Η εσωτερική κατανάλωση

Γράφει ο Θεμιστοκλής Ζ. Ζανίδης
Διεθνολόγος 

         Είναι γεγονός πως αρκετές φορές κατά το παρελθόν έχουμε ακούσει σε διάφορα ρεπορτάζ των ελληνικών Μέσων Ενημέρωσης τη φράση “για εσωτερική κατανάλωση” όταν αναφέρονται σε ειδήσεις σχετικές με την Τουρκία. Μάλιστα ο τόνος τις περισσότερες, αν όχι όλες, τις φορές είναι καθησυχαστικός με την έννοια πως ό, τι και να δηλώνουν οι Τούρκοι αξιωματούχοι, όσο υψηλά ιστάμενοι κι αν είναι, το κάνουν για την τέρψη του εσωτερικού ακροατηρίου δηλαδή των ψηφοφόρων τους. Κατά συνέπεια, τα λεγόμενά τους είτε δεν μας αφορούν ιδιαίτερα εδώ στην Ελλάδα, ακόμα κι αν το περιεχόμενό τους αφορά αποκλειστικά την χώρα μας, είτε δεν αντικατοπτρίζουν την αλήθεια (απειλές κενού νοήματος και ουσίας). Με τον τρόπο αυτόν έχει καλλιεργηθεί στην ελληνική κοινή γνώμη η άποψη πως, τις περισσότερες φορές, η ακραία ρητορική αφορά μόνο το εσωτερικό ακροατήριο στην Τουρκία. Εντούτοις, είναι αληθής αυτή η θέση;

            Το παραπάνω είναι σαφές πως μπορεί να περιέχει μια δόση αλήθειας όμως συνοδεύεται από μια ακόμα, άκρως ανησυχητική, παρατήρηση κατά τη γνώμη μου. Γιατί οι Τούρκοι αξιωματούχοι προκειμένου να τέρψουν το εσωτερικό τους ακροατήριο χρησιμοποιούν ολοένα και προκλητικότερες θέσεις εις βάρος της Ελλάδας; Με άλλα λόγια, γιατί ο λόγος τους τείνει να γίνεται ξεκάθαρα απειλητικός και πολεμικός εις βάρος του γείτονά ή των γειτόνων τους; Προφανώς η συγκεκριμένη ρητορική βρίσκει αντίκρισμα σε μια μερίδα τουλάχιστον της τουρκικής κοινής γνώμης, ενώ ταυτόχρονα διαμορφώνει άλλες σύμφωνα με το επιθυμητό τουρκικό κρατικό αφήγημα (νέο-οθωμανισμός). Αυτό πρακτικά σημαίνει πως υπάρχει μια διόλου ευκαταφρόνητη μερίδα του τουρκικού λαού, αν κρίνουμε από το πλήθος και την ένταση παρόμοιων δηλώσεων, η οποία έχει υιοθετήσει τις θέσεις του κράτους αναφορικά με τα θέματα εξωτερικής πολιτικής τα οποία επηρεάζουν άμεσα την χώρα μας. Παράλληλα, οι συγκεκριμένες απόψεις διαχέονται σε όλο και μεγαλύτερα τμήματα του τουρκικού πληθυσμού.

            Ως εκ τούτου η θέση πως οι δηλώσεις γίνονται για εσωτερική κατανάλωση είναι άκρως ανησυχητική για την Ελλάδα αφού με τον τρόπο αυτόν, διαμορφώνεται μεθοδικά μια συγκεκριμένη στρατηγική κουλτούρα στον τουρκικό λαό του οποίου σημαντικό τμήμα θεωρεί αφενός πως η χώρα μας συνιστά απειλή για την τουρκική εθνική ασφάλεια, κατέχοντας παράνομα διάφορα νησιά στο Αιγαίο κι αφετέρου συμπλέει με την τουρκική ρητορική περί υφαλοκρηπίδας, ΑΟΖ, “μουσουλμανικής” μειονότητας στη Δυτική Θράκη, αποστρατιωτικοποίησης των νησιών του ανατολικού Αιγαίου, δικαιωμάτων της Άγκυρας για εκμετάλλευση των ενεργειακών πηγών της ανατολικής Μεσογείου κτλ. Πρόσφατο παράδειγμα αποτέλεσε η μετατροπή του ναού της Αγίας Σοφίας εκ νέου σε τέμενος κατά παράβαση της Σύμβασης της UNESCO που έχει υπογράψει η ίδια η Τουρκία και χαρακτήριζε το ναό ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι πολυάριθμες συγκεντρώσεις έξω από το Ναό την ημέρα των επίσημων εγκαινίων του ως τέμενος είναι χαρακτηριστικές της διείσδυσης που έχει το κρατικό αφήγημα σε εκτεταμένα τμήματα του τουρκικού πληθυσμού. Ακόμα ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η εκτεταμένη κάλυψη της αεροναυτικής άσκησης “Γαλάζια Πατρίδα” από τα ΜΜΕ η οποία είχε προφανώς, εκτός των άλλων, στόχο την “εσωτερική κατανάλωση” υπό το πρίσμα της εμπέδωσης στον τουρκικό λαό μιας εικόνας δύναμης και ικανότητας προσανατολισμένης στη θάλασσα. Ο στρατηγικός προσανατολισμός της Τουρκίας στη Μεσόγειο αποδεικνύει πως δεν ήταν τυχαία η τόσο εκτεταμένη κάλυψη της προαναφερθείσας άσκησης αφού το διακύβευμα είναι η στροφή της προσοχής του τουρκικού λαού στο θαλάσσιο στοιχείο το οποίο αποτελεί την αρένα του ήδη ανεπτυγμένου ανταγωνισμού μεταξύ των δυνάμεων της περιοχής.

            Κατά συνέπεια, οι δηλώσεις των διαφόρων Τούρκων αξιωματούχων που γίνονται για εσωτερική κατανάλωση μας αφορούν άμεσα κι εδώ στην Ελλάδα. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει δεν προέρχεται τόσο από τη δημιουργία εντυπώσεων στον ελληνικό λαό και να καλλιέργεια συναισθημάτων ηττοπάθειας, αν κι αυτός ενίοτε είναι ένας από τους στόχους της τουρκικής προπαγάνδας ο οποίος αποτυγχάνει συστηματικά, αλλά αντίθετα από την συστηματική προσπάθεια ανάπτυξης συγκεκριμένου αφηγήματος το οποίο αναμένεται να εμπεδωθεί και υιοθετηθεί από ευρύτατα τμήματα του τουρκικού πληθυσμού. Υπό το πρίσμα αυτό, μια τυχόν απομάκρυνση από την ηγεσία της χώρας του νυν Προέδρου Ρ.Τ.Ερντογάν, ακόμα και από φυσιολογικά αίτια, δεν αναμένεται να έχει ιδιαίτερη επίδραση στην πολιτική της Άγκυρας αναφορικά με τα θέματα εξωτερικής πολιτικής που επηρεάζουν ευθέως Ελλάδα και Κύπρο. Το αφήγημα θα έχει διεισδύσει τόσο στον τουρκικό πληθυσμό ο οποίος θα το έχει ασπαστεί σε μεγάλο μέρος του με αποτέλεσμα μια απομάκρυνση κάποιου πολιτικού διαδόχου του νυν Προέδρου να θεωρείται μη πιθανό σενάριο αφού θα συνεπάγεται, σε μεγάλο βαθμό, την πολιτική του αυτοκτονία.

            Παράλληλα, ο συναγωνισμός των πολιτικών δυνάμεων στην Άγκυρα προκειμένου να αυξήσουν την επιρροή τους τις οδηγεί αρκετές φορές στην προοδευτική έκφραση ακραίων επιθετικών θέσεων εις βάρος της Ελλάδας. Αυτό το χαρακτηριστικό δεν είναι καινούργιο όσον αφορά τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Για παράδειγμα η άκρως πολεμική ρητορική του Ντ. Μπαχτσελί, ενός εκ των ηγετών της αντιπολίτευσης, ο οποίος εγκαλεί πολλές φορές τον Ρ.Τ. Ερντογάν για μαλθακή στάση προς την Ελλάδα θυμίζει, τηρουμένων πάντα των αναλογιών, τη θέση του Μπ. Ετσεβίτ όταν ασκούσε παρόμοια κριτική στην κυβέρνηση του Σ. Ντεμιρέλ το καλοκαίρι του 1976.

            Συνεπώς, την επόμενη φορά που θα ακούσουμε τη φράση “για εσωτερική κατανάλωση” ας αναλογισθούμε την πραγματική του έκταση και νόημα, τα οποία τελικά είναι άκρως επικίνδυνα για τη χώρα μας.