«Οι λαοί δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν»

Γράφει ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος

Η ίδια η Τουρκία φρόντισε, με τον απροκάλυπτο λόγο της και κυρίως τις πράξεις της, να προσγειώσει όσους Ευρωπαίους αναλυτές και πολιτικούς την αντιμετώπιζαν ως ένα διαφορετικό πολιτισμικά αλλά διαχειρίσιμο πολιτικά κράτος. Η στρατιωτική εξακόντισή της σε Συρία και Λιβύη έχει ξεκάθαρα ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα, αποτελεί προοίμιο εγκαθίδρυσης μόνιμων βάσεων και αποικιακών δομών και είναι βήμα προς την αναβίωση στην πράξη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, που οραματίζεται και προωθεί ο Ερντογάν.

Την εξακόντιση αυτή στηρίζει διακομματικά και ομόψυχα η ίδια η τουρκική κοινωνία. Η κυρίαρχη κοινωνική και θρησκευτική ιδεολογία ακολουθεί πιστά και ανατροφοδοτεί τον νεο-οθωμανισμό του Ερντογάν. Ειδικά στο ζήτημα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η τουρκική κοινή γνώμη ανταποκρίνεται σε συντριπτικά πλειοψηφικό βαθμό στον μισαλλόδοξο, εχθρικό, εκδικητικό και αναθεωρητικό λόγο της τουρκικής ηγεσίας. Παρά την εξαιρετικά εφεκτική, διαλλακτική και φιλική προσέγγιση της ελληνικής πλευράς.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στον ημερήσιο τύπο, οι 9 στους 10 ψηφοφόρους του Ερντογάν, οι 9 στους 10 του Μπαχτσελί, οι 7 στους 10 της Ακσενέρ και οι 4 στους 10 των κεμαλιστών τάσσονται υπέρ της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Επίσης, οι κιτς επετειακές τελετές για την Άλωση του 1453, προσβλητικές για τους Έλληνες, διακρίνονται για την πάνδημη και ενθουσιώδη συμμετοχή του λαού της Πόλης.

Οι αυταπάτες ότι «με τους απλούς Τούρκους πολίτες δεν έχουμε τίποτα να χωρίσουμε» και ότι «φταίνε τα κατεστημένα των δύο χωρών και τα μεγάλα συμφέροντα που υποδαυλίζουν την μισαλλοδοξία και το εθνικιστικό μίσος» απλώς αποπροσανατολίζουν. Αν πράγματι η τουρκική ηγεσία προβάλλει το ανθελληνικό μένος ως μηχανισμό εσωτερικής συσπείρωσης και ιδεολογικής νομιμοποίησης, το ερώτημα είναι γιατί χρησιμοποιεί αυτό το στοιχείο για να συσπειρώσει και όχι κάποιο άλλο. Και γιατί αυτός ο λόγος βρίσκει τόσο μεγάλη ανταπόκριση στον απλό κόσμο.

Η απάντηση, τόσο στο ζήτημα των ελληνοτουρκικών σχέσεων όσο και στο γενικότερο ζήτημα της διεθνούς συμπεριφοράς της Τουρκίας, ανάγεται στην ιστορία, την συλλογική συνείδηση και την κοινωνική δομή της χώρας αυτής. Και είναι ασφαλώς εξαιρετικά δυσάρεστη αλλά και δύσκολα κατανοητή από τους πολίτες των προηγμένων ευρωπαϊκών κρατών, που μετά από δύο παγκοσμίους πολέμους συνειδητοποίησαν το ατελέσφορο της αλληλοεξόντωσης και οργάνωσαν πολιτικά ανώτερες κοινωνίες, που συμβιώνουν στο πλαίσιο κοινών ανθρωπιστικών αξιών και αμοιβαίας συνεννόησης και ειρηνικής συμβίωσης. Αντιθέτως, η κοινωνιολογική, πολιτισμική, δημογραφική πραγματικότητα της Τουρκίας μοιάζει περισσότερο με αυτήν των ευρωπαϊκών χωρών την εποχή των Σταυροφοριών ή της Αποικιοκρατίας. Δηλαδή νεανικός και ραγδαία αυξανόμενος πληθυσμός, θρησκευτικός φανατισμός, πολιτικός και κοινωνικός αυταρχισμός, επιθετική και επεκτατική κυρίαρχη ιδεολογία. Επιπροσθέτως, η ίδια η ιστορία των Τούρκων αποτελεί μία σειρά εισβολών, κατακτήσεων, γενοκτονιών και συνεχούς στρατιωτικής αντιπαράθεσης, που τους οδήγησε από την κεντρική Ασία στα πρόθυρα της Βιέννης. Και που ανακόπηκε μόνον όταν υπήρξε σθεναρή στρατιωτική απάντηση.

Οι Ευρωπαίοι αναλυτές (και όσοι Έλληνες υιοθετούν το σύγχρονο ευρωπαϊκό πρίσμα ανάλυσης των διεθνών σχέσεων) θεωρούν ότι η διαχείριση της τουρκικής επιθετικότητας μπορεί να γίνει με τα γνωστά εργαλεία του διμερούς διαλόγου, του διεθνούς δικαίου και των διεθνών διαιτητικών και δικαιοδοτικών οργάνων. Αγνοούν ή θέλουν να αγνοούν ότι η ανάσχεση είναι ο μόνος τρόπος να μην φθάσουν οι Τούρκοι πολύ σύντομα κοντά στον ευρωπαϊκό πυρήνα.

Πρώτη Δημοσίευση: ΤΑ ΝΕΑ έντυπη έκδοση (25/6/20) 

*Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Γενεύης. Από τις εκδόσεις Παπαζήση κυκλοφορεί σε τρίτη έκδοση το βιβλίο του «Η Δικτατορία των Συνταγματαρχών: κοινωνία, ιδεολογία, οικονομία»