Ελεύθερη κοινωνία και επικοινωνία

Γράφει ο δρ Δημήτρης Γκίκας 

Στο έργο «Πολιτικά» του Αριστοτέλη, αναφέρεται ότι αυτά που συνιστούν γνωστικά αντικείμενα στην εκπαίδευση θα πρέπει να είναι όσα καλλιεργούν την ελευθεροφροσύνη του ανθρώπου. Όσες ενασχολήσεις δεν το πράττουν αυτό, αποκαλούνται «βάναυσες», δηλαδή άξεστες κι ανελεύθερες.

Ποιες σύγχρονες ενασχολήσεις θα προβλημάτιζαν σοβαρά έναν διανοούμενο της εποχής μας, έναν πνευματικό ηγέτη; Η ολοκληρωτική αφοσίωση στις νέες τεχνολογίες. Διότι έχουν καταστεί το απόλυτο μέσο και, κάποτε, τον αυτοσκοπό της γνώσης. Δείτε πόσες ώρες αφιερώνουν σήμερα οι νέοι άνθρωποι όχι στην εκμάθηση της χρήσης των νέων τεχνολογιών (απόλυτα απαραίτητη), αλλά στην απόκτηση γνώσεων, πληροφοριών και στο σχηματισμό άποψης για τα τρέχοντα ζητήματα από τηλεαστέρες, από τα Social Mediaκι από την τυφλή παρακολούθηση θεμάτων που προβάλλονται μέσω διαφημίσεων ή προτάσεων των περίφημων αλγορίθμων.

Οι νέοι άνθρωποι σήμερα (λυπηρό, αλλά πραγματικό) εθίζονται να στηρίζονται απόλυτα στις νέες τεχνολογίες για να αποκτήσουν πληροφορίες ή να σχηματίσουν άποψη. Ο εθισμός αυτός πολλαπλασιάστηκε λόγω της εφαρμογής των μέτρων απαγόρευσης εξ αφορμής της πανδημίας. Τα μέτρα αυτά οδήγησαν στην κοινωνική αποστασιοποίηση, στην απαξίωση δηλαδή της κοινωνικής και πολιτικής διάστασης της γνώσης. Οδήγησαν, επίσης στην αίσθηση ότι η ελευθερία δεν είναι απαραίτητη για να ζούμε καλά. Αντιθέτως, ο περιορισμός της μάθαμε ότι οδηγεί σε εξασφάλιση υγείας και ασφάλειας για όλους.

Η εξ αποστάσεως ζωή, παρότι παρουσιάστηκε εντέχνως ως προσωρινή, στην πραγματικότητα ήρθε για να μείνει. Η νέα τεχνολογία θεωρείται πλέον το απόλυτο μέσο για να ζει κανείς. Πρόκειται, όμως για μια ζωή μισή, μια ζωή δίχως ελευθερία, δίχως κοινωνική εγγύτητα, δίχως πολιτική συμπεριφορά, δίχως το αίσθημα του ανήκειν σε μια κοινότητα.

Η ελευθερία δεν υπήρξε ποτέ μια μονήρης πράξη, ούτε εδραζόταν σε μια αποκλειστικά ιδιωτεύουσα απομακρυσμένη μορφή ύπαρξης. Μόνο οι δούλοι στέκονταν σε απόσταση. Η ελευθερία αποτελούσε συνεπαγόμενη κατάσταση μιας διαλεκτικής σχέσης με τον πλησίον. Τι θα ήταν η Αρχαία Ελλάδα δίχως την Αρχαία Αγορά, δίχως τα περίφημα Φιλοσοφικά της συμπόσια, δίχως το πολιτικό κοινωνείν της Εκκλησίας;

Η κατεξοχήν ελεύθερη μορφή κοινωνίας ήταν, πρωτίστως αυτό: μια επι-κοινωνία που βασιζόταν στη αυτοπρόσωπη συνύπαρξη κι όχι σε μιαν αν-έπαφη χαλαρή διασύνδεση.