να έχει υποτιμήσει την αποφασιστικότητα του Τούρκου προέδρου να συνεχίσει να ασκεί πίεση στους Κούρδους αυτονομιστές της Συρίας, κατά μήκος των τουρκικών συνόρων και να αποτρέψει τη φυγή ενός δεύτερου κύματος Σύρων προσφύγων από το συριακό καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσσαντ, με τη στήριξη των ρωσικών αεροπορικών δυνάμεων. «Ήμασταν απολύτως πεπεισμένοι ότι ο Ερντογάν μπλόφαρε», δήλωσε πρόσφατα Ρώσος υπουργός σε υψηλά ιστάμενο ευρωπαίο διπλωμάτη.

Ο αυταρχικός Τούρκος πρόεδρος, ο οποίος βρίσκεται στην εξουσία περίπου 18 χρόνια, δεν μπλόφαρε, ούτε στη Συρία, ούτε στη Λιβύη. Όμως αντανακλά η στάση του αυτή την ισχύ της Τουρκίας; Η Μόσχα και η Άγκυρα αναζητούν πάντοτε αμοιβαία επωφελείς διπλωματικές λύσεις ή τουλάχιστον προφάσεις για τη χρήση βίας. Tην τελευταία δεκαετία έχουν αναδυθεί ως περιφερειακές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή, παραμερίζοντας παραδοσιακές δυτικές δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αλλά οι οικονομίες τους είναι αδύναμες. Η Τουρκία, συγκεκριμένα, μπορεί να είναι ευάλωτη γιατί: 

Πρώτον, ο Ερντογάν χρειάζεται τη συγκατάθεση της Ρωσίας για να διατηρήσει η χώρα του τους δύο θύλακες που κατέλαβε στη βορειοδυτική Συρία, το 2016 και το 2018, καθώς και για τη ζώνη ασφαλείας που προσπαθεί να δημιουργήσει κατά μήκος της βορειοανατοολικής Συρίας μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ, το 2019.

Επιπλέον, η Μόσχα είναι η χώρα που μεσολαβεί για τη συμφιλίωση ανάμεσα στη Δαμασκό και τις κουρδικές πολιτοφυλακές που είχαν συνασπιστεί με τις ΗΠΑ, επιτρέποντας στο καθεστώς Άσσαντ να εισέλθει και πάλι σε μεγάλες περιοχές της βορειοδυτικής Συρίας που είναι τώρα υπό τον έλεγχό τους.

Δεύτερον, η παρέμβαση του Ερντογάν στη Λιβύη έχει σαν στόχο να κατοχυρώσει τις αξιώσεις της Τουρκίας για υπεράκτια δικαιώματα στα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου μέσω μιας συμφωνίας θαλάσσιων συνόρων που υπέγραψε με την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Λιβύης στην Τρίπολη. Αλλά αυτό τον φέρνει αντιμέτωπο με μια άλλη συμμαχία ανταγωνιστών (Ελλάδα, Κύπρο και Ισραήλ) που θέλουν να στείλουν το αέριο αυτό στην Ευρώπη μέσω ενός αγωγού που θα φτάνει στην Ιταλία.

Τρίτον, ως απόρροια των παραπάνω – αλλά και των γεωτρήσεων της Τουρκίας στην Κύπρο – η Ε.Ε. έχει  προχωρήσει στην απειλή επιβολής κυρώσεων. Οι ελπίδες ένταξης της Τουρκίας έχουν εξανεμιστεί, αλλά το ευρωπαϊκό μπλοκ, με το οποίο έχει τελωνειακή ένωση που θέλουν να ενισχύσουν και οι δύο πλευρές, παραμένει με διαφορά η πιο σημαντική της αγορά.

Τέταρτον, ο  Ερντογάν δεν μπορεί να βασίζεται στη στήριξη από τις ΗΠΑ. Είναι αντιμέτωπος με κυρώσεις για την αγορά ρωσικών οπλικών συστημάτων ως μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά και για την παραβίαση του εμπάργκο στο Ιράν. Επικοινώνησε όμως με τον Αμερικανό πρόεδρο, Ντόναλντ Τραμπ, πρόσφατα και ισχυρίστηκε ότι συμφώνησαν μια κοινή ατζέντα για τη Λιβύη. Αλήθεια ή όχι, μετά την τηλεφωνική τους συνομιλία τον περασμένο Οκτώβριο, οι ΗΠΑ αποχώρησαν από τη Συρία και η Τουρκία εισέβαλε στα συριακά εδάφη.

Πέμπτον, ενώ η Τουρκία διαφοροποιεί τον ενεργειακό της εφοδιασμό συνεχίζει να λαμβάνει από τη Ρωσία περίπου τις μισές από τις συνολικές εισαγωγές φυσικού αερίου.

Έκτον, το νόμισμα της Τουρκίας διολισθαίνει για μια ακόμη φορά επικίνδυνα, δημιουργώντας το φόβο να επαναληφθεί η νομισματική κρίση του 2008, όταν οι ΗΠΑ απείλησαν να την στριμώξουν. Η φόρμουλα ανάπτυξης του Ερντογάν, η οποία στηρίζεται στις κατασκευές, τη φθηνή πίστωση και την κατανάλωση, είχε αρχίσει να καταρρέει πριν ακόμη χτυπηθεί η τουρκική οικονομία από την πανδημία του ιού Covid-19.

Έβδομον και τελευταίο, πολλά από τα μηνύματα που στέλνει ο Ερντογάν στο εσωτερικό δεν υποδηλώνουν δύναμη, παρά την άνετη επίδειξη ωμής ισχύος στο εξωτερικό. Το νέο κύμα συλλήψεων βουλευτών της αντιπολίτευσης και δημάρχων δεν θα φέρει πίσω μεγάλες πόλεις, όπως η Κωνσταντινούπολη και η Άγκυρα, τις οποίες έχασε το κυβερνών κόμμα του στη τελευταία εκλογική αναμέτρηση. Το σχέδιο να μετατρέψει ένα απαρχαιωμένο σύστημα νυχτοφυλακής με γερασμένους επιστάτες σε ομάδα καθεστωτικών τιμωρών δεν θα τον κάνει αγαπητό στους απογοητευμένους ψηφοφόρους των πόλεων. Τώρα, αφήνει να εννοηθεί ότι θα μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί. Ο σπουδαίος βυζαντινός ναός μετατράπηκε σε αυτοκρατορικό τζαμί από τους Οθωμανούς πριν ο Μουσταφά Κεμάλ, ο ιδρυτής της σύγχρονης τουρκικής δημοκρατίας, το κάνει ένα ουδέτερο μουσείο.

Η αντιστροφή της απόφασης του πρώτου προέδρου της χώρας θα ικανοποιήσει την ισλαμική βάση της εθνικιστής-λαϊκιστικής κυβέρνησης του Ερντογάν και θα αποστρέψει, σκοπίμως, την προσοχή από άλλα προβλήματα. Αλλά τελικά, δεν είναι τίποτε περισσότερο από μια νέο-οθωμανική χειρονομία – όπως και οι παρεμβάσεις του στη Συρία και τη Λιβύη.

© The Financial Times Limited 2020. All rights reserved.

Μετάφραση επιμέλεια κειμένου: Geopolitics Editorial Team 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024