Όλος ο πόλεμος βασίζεται στην παραπλάνηση (Σουν Τζου)
Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς
Ο ολοένα και πιο εξελιγμένος υβριδικός πόλεμος, οι προηγμένες στρατιωτικές δυνατότητες, τα έξυπνα όπλα και ο διάχυτος ανταγωνισμός ισχύος εκτιμάται ότι θα αναδιαμορφώσουν τις μελλοντικές κρίσεις και συγκρούσεις προκαλώντας τους παραδοσιακούς τρόπους σκέψης για κλιμάκωση αλλά και τις προσπάθειες διατήρησης σταθερότητας. Αυτό το αναδυόμενο περιβάλλον ασφάλειας θα απαιτήσει νέες ιδέες και εργαλεία για τη διαχείριση του κινδύνου ακούσιας κλιμάκωσης για τη μείωση των συγκρουσιακών καταστάσεων στο ζωτικό μας χώρο τόσο στο Αιγαίο, όσο και τη Μεσόγειο.
Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές έννοιες της κλιμάκωσης, οι οποίες υποδήλωναν γραμμικά και κάπως προβλέψιμα πρότυπα από την κρίση χαμηλού επιπέδου έως τον ολοκληρωτικό πόλεμο (στον οποίο μετά τη συνθήκη της Λοζάνης δεν φτάσαμε ποτέ), οι κλιμακωτές αλληλεπιδράσεις σε αυτήν τη νέα εποχή στρατηγικού ανταγωνισμού θα είναι λιγότερο προβλέψιμες. Πράγματι, ολοένα και πιο εξελιγμένες επιχειρησιακές τακτικές σε επίπεδο υβριδικού πολέμου, όπως η παραπληροφόρηση και ο συνεχιζόμενος αναθεωρητισμός σε περιφερειακό, μάλιστα, επίπεδο προσθέτουν νέες προκλήσεις και πρόσθετη πολυπλοκότητα στη διαχείριση των ελληνοτουρκικών κρίσεων με πιο ανταγωνιστικό και αμφισβητούμενο περιβάλλον ασφαλείας πυροδοτώντας μεγαλύτερη ανάληψη κινδύνων μεταξύ των χωρών μας.
Η αυξανόμενη χρήση τακτικών υβριδικών επιχειρήσεων και η συνεχής δημιουργία γκρίζων ζωνών από την Τουρκία αντικατοπτρίζει την άποψη ότι οι στρατηγικοί τους στόχοι επιτυγχάνονται καλύτερα με άλλα μέσα εξαναγκασμού χωρίς τη χρήση της άμεσης συμβατικής στρατιωτικής αλληλεπίδρασης. Φυσικά, αυτές οι μέθοδοι δεν είναι ξένοι στον ανταγωνισμό ισχύος. Η κατασκοπεία, η προπαγάνδα και η εξαπάτηση, ή ακόμη και η χρήση μεσολάβησης του τουρκικού λόμπυ στο εξωτερικό και του ακήρυκτου πολέμου των μυστικών υπηρεσιών ως εργαλεία στρατηγικού ανταγωνισμού είναι αρχέγονες πρακτικές. Όμως τα τελευταία χρόνια η Τουρκία του Ερντογάν, αισθάνεται υποχρεωμένη να αμφισβητήσει τις θεσμικές δομές και να αποφύγει τον άμεσο παραδοσιακό στρατιωτικό ανταγωνισμό, ακολουθώντας παράλληλα ασύμμετρες προσεγγίσεις σε ένα ανταγωνισμό εκτός της παραδοσιακής μονιμότητας στο συμβατικό στρατιωτικό πεδίο, μέσα από ευρείες, συμβατικές εκστρατείες επιρροής και τη δέσμευση ψηφιακών διακομιστών μεσολάβησης. Έτσι η Τουρκία ελπίζει να προωθήσει τα ενδιαφέροντά της χωρίς σαφή απόδοση ευθυνών ή κίνδυνο στρατιωτικής κλιμάκωσης.
Αυτές οι στρατηγικές στο συμβατικό τομέα μπορεί να μην είναι εντελώς νέες, αλλά τα σύγχρονα χρησιμοποιούμενα εργαλεία επιτρέπουν στους Τούρκους να έχουν μεταμορφώσει τη στρατηγική σημασία του ασυμβατικού χώρου μάχης και της δύναμης εξαναγκασμού με τον υβριδικό πόλεμο. Τροφοδοτείται από την τεχνολογική καινοτομία και την διαχείριση της ήπιας ισχύος του ισλαμισμού. Ιδίως με την τεχνολογία που βασίζεται στα ψηφιακά μέσα, στον κυβερνοχώρο και την τεχνητή νοημοσύνη (AI) σε ένα ανταγωνιστικό τοπίο πιο περίπλοκο και δυναμικό από πριν.
Η ανοδική εξέλιξη στον διαδικτυακό τομέα, μοιάζει περισσότερο με διαδικτυακούς στρατιώτες που περιπλανιούνται ελεύθερα μέσα στην ψηφιακή πατρίδα του αντιπάλου, με τη βοήθεια προηγμένων εργαλείων του κυβερνοχώρου. Η παραπληροφόρηση και τα οπλισμένα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χρησιμοποιούνται αντί για ένοπλους αντάρτες που πολεμούν στα πεδία των μαχών με όπλα μαύρης αγοράς σε απομακρυσμένες περιοχές. Επιπλέον, αυτές οι νέες μορφές επιρροής και πληροφοριών δεν είναι ο αποκλειστικός τομέας των σύγχρονων και μεγάλων δυνάμεων. Αντίθετα, η προσβασιμότητα της τεχνολογίας της πληροφορίας υποδηλώνει ισοπέδωση του ανταγωνισμού όχι μόνο για κράτη, αλλά και μη κρατικούς φορείς και μη κυβερνητικές οντότητες.
Τέτοιες γκρίζες ζώνες ανταγωνισμού μπορούν να υπάρχουν χωρίς να διακινδυνεύονται πολεμικές συγκρούσεις, αρκεί η δυνατότητα αντιμετώπισης κάθε χώρας να παραμένει ασφαλής και οι κίνδυνοι λανθασμένου υπολογισμού να παραμένουν ελεγχόμενοι. Τι θα συμβεί, ωστόσο, αν ο πολιτικός αποκεφαλισμός μπορεί να επιτευχθεί μέσω του οπλισμού των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης σε συνδυασμό με κυβερνοεπιθέσεις που βασίζονται σε πληροφορίες; Τι θα συμβεί αν, υπονομεύοντας και χειραγωγώντας θεσμούς κυβερνητικών και πολιτικών ηγετών, τα κράτη μπορούν να χρησιμοποιήσουν τακτικές γκρίζας ζώνης για να διαχωρίσουν τους λαούς από τους ηγέτες και τους θεσμούς τους, να προκαλέσουν εσωτερική σύγκρουση και να εμποδίσουν τη λήψη αποφάσεων από τους αρμοδίους;
Η επιτυχής και ανθεκτική αποτροπή σε αυτήν την εποχή απαιτεί να σκεφτούμε με νέο τρόπο την αξιοπιστία και τη συμμόρφωση ενόψει ενός ολοένα και πιο οπλισμένου πληροφοριακού περιβάλλοντος. Η αυξανόμενη προσβασιμότητα, η ωρίμανση και διάδοση διαδικτυακών πλατφορμών και ψηφιακών εργαλείων έχουν αφενός εκδημοκρατίσει τις πληροφορίες αλλά αφετέρου συνέβαλαν επίσης στην εύκολη χειραγώγηση και κατάχρηση, η οποία υπονομεύει αξιόπιστες και έγκυρες πηγές πληροφοριών. Βαθιά ψεύτικα, οπλισμένα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα χρησιμοποιηθούν για να δυσφημίσουν την εφαρμογή και την επαλήθευση της αποτροπής.
Αυτή η νέα εποχή θα απαιτήσει νέα σκέψη για τα εργαλεία και τις έννοιες της αποτροπής και της κλιμάκωσης, μια προσαρμογή παλαιότερων ιδεών και ανάπτυξη νέων. Η γραμμική πορεία κλιμάκωσης μεταξύ κρίσης χαμηλού επιπέδου και ολοκληρωτικής σύγκρουσης, βασίστηκε σε δυνητικά προβληματικές προσδοκίες αναλογικότητας και παγκοσμίως κοινές αντιλήψεις αποτροπής. Το σύγχρονο θολό πεδίο των συγκρούσεων, καθώς και ο πολλαπλασιασμός των παραγόντων σε αυτό το τοπίο αμφισβητούν αυτήν την έννοια της κλιμάκωσης και θέτουν υπό αμφισβήτηση τη χρησιμότητά της. Αντί να προχωρήσει σταδιακά, με σαφή όρια μεταξύ συμπεριφοράς που θα προκαλούσε συμβατική απόκριση, η κρίση ή η σύγκρουση μεταξύ αντιπάλων σε αυτό το νέο περιβάλλον είναι πολύ πιο περίπλοκη και απρόβλεπτη. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δεν πρέπει να αμφισβητούν την αντιπροσωπευτική αξία αυτής της στρατηγικής θεώρησης της παραπλάνησης και να ενισχύσουν τους μηχανισμούς πληροφοριών-αντιπληροφοριών.
*Ο Υποναύαρχος ε.α. Δημήτριος Τσαϊλάς είναι Senior Researcher of Strategy International και Member of Institute for National and international Security
