Πώς επηρεάζει τη Ρωσία, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, η υπόθεση Navalny

Του Alexander Baunov
Carnegie Moscow Center 

Σε αντίθεση με το τι πιστεύουν πολλοί, στο καθεστώς της Ρωσίας δεν αρέσει καθόλου οι υποστηρικτές του να επιδίδονται σε πράξεις βίας. Θέλει το μονοπώλιο στη βία και το παραχώρησε τελευταία φορά σε ερασιτέχνες μετά από τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του 2011-2012 και στη διάρκεια του πολέμου στην Ανατολική Ουκρανία, όταν το Κρεμλίνο χρειάστηκε εθελοντές για τη διεξαγωγή proxy πολέμου εκεί. Τελικά, η κάλυψη των κρατικών ΜΜΕ σταμάτησε να επαινεί τους τυχοδιώκτες στις τάξεις των αυτονομιστικών δυνάμεων και οι αρχές προσπάθησαν να τους φέρουν υπό κρατικό έλεγχο προτού τελικά τους βγάλουν εκτός κοινής θέας.

Η σημερινή κατάσταση, από τις διαδηλώσεις στο Khabarovsk μέχρι την αναταραχή στη Λευκορωσία, απηχεί εκείνες τις παλαιότερες κρίσεις. Αλλά μπορεί να είναι τόσο σοβαρή που απαιτεί από το Κρεμλίνο να παρέμβει ευθέως αντί θα δράσει με υποκατάστατα.

Δείτε την δηλητηρίαση του Navalny. Όποιος βρίσκεται πίσω από την επίθεση, η λογική του θα μπορούσε να είναι ότι το να υπάρχει ένας εχθρός κάπου εκεί πίσω είναι πολύ επικίνδυνο όταν είναι επικείμενη μια μάχη με ξένους εχθρούς –αυτή με τη Δύση για την τύχη της Λευκορωσίας. Είτε έλαβε ή ενέκρινε αυτή την απόφαση ο πρόεδρος Putin προσωπικά, το επεισόδιο αναδεικνύει την αθλιότητα του αυταρχισμού στη Ρωσία αποδεικνύοντας ότι το καθεστώς ή κάποια τμήματά του, θεωρούν ότι είναι απαραίτητο να προχωρήσουν πιο μακριά από τα συνηθισμένα μέσα της κρατικής προπαγάνδας, της εκλογικής απάτης, της πολιτικής τεχνολογίας, και της στοχευμένης, μη θανάσιμης καταστολής.

Η απομάκρυνση του Navalny με θάνατο, ξεχωρίζει ακόμη και από τις προηγούμενες δολοφονίες για τις οποίες το Κρεμλίνο κατηγορήθηκε ότι είχε συμμετοχή. Ο Alexander Litvinenko και ο Sergei Skripal ήταν εξόριστοι που έγιναν στόχος σε ξένη γη, στο Ηνωμένο Βασίλειο, και άγνωστοι σε Ρώσους και ξένους, πριν από τη δηλητηρίασή τους. αντιθέτως ο Navalny, είναι γνωστός εντός και εκτός Ρωσίας, στο έδαφος της οποίος δέχθηκε την επίθεση, και μια προσωπικότητα από το παρόν της Ρωσίας (αν όχι από το μέλλον της) παρά από το παρελθόν της. Ως πρώην μέλη μυστικών υπηρεσιών, οι Litvinenko και Skripal μπορεί να θεωρήθηκαν από τις μυστικές ρωσικές υπηρεσίες ως προδότες που άξιζε να τιμωρηθούν, ενώ ο Navalny είναι πολιτικός της αντιπολίτευσης, που λειτουργεί ανοιχτά και όχι κρυφά.

Η δηλητηρίαση του Navalny λοιπόν, εξαλείφει τη διάκριση που είχε γίνει προηγουμένως από τον Putin ανάμεσα σε εχθρούς και προδότες, με τους πρώτους να αξίζουν τον σεβασμο. Εάν αυτή η γραμμή έχει διαγραφεί, υποτίθεται ότι το καθεστώς –ασφαλώς τα πιο σκληροπυρηνικά του στοιχεία- αισθάνεται περισσότερο απειλούμενο από ποτέ.

Ο τόπος όπου δηλητηριάστηκε ο Navalny –το Τομσκ, βαθιά στο εσωτερικό της Ρωσίας- καθιστά αδικαιολόγητο τον ισχυρισμό ότι αποτέλεσε στόχο των εχθρών της Ρωσίας με σκοπό να πλήξει το διεθνές κύρος της. και ο τρόπος με τον οποίο δέχθηκε επίθεση ήταν εξελιγμένος, σε αντίθεση με τις δολοφονίες των Boris Nemtsov και Anna Politkovskaya, τόσο πολύ που δεν μπορεί να αποδοθεί σε αδίστακτους ή υπερβολικά ενθουσιώδεις αντιπροσώπους, όπως οι Τσετσένοι.

Τίποτα από αυτά δεν έχει σταματήσει τον Lukashenko να προσφέρει μια θεωρία συνωμοσίας για την δηλητηρίαση του Navalny, η οποία στρέφει το δάχτυλο στη Δύση. Η παρέμβαση του Λευκορώσου προέδρου στην υπόθεση Navalny συνδέεται με την αναταραχή στη χώρα του, ακόμη και αν οι διαδηλώσεις δεν συνυπολόγισαν την απόφαση επίθεσης στον ηγέτη της αντιπολίτευσης.

Λίγοι θα πιστέψουν την εκδοχή των γεγονότων που υπονοεί η δήθεν καταγραφής τηλεφωνικής κρίσης μεταξύ αξιωματούχων στο Βερολίνο και στη Βαρσοβία. Αλλά αυτό ταιριάζει μια χαρά στο Μινσκ, από τη στιγμή που η εμφάνισή της στόχο έχει να προσφέρει στην ρωσική κρατική προπαγάνδα με άλλη μια αμφίβολη ρητορική με την οποία θα μπορούσαν να θολώσουν τα νερά.

Σε μια διαφορετική κατάσταση, ο Lukashenko θα είχε κρατήσει μια τέτοια ηχογράφηση για τον εαυτό του, χρησιμοποιώντας την απλώς ως διαπραγματευτικό χαρτί στις συνομιλίες με τη Μόσχα. Ωστόσο η θέση ζωής ή θανάτου στην οποία βρίσκεται, τον υποχρεώνει να πάει σε ασυνήθιστες καταστάσεις και να κάνει τον εαυτό του να φανεί μέχρι και γελοίος, έτσι ώστε η Ρωσία να καταλήξει ότι είναι ένας χρήσιμος σύμμαχος τον οποίο αξίζει να στηρίξει.

Ο Lukashenko έχει ακόμη όρια. Είναι απίθανο να αναγνωρίσει και επίσημα την ανεξαρτησία της Αμπχαζίας ή το καθεστώς της Κριμαίας ως ρωσικό έδαφος ή να παραδώσει σε Ρώσους ολιγάρχες τα κρατικά assets της Λευκορωσίας ή τις κρατικές εταιρείες που θέλουν.Ακόμη και έτσι, το ότι κάνει λιγότερο δαπανηρές παραχωρήσεις –όπως ότι σώζει τον Putin από το να χρεωθεί ο ίδιος να πει ότι η Γερμανία είπε ψέματα για το τι συνέβη στον Navalny- μπορεί να είναι αρκετό για να ξεχάσει η Μόσχα την προεκλογική ρητορική του, η οποία ήταν ξεκάθαρα αντί-ρωσική.

Εκτός από το στοίχημα του Lukashenko, ο ρόλος της Γερμανίας στην υπόθεση σηκώνει συζήτηση. Περιέργως, η Merkel –και όχι οι γιατροί του Navalny, ο υπουργός Υγείας ή η αστυνομία- προσωπικά ανακοίνωσε τη διάγνωση. Η Γερμανίδα ηγέτης γνωρίζει αρκετά καλά, όπως θα γνώριζε κάθε Καγκελάριος, ότι η σχέση της χώρας της με τη Ρωσία, όποια και αν είναι η συμπεριφορά της, θα πρέπει να διατηρηθεί, αν μη τι άλλο διότι η Γερμανία είναι περισσότερο υπεύθυνη για την κατάσταση της Ευρώπης από ό,τι η Γαλλία ή οι ΗΠΑ.

Ωστόσο η Merkel ανέλαβε τον ρόλο του κατήγορου, πέρα από τον ρόλο της στον καθορισμό της τιμωρίας για τη δηλητηρίαση του Navalny. Θέλει να αποφύγει να φανεί ως λομπίστρια του Putin ή του Κρεμλίνου ή να βρεθεί σε μία κατάσταση όπου κάποιος άλλος έχει κατηγορήσει τη Ρωσία για την επίθεση στον Navalny με την ίδια να πιέζει για την ολοκλήρωση του Nord Stream 2.

Έχει συμφωνήσει να είναι τόσο η εισαγγελία όσο και η υπεράσπιση. Η θετική της στάση για το Nord Stream 2 την υποχρεώνει να διαδραματίσει τον δεύτερο ρόλο ούτως ή άλλως, και το να μην τον είχε, θα σήμαινε ότι φαίνεται λιγότερο προκατειλημμένη έναντι του Putin από ό,τι ο γενικός γραμματέας του ΝΑΑΤΟ Jens Stoltenberg και ο πρώην αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden, οι οποίοι πήραν θέση στη δηλητηρίαση του Navalny ανεξαρτήτως των ενεργειών της Merkel. Με το να δηλώνει η ίδια ότι ο Navalny είχε στην πραγματικότητα δηλητηριαστεί και να υπονοήσει ότι είχε κάποια σχέση με το ρωσικό κράτος, η Merkel άδειασε την κριτική για την σχέση της με τον Putin, η οποία γνώριζε πως θα έρθει από άλλους πολιτικούς της Δύσης.

Σε ό,τι αφορά στις σημαντικές κυρώσεις που αντιμετωπίζει η Ρωσία, θα είναι δύσκολο να επιβληθούν στοχευμένες κυρώσεις, όπως έκανε το Ηνωμένο Βασίλειο στην περίπτωση των Litvinenko και Skripal, δεδομένου ότι η Δύση δεν έχει δώσει ονόματα και είναι απίθανο να της παρασχεθούν ουσιαστικές αποδείξεις. Το Ίδρυμα κατά της Διαφθοράς του Navalny μπορεί να διεξάγει τη δική του έρευνα και να μοιραστεί τα ευρήματα με τη Δύση, αλλά αυτό είναι το καλύτερο στο οποίο μπορεί να ελπίζει η Δύση.

Στις περιπτώσεις προσάρτησης της Κριμαίας και του πολέμου στην Ανατολική Ουκρανία, ήταν σαφές σε όλους ότι το ρωσικό κράτος, ή μεγάλοι παράγοντες του καθεστώτος, ήταν υπεύθυνοι, δικαιολογώντας τις οικονομικές κυρώσεις. Σε ό,τι αφορά στις μεμονωμένες δολοφονίες, οι στοχευμένες κυρώσεις είναι η απάντηση της Δύσης.

Στην περίπτωση του Navalny ωστόσο, η δυσκολία εντοπισμού των ενόχων αυξάνει την πιθανότητα να επιβληθούν ευρύτερες κυρώσεις, σε ένα βήμα που θα είναι ιδιαίτερα επώδυνο εν μέσω της οικονομικής αναταραχής που προκαλεί η πανδημία, αλλά που η Ευρώπη θα αισθανθεί υποχρεωμένη να λάβει.

πηγή:Capital.gr