Ποια σενάρια μελετούν οι ΗΠΑ για τον Καύκασο;

Γράφει ο ειδικός συνεργάτης του Geopolitics 

Με την έναρξη της θητείας Trump να κοντοζυγώνει, είναι φυσιολογικό να ξεκινούν σε μεγαλύτερο βάθος και οι αναλύσεις για τη διπλωματία των ΗΠΑ σε διάφορες περιοχές του κόσμου. Ασχέτως με την αλλαγή προσώπων, οι ΗΠΑ παραμένουν μία Υπερδύναμη, η οποία επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τον κόσμο με την εφαρμογή ή την απουσία της πολιτικής της. Όπως έχουμε αναφέρει και σε παλαιότερα κείμενα στο Geopolitics & Daily News,  ο Trump δεν αναμένεται να ασκήσει αντίπαλη πολιτική προς τη Ρωσία στη γεωγραφική περιφέρεια της Αν. Ευρώπης και του Καυκάσου. Αυτό προκύπτει από την ανάγκη συνεννόησης, που πρεσβεύει ο αναμενόμενος νέος ένοικος του Λευκού Οίκου, με τον ανώτατο άρχοντα της Ρωσίας. Αυτή η ανάγκη ουσιαστικά ρυθμίζει τις εξελίξεις σε πολλά γεωπολιτικά πεδία, όπως αυτό του Nagorno-Karabakh.

Τα σύνορα του Καυκάσου με Ιράν, Τουρκία και Ρωσία, σύμφωνα με τις υπάρχουσες σχέσεις εμπιστοσύνης, δε διαφαίνεται πως μπορεί να αλλάξουν στο άμεσο μέλλον, αν και μία επεκτατική πολιτική η οποία μπορεί να εφαρμοστεί από κάποια από τις παραπάνω χώρες,  δε μπορεί ποτέ να αποκλειστεί. Αν η Ρωσία συνεχίσει στο μέλλον να διασφαλίζει τα αρμενικά σύνορα, οι ΗΠΑ θα ενεργήσουν ίσως ως εγγυήτριες των συνόρων της Γεωργίας και είναι πιθανό σε περιπτώσεις «εθνοκάθαρσης» οι δύο Δυνάμεις να παρέμβουν για την εξασφάλιση των δικαιωμάτων κάθε πλευράς, γεγονός που αποτελεί αμοιβαία αποδεκτή προστασία των συμφερόντων έκαστης.

Η περιοχή του Καυκάσου δεν είναι μία απλή περίπτωση. Αποτελεί έναν εν δυνάμει κίνδυνο αποσταθεροποίησης, όχι μόνο για τις χώρες που βρίσκονται στη συγκεκριμένη περιοχή, αλλά και για όσες συνορεύουν με αυτές, ήτοι τις χώρες της Μ. Ανατολής. Δεδομένης της δραστηριοποίησης των τζιχαντιστών στην περιοχή μία οποιαδήποτε ανάφλεξη θα αποτελούσε αιτία για αποσταθεροποίηση μία τεράστιας γεωπολιτικής περιφέρειας και ως εκ τούτου ίσως και ολόκληρου του κόσμου. Προκειμένου λοιπόν ο Καύκασος να αποτελέσει μία ζώνη «cordon sanitaire» θα πρέπει να επιλυθεί το θέμα του Nagorno-Karabakh, το οποίο φαίνεται ιδιαίτερα ογκώδες για να μείνει στα πλαίσια του Minsk Group του OSCE. Οι οποιεσδήποτε πιθανές λύσεις απαιτούν να ξεπεραστούν taboo του ισχύοντος καθεστώτος «ούτε πόλεμος ούτε ειρήνη».

Το πρώτο σενάριο που εξετάζεται προϋποθέτει ότι οι δύο Δυνάμεις θα αναγνωρίσουν τα σημερινά σύνορα των τριών Δημοκρατιών του Νοτίου Καυκάσου (Αρμενία, Γεωργία, Αζερμπαϊτζάν) και θα επιτρέψουν σε Baku και Yerevan να προβούν σε μεταξύ τους συνομιλίες για τη διευθέτηση των περιοχών, μέσω της διαπραγματευτικής διαδικασίας, ίσως και της στρατιωτικής δράσης. Αυτό δε σημαίνει αυτόματα στρατιωτική λύση, αλλά ακόμα και η περιορισμένη στρατιωτική επιλογή θα αποτρέψει την Αρμενία από το να απορρίψει ορισμένες εκχωρήσεις ή παραχωρήσεις επί του θέματος.

Φυσικά λόγω του κινδύνου εκτροχιασμού σε ένα τέτοιο σενάριο υπάρχει και το δεύτερο που αφορά στη λύση του διαχωρισμού του Nagorno-Karabakh το οποίο θα πρέπει να υποστηριχτεί από κοινού μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ, λαμβάνοντας υπόψη τις εχθροπραξίες των τελευταίων 20 ετών, καθώς και των θεμάτων ιδιοκτησίας και δικαιωμάτων που προκλήθηκαν αυτό το χρονικό διάστημα. Σε αυτό το σενάριο Μόσχα και Ουάσινγκτον θα επιμείνουν στον καθορισμό νέων συνόρων και θα καταστούν ενεργοί επόπτες των διαπραγματεύσεων, λύνοντας το γόρδιο δεσμό, μέσω της μη αναγνώρισης της υπάρχουσας συνοριογραμμής βάσει της διεθνούς νομοθεσίας. Σε αυτή την περίπτωση ο κίνδυνος που ελλοχεύει είναι η πρόκληση αποσταθεροποιητικών τάσεων σε διάφορα σημεία του πλανήτη μεταξύ χωρών που θα επιθυμούσαν ανάλογες λύσεις σε διαφιλονικούμενες περιοχές βάσει του δεδικασμένου.

Το τρίτο σενάριο που εξετάζεται αναγνωρίζει τη μηδαμινή πιθανότητα μία ολοκληρωμένης συνομοσπονδίας του Νοτίου Καυκάσου, βάσει της ιστορικής εμπειρίας και της τρέχουσας τεταμένης κατάστασης. Μία ουδέτερη, ωστόσο, ομοσπονδία θα μπορούσε να αποτελέσει λύση με την ύπαρξη κοινών αστυνομικών δυνάμεων, όπως επίσης με ελεύθερη μετακίνηση πολιτών, ενώ ΗΠΑ και Ρωσία θα αποτελούσαν εγγυητές των εξωτερικών συνόρων. Η  περιοχή του Nagorno-Karabakh θα αποτελούσε σε αυτή την περίπτωση ξεχωριστή οντότητα με ποσοστώσεις στη δομή, δηλαδή μία σεκταριστική μορφή κράτους, με αποτέλεσμα να απελευθερωθούν και πόροι για την οικονομική της ανάπτυξη.

Φυσικά, καμία από τις τρεις επιλογές δεν ικανοποιεί πλήρως όλες τις πλευρές. Στο βαθμό που έχει φτάσει η ένταση των συγκρούσεων, των θανάτων, των περιορισμένων επιλογών και ευκαιριών, είναι δεδομένο πως απαιτούνται αμοιβαίες υποχωρήσεις και συμβιβασμός. Το ζητούμενο στο Nagorno-Karabakh είναι να αποφευχθεί η έξαρση μίας νέας Έγχρωμης Επανάστασης η οποία μοιραία θα καταλήξει σε μία νέου τύπου «Αραβική Άνοιξη», ενώ μία πιο σταθερή κατάσταση ευνοεί και τις ΗΠΑ για την προώθηση επενδύσεων και ως εκ τούτου οικονομικής ανάπτυξης.