Παράγοντες για την εξέλιξη του Πολεμικού Ναυτικού για μελλοντικό ναυτικό πόλεμο

Γράφει ο υποναύαρχος ε.α. Δημήτριος Τσαϊλάς 

Τα επόμενα χρόνια θα είναι κρίσιμα για το Πολεμικό Ναυτικό καθώς το έθνος μας αντιμετωπίζει νέες προκλήσεις εκτός του Αιγαίου στη Μεσόγειο Θάλασσα. Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης τα τελευταία τουλάχιστον δέκα χρόνια, η άμυνα δεν ήταν το σημαντικό πολιτικό ζήτημα. Ως αποτέλεσμα, σήμερα χρειάζεται να επιταχύνουμε τους ρυθμούς μας. Τι μπορούμε λοιπόν να περιμένουμε; Μάλλον μια ορθολογική αξιολόγηση της μελλοντικής ναυτικής δύναμης.

Η πολιτική ηγεσία σε συνεργασία με τη στρατιωτική θα πρέπει να δημιουργήσει ένα νέο οδικό στρατηγικό χάρτη για να καθοδηγήσει το σχεδιασμό και την ανάπτυξη του Ναυτικού του μέλλοντος. Αυτό είναι απαραίτητο επειδή η μελλοντική διαδικασία αξιολόγησης των ενόπλων δυνάμεων από τον νέο καθορισμό της Πολιτικής Εθνικής Ασφαλείας θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει τις εθνικές προκλήσεις ασφάλειας τις επόμενες δεκαετίες. Το μέλλον του Πολεμικού Ναυτικού πλέον είναι σε εξέλιξη, και θα τολμούσα να πω, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη στιγμή, ακόμη και από την εποχή που περάσαμε από την ιστιοφορία στη μηχανοκίνητη πρόωση πριν από περίπου ενάμιση αιώνα. Μια επιταχυνόμενη ανάπτυξη προηγμένης τεχνολογίας που έχει ως αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό όλων των «έξυπνων» οπλικών συστημάτων μπορεί σύντομα να αλλάξει τα δόγματα σε όλα τα επίπεδα επιχειρήσεων (τακτικό-επιχειρησιακό-στρατηγικό). Αυτή η κρίσιμη μάζα «έξυπνων τεχνολογιών» μπορεί να δημιουργήσει έναν νέο τύπο πολέμου που ολοένα και περισσότερο οι συσκευές δεν θα χειρίζονται από ανθρώπους και με συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα επιχειρούν τα μη επανδρωμένα συστήματα. Όταν ο κυβερνοχώρος γίνει κυρίαρχος τομέας του πολέμου, η θαλάσσια ισχύς μπορεί να αλλάξει ακόμη πιο ριζικά. 

Αυτοί οι λόγοι μας οδήγησαν να προετοιμαζόμαστε για το ναυτικό πόλεμο του μέλλοντος, καθώς μια σειρά από νέα όπλα, τεχνολογίες και συστήματα αισθητήρων αλλάζουν ριζικά την προβολή της ναυτικής ισχύος. Τα νέα όπλα, όπως οι υπερηχητικοί πύραυλοι και τα κατευθυνόμενα βλήματα με μέγιστη ακρίβεια, μεταξύ άλλων, παρουσιάζουν νέες απειλές για το Πολεμικό Ναυτικό. Επιπλέον, η τεχνητή νοημοσύνη και τα βελτιωμένα δίκτυα αισθητήρων διευκολύνουν τους αντιπάλους να εντοπίζουν στόχους από μεγαλύτερες αποστάσεις, να διορθώνουν αυτόματα τα σφάλματα και να ολοκληρώνουν τις επιθέσεις, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Ο πολλαπλασιασμός των σύγχρονων οπλικών συστημάτων με κατεύθυνση και ακρίβεια, και τα μη επανδρωμένα συστήματα είναι οι νέοι πολλαπλασιαστές ισχύος οι οποίοι μεγιστοποιούν περαιτέρω την απειλή. Κατά συνέπεια, οι ναυτικές μας δυνάμεις αντιμετωπίζουν ένα επικίνδυνο στρατηγικό και επιχειρησιακό περιβάλλον μέσα σε ένα περιορισμένο δημοσιονομικό περιβάλλον. Η νέες τεχνολογίες, ειδικά η τεχνητή νοημοσύνη, τα έξυπνα όπλα και τα μη επανδρωμένα συστήματα αλλάζουν τον πόλεμο. Αλλά ποια πορεία θα πάρει το Πολεμικό Ναυτικό;

Η διαμόρφωση του νέου ναυτικού μοντέλου μάχης μπορεί να θεωρηθεί πλέον ως άσκηση πολλών παραγόντων επίλυσης προβλημάτων, διότι δημιουργείται σε έναν συνεχώς εξελισσόμενο συνδυασμό τεχνολογίας, ιδεών (τακτική, δόγμα, στρατηγική), των στελεχών, και παραγόντων περιβάλλοντος στις πέντε διαστάσεις του ναυτικού πολέμου (υποβρύχια, επιφάνεια, εναέρια, διάστημα και κυβερνοχώρο). Η τεχνολογία πρέπει να είναι κατάλληλη για το αναφερόμενο περιβάλλον, καθοδηγούμενη από ιδέες των οποίων η δημιουργικότητα προέρχεται από στελέχη με φαντασία, ακεραιότητα και αντοχή. Στη νέα χρονιά θα αποφασισθεί ο Στόλος της επόμενης εικοσαετίας, με την απόκτηση των νέων οπλικών συστημάτων και σκαφών.

Δηλαδή, κάτι καινούργιο ξεκινά. Με την άνοδο των πιο έξυπνων αμυντικών/οπλικών συστημάτων και την ικανότητα των στόλων να επιχειρούν από όλο και πιο αυξανόμενες αποστάσεις, η σχέση μεταξύ του χειριστή και της τεχνολογίας βρίσκεται σε κατάσταση ταχείας αλλαγής. Οι σωρευτικές εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσαν να παράγουν ένα ποιοτικά νέο επίπεδο εξάρτησης από αυτόνομα οπλικά συστήματα που προκαλούν θεμελιώδεις θεωρίες πολέμου ως ανθρώπινη και μηχανική προσπάθεια. Διακρίνουμε την τεχνολογία και τις προγραμματισμένες ιδέες ότι μπορεί να αντικαταστήσουν όλο και περισσότερους χειριστές στο πεδίο της μάχης, παρόλο που οι άνθρωποι θα εξακολουθούν να αποτελούν την απόλυτη πηγή δημιουργικού προγραμματισμού. Έτσι, οι δρόμοι για το μέλλον του ναυτικού πολέμου είναι πολλαπλοί.

Το θαλάσσιο περιβάλλον του μέλλοντος μπορεί να είναι τόσο θανατηφόρο που οι στελεχωμένες πλατφόρμες απλά δεν θα μπορούν να επιβιώσουν. Σε ένα τέτοιο μέλλον, μπορεί να αναπτυχθούν επιχειρησιακά στοιχεία μη επανδρωμένων υποβρυχίων, ομάδες κρούσεως σκαφών επιφανείας και σμήνη αεροπορικών συστημάτων για να επιχειρηθεί ο έλεγχος περιοχών της θάλασσας, ώστε να μην επιτρέπεται η είσοδος των παραδοσιακών στελεχωμένων πολεμικών πλοίων και αεροσκαφών.

Ακόμα πιο ριζικά, ο πόλεμος μπορεί να επιταχυνθεί με τέτοιες ταχύτητες που μόνο οι αυτόνομες μηχανές τεχνητής νοημοσύνης θα είναι σε θέση να κυριαρχήσουν στην πολυπλοκότητά του, αφήνοντας τους διοικητές περισσότερο ως θεατές παρά συμμετέχοντες, ίσως με το μοναδικό «έλεγχο» ενός διακόπτη ενεργοποιήσεως λειτουργίας. Ωστόσο, εάν μια μάχη στον κυβερνοχώρο είναι ισόρροπη, όπου καμία πλευρά δεν μπορεί να κερδίσει ένα ηλεκτρονικό πλεονέκτημα, η αποφασιστικότητα θα μπορούσε να επιστρέψει σε πιο παραδοσιακές ναυτικές δυνατότητες, γι’ αυτό  πρέπει να διατηρήσουμε και ένα μικρό αριθμό αναλογικών συστημάτων τα οποία να ελέγχονται από τους εξειδικευμένους χειριστές.

Για να αντιμετωπίσουμε αυτές τις προκλήσεις και να συμβαδίσουμε με τον ρυθμό του σύγχρονου ναυτικού πολέμου, το Πολεμικό Ναυτικό πρέπει να επενδύσει σε οπλικά συστήματα που είναι γρήγορα και οικονομικά αποδοτικά, με σκοπό, να ενισχύσουν την ικανότητα του Πολεμικού Ναυτικού να προβάλλει δύναμη σε ένα όλο και πιο απειλητικό επιχειρησιακό περιβάλλον. Παρόλα αυτά είναι πεποίθησή μου ότι στο τέλος, δεν θα είναι μόνο η τεχνολογία που θα μας δώσει τη διαρκή πορεία για τη νίκη στη θάλασσα. Τα σενάρια στον κυβερνοχώρο και τα ρομποτικά συστήματα είναι απίθανο να αποδειχθούν καθοριστικά διότι οι μηχανές μπορούν να σε προδώσουν τη στιγμή που θα τις χρειαστείς ή στις δυσμενείς συνθήκες να μην μπορούν να ανταποκριθούν. Ενόψει της ταχείας διάδοσης της τεχνολογίας σε ολόκληρο τον κόσμο, το μόνο μακροπρόθεσμο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που στην Ελλάδα μπορούμε να ελπίζουμε τελικά βρίσκεται στον Έλληνα ναυτικό. Η οικοδόμηση και η υποστήριξη ενός Ναυτικού που αποτελείται από ικανότατα στελέχη που τιμούν τις παραδόσεις έχουν τις γνώσεις, με ανθεκτικό σώμα και πνεύμα, και ένα σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης που να ενισχύει αυτές τις ικανότητες. Αυτή η θεμελιώδης σκέψη είναι απαραίτητη για μια ισορροπημένη αμυντική στάση, με δυνατότητα αποτελεσματικής, οικονομικής απόδοσης άμυνας. Αυτή η ισορροπία θα χρησιμεύσει για τον μετριασμό του ολοένα και πιο επικίνδυνου περιβάλλοντος απειλών και θα ενισχύσει τη δυνατότητα επιβίωσης των βασικών πόρων του Ναυτικού.

*Ο Υποναύαρχος (εα) Δημήτριος Τσαϊλάς δίδαξε επι σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.