Ευρωπαϊκή Ένωση : καταδικασμένη να αποτύχει;

Γράφει ο Γεώργιος Αθανασίου
φοιτητής στη νομική σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Επί έξι και πλέον δεκαετίες το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα αποτελεί πυλώνα ασφάλειας, ευημερίας και οικονομικής ανάπτυξης όχι μόνο των συμμετεχουσών σε αυτό χωρών της Ευρώπης αλλά και της ευρύτερης περιοχής. Η ερειπωμένη μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο Γηραιά ήπειρος κατόρθωσε (και με την οικονομική υποστήριξη των Η.Π.Α. μέσω του σχεδίου Μάρσαλ) να αναγεννηθεί από τις στάχτες της, εμφορούμενη από ένα νέο και εν πολλοίς φιλόδοξο όραμα, το οποίο πήρε σάρκα και οστά μέσω των συνθηκών δημιουργίας της Ε.Κ.Α.Χ. (1953) και εν συνεχεία της Ε.Ο.Κ. (1957).Κατόπιν, η ενιαία Ευρωπαϊκή πράξη (1986-7) που οδήγησε στην εμβληματική συνθήκη του Μάαστριχτ (1992), έθεσαν τα θεμέλια της Ένωσης όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Στην αυγή του 21^ου αιώνα, η υιοθέτηση του ευρώ, η πρώτη μεγάλη διεύρυνση του 2004 και οι διεργασίες κατάρτισης Ευρωπαϊκού Συντάγματος, έδιναν την αίσθηση ότι τίποτα δε θα μπορούσε να σταματήσει την δυναμική αυτή πορεία της Ένωσης προς την ομοσπονδοποίηση των κρατών της Ηπείρου.

    Εντούτοις, οι ηγέτες των κρατών-μελών δεν είχαν λάβει υπόψιν έναν καθοριστικό παράγοντα. Την γνώμη των λαών που εκπροσωπούσαν. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην ηχηρή απόρριψη του Ευρώ-συντάγματος από τους Γάλλους και τους Ολλανδούς. Έτσι, οδηγηθήκαμε στη μεταρρυθμιστική συνθήκη της Λισαβόνας(2007), που, μετά από ένα διπλό δημοψήφισμα στην Ιρλανδία, τελικώς τέθηκε σε ισχύ το 2008 και ενσωμάτωνε σε μεγάλο βαθμό το περιεχόμενο του Ευρώ-συντάγματος χωρίς βέβαια τους ισχυρούς συμβολισμούς και την νομική βαρύτητα που ο όρος Σύνταγμα αποπνέει.

   Έπειτα ακολούθησε η οικονομική κρίση, η οποία κατέστησε με τον πλέον εμφατικό τρόπο πασιφανή τα δομικά, ιδεολογικά και οργανωτικά προβλήματα που ταλανίζουν την Ένωση. Η αδυναμία των χωρών να ανταπεξέλθουν συλλογικά στην επαπειλούμενη κατάρρευση των Ευρωπαϊκών οικονομιών – ιδίως των χωρών του νότου – σε συνάρτηση με την απουσία κατά το ξέσπασμα της κρίσης, των αναγκαίων μηχανισμών για την διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας του τραπεζικού συστήματος και την διαχείριση των επιπτώσεων του κραχ, συνέβαλαν στην άνθηση ευρώ-σκεπτικιστικών κινημάτων σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της ηπείρου. Παράλληλα, η γενικότερη αίσθηση περί αδιαφάνειας στην λήψη των πολιτικών αποφάσεων από την λεγόμενη γραφειοκρατία των Βρυξελλών και το δημοκρατικό έλλειμα που χαρακτηρίζει εκ γενετής την Ε.Ε., παρά τις θετικές αλλαγές που η συνθήκη της Λισαβώνας επεφερε, σε συνδυασμό με την όξυνση του προσφυγικού – μεταναστευτικού ζητήματος και την ελλιπή, αποσπασματική ή ακόμη και διστακτική διαχείριση αυτού από την Ένωση έθεσαν μετ’ επιτάσεως το ερώτημα ‘’τι είδους ένωση θέλουμε;’’ αλλά και σε δεύτερο χρόνο ‘’θέλουμε περαιτέρω εμβάθυνση της ένωσης;’’. Προεξαρχόντως των χωρών του Βίσεγκραντ (Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία, Πολωνία), πολλοί ήταν αυτοί που ζητούσαν λιγότερη και όχι περισσότερη ένωση, διεκδικώντας την επιστροφή της ισχύος στα κράτη, διατηρώντας την ένωση υπό την αρχική της μορφή, δηλαδή ως έναν διεθνή οργανισμό διακρατικής συνεργασίας. Η αποχώρηση της μεγάλης Βρετανίας από την Ένωση κατόπιν δημοψηφίσματος, αποτέλεσε την χαριστική βολή, εγείροντας σοβαρά ερωτήματα για το αύριο της Ένωσης.

     Σήμερα, λοιπόν, με την υγειονομική κρίση του κορονοϊού να βρίσκεται σε έξαρση και την υφέρπουσα οικονομική κρίση να ετοιμάζεται να πλήξει εκ νέου την Ήπειρο, η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται να αποδείξει πως μπορεί να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες, διαδραματίζοντας καταλυτικό ρόλο στην επίλυση των προβλημάτων συλλογικά σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, ενισχύοντας παράλληλα τους δημοκρατικούς θεσμούς εντός της, κυρίως δε αυξάνοντας τις αρμοδιότητες του μόνου εκλεγμένου από τους Ευρωπαίους πολίτες οργάνου της, του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου.

    Είναι αδιαμφισβήτητο πως η Ένωση προσέφερε πολλά στους λαούς της Ευρώπης και, εδραιώνοντας τους δημοκρατικούς θεσμούς, ενισχύοντας την εγχώρια και Ευρωπαϊκή οικονομία και δημιουργώντας ένα πλαίσιο κανόνων που ρυθμίζουν κάθε πτυχή της ζωής των Ευρωπαίων χάρη στην νομοθετική αρμοδιότητα με την οποία είναι εξοπλισμένη. Ωστόσο, παρέμεινε σε πολλά ζητήματα αδρανής η εθελοτυφλούσε, πετώντας την ΄καυτή πατάτα΄ στα κράτη μέλη. Χαρακτηριστική προσφάτως ήταν η αδράνεια της στα ζητήματα της τουρκικής προκλητικότητας καθώς και στην υπονόμευση των δημοκρατικών θεσμών από τον πρόεδρο Ερντογάν και τελευταία από τον Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία, ενώ φάνηκε αδύναμη να θέση σε ισχύ ένα νέο πλαίσιο για την μετανάστευση και το άσυλο, μετατρέποντας χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία σε αποθήκες ψυχών.

    Συγκεφαλαιώνοντας, η Ε.Ε. δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση πανάκεια. Παραμένει μέχρι και σήμερα ένα υβρίδιο χαλαρής συνομοσπονδίας μεταξύ των κρατών – μελών της, και συνεπώς η λήψη των αποφάσεων εδράζεται σε πολλά ζητήματα στην βούληση των ηγετών των κρατών. Δε θα ήταν άστοχο να διαπιστώσουμε πως η Ένωση βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Είναι τώρα η στιγμή που οι ηγέτες της πρέπει να αποφασίσουν εάν θα προχωρήσουν περαιτέρω στην εμβάθυνση της Ένωσης ή θα επικρατήσουν οι φυγόκεντρες δυνάμεις που επιθυμούν ακόμη και την διάλυση αυτής και την περιχαράκωση στα εθνικά σύνορα. Είναι χρέος, λοιπόν, κάθε Ευρωπαίου πολίτη να πάρει θέση σε αυτή τη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης, καθώς εν τέλει η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο κοινός ιδεολογικός, γεωγραφικός και πολιτικός χώρος στον οποίο εμείς θα κληθούμε με τις επιλογές μας να διαμορφώσουμε και εν τέλει να ζήσουμε.