29/03/2024

Στο αναδυόμενο νέο περιβάλλον οι προκλήσεις μπορούν να γίνουν ευκαιρία 

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

 

Οι νοοτροπίες αλλάζουν πιο αργά από ό,τι τα πραγματικά περιστατικά. Ο Ελληνισμός δεν έχει ακόμη απορροφήσει τις αλλαγές γύρω του, αλλαγές ενός κόσμου που δεν επηρεάζεται πλέον μόνο από τη Δύση αλλά και από τις αναδυόμενες δυνάμεις της Ανατολής. Η εμφάνιση της Κίνας και της Ρωσίας, και η προσπάθεια ανάπτυξης της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης, εκμεταλλευόμενη ευκαιριακά την Ανατολή, προωθούν την αυξανόμενη πίεση στο γεωπολιτικό σύμπλοκο της νοτιοανατολικής Μεσογείου που βρίσκεται ο ζωτικός χώρος του Ελληνισμού. Οι Δυτικοί σύμμαχοι και οι Ευρωπαίοι εταίροι, πρέπει να γίνουν και πάλι ρεαλιστές για το τι μπορούν να ελπίσουν να επιτύχουν και ακόμη και τότε πρέπει να μάθουν εκ νέου τα μαθήματα της συνεργασίας με αξιόπιστες χώρες όπως η Ελλάδα, για την αντιμετώπιση της ασταθούς και ρευστής καταστάσεως που επιθυμούν οι αντίπαλοί μας να επιβάλλουν.

Η ιδέα ενός πολυπολικού κόσμου δεν πρέπει να μας φοβίζει. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η οργάνωση συνασπισμών και η εύρεση σταθερής ισορροπίας σε ένα πολυπολικό περιβάλλον είναι πιο δύσκολη από ό, τι στις ηγεμονικές ή διπολικές τάξεις που συνηθίσαμε να βιώνουμε το προηγούμενο αιώνα. Στον υπό εξέλιξη αιώνα, η υπόθεση ότι οι διαφορές της Δύσης είναι τόσο μεγάλες με ισχυρές χώρες της Ανατολής όπως η Ρωσία, η Κίνα, το Ιράν και η Ινδία, και ότι οποιαδήποτε συμφωνία είναι αδύνατη πρέπει να διαψευστεί. Η Δύση και η Ανατολή έχουν αμοιβαίο συμφέρον να επεκτείνουν τις συμφωνίες και να ξεφύγουν από νοοτροπίες ψυχρού πολέμου. Ας ελπίσουμε ότι μπορούν να οδηγηθούν σε ευρύτερες συνομιλίες για τον κυβερνοχώρο, την ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας και τον έλεγχο των πυρηνικών, τις στρατιωτικές χρήσεις της τεχνητής νοημοσύνης και άλλα κρίσιμα ζητήματα σταθερότητας. Να βρούνε το ισχυρό μείγμα γεωπολιτικής πολυπλοκότητας και ανθρώπινης ενσυναίσθησης, και να αποφύγουν μια σειρά αλαζονικών λανθασμένων υπολογισμών από όλες τις πλευρές που με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί τον κόσμο σε μια διεθνή καταιγίδα. Όσον αφορά τις προκλήσεις που μας αφορούν, πιστεύω ότι μπορούν να γίνουν ευκαιρία σε αυτό το αναδυόμενο γεωπολιτικό πεδίο, να επαναπροσδιορίσουμε την εμπλοκή μας σε έναν πολυπολικό κόσμο, θέτοντας προτεραιότητες που ενώνουν τον Ελληνισμό και ταυτόχρονα ανοικοδομούν μια Ελλάδα με υψηλή στρατηγική εστιασμένη προς τη νέα διάταξη της ισχύος.

Η αντίπαλός μας Τουρκία έπαιζε πάντα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, όμως ποτέ δεν έγινε γέφυρα, ούτε πρόκειται να γίνει.

Πολλοί ιστορικοί και αναλυτές αναφέρουν τον ρόλο της Τουρκίας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ως τον επιτήδειο ουδέτερο. Ισχυρίζονται ότι η Τουρκία έπαιξε και εκμεταλλεύτηκε την ουδέτερη θέση της. Προσωπικά, εκτιμώ ότι η Τουρκία επιδίωκε την επιβίωση της και δεν απέβλεπε σε στρατηγικούς στόχους. Η κατάρρευση της σχέσης της Τουρκίας με τη Μόσχα ήρθε όταν η Τουρκία κατέρριψε ένα σοβιετικό αεροπλάνο αναγνώρισης περί τον Μάρτιο του 1943. Ο φόβος μιας επικείμενης σοβιετικής απειλής εμφανίστηκε στην πρώτη γραμμή της τουρκικής πολιτικής, μετατοπίζοντας το επίκεντρο της Τουρκίας προς την ενίσχυση της υπερατλαντικής εταιρικής σχέσης. Έτσι η Τουρκία περιορίστηκε από την ουδετερότητά της και τελικά πλήρωσε το τίμημα για αυτήν, με την ενίσχυση του φόβου τους για τη Σοβιετική Ένωση και επέλεξαν ένα μονοπάτι που δεν ήταν πλέον ουδέτερο για να τοποθετηθούν πιο κοντά στη Δύση.

Όμως η ιδέα ότι η Τουρκία έχει μια φυσική συμμαχία με τη Δύση, ιδίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι μύθος. Αυτό φαίνεται σαφώς σήμερα και θα επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο διαδραματίζονται οι μελλοντικές πολιτικές και διπλωματικές επιλογές της Τουρκίας. Πολλοί Αμερικανοί θεωρούσαν την Τουρκία, ιδιαίτερα κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, ως ανυπόμονη και ισχυρή Δυτική σύμμαχο. Όμως αυτό εκτιμώ ότι δεν ισχύει πλέον. Η εστίαση στην ιστορική σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία έχει καθοριστική σημασία για την κατανόηση των σύγχρονων γεγονότων. Η σχέση μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας υπήρξε ταραχώδης σε πολλά σημεία τον τελευταίο αιώνα, αλλά και οι δύο χώρες ήταν προσεκτικές. Ακόμα και σε σημεία που οι εντάσεις έχουν φτάσει στο αποκορύφωμά τους, δεν έχουν πάει ποτέ σε πόλεμο. Η ιστορία της Τουρκίας δεν είναι ούτε μαύρη ούτε άσπρη. Το να βλέπουμε την Τουρκία είτε ως χώρα υπέρ της Δύσης ή υπέρ της Ρωσίας είναι ένα λάθος που δεν αναγνωρίζει τις αποχρώσεις της τουρκικής ιστορίας και τη σχέση της με τη Δύση και τη Ρωσία.

Η Ελληνική υψηλή στρατηγική πρέπει επομένως να ξεκινήσει με έναν νέο οδικό χάρτη, για να ευθυγραμμίσει τα μέσα με τους σκοπούς σε έναν πλουραλιστικό κόσμο με επίκεντρο την ενίσχυση της αποτρεπτικής μας ικανότητας, ώστε να καταφέρουμε τον έλεγχο του ζωτικού μας χώρου, όχι μόνο για την επιβίωσή μας αλλά και για την ανάπτυξή μας. Σημαίνει μετάβαση από ένα μοντέλο απόλυτης συμμαχικής σχέσης στον έλεγχο, σε μια κατανομή της ισχύος όχι μόνο στον εθνικό χώρο αλλά και της ευθύνης στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Αυτό υποδηλώνει ότι στον βαθμό που οι εταίροι επιδείξουν επιμερισμό των βαρών, η Ελλάς δεν θα βλέπει μόνο το κόστος αλλά και τα οφέλη της δέσμευσης που θα παρουσιάζονται.

Όσο οι Τούρκοι απειλούν εμείς χρειάζεται με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα να προετοιμάζουμε τις αμυντικές δομές για τις όποιες εξελίξεις. Υπό το πρίσμα, λοιπόν, της εξελισσόμενης τουρκικής απειλής, οι υπεύθυνοι για τη λήψη αποφάσεων θα πρέπει να επαναξιολογούν περιοδικά την αμυντική και επιθετική στρατηγική για την αντιμετώπισή της τουρκικής επιθετικότητας, λαμβάνοντας υπόψη τις ακόλουθες επιλογές:

  1. Ενίσχυση της τρέχουσας στρατηγικής, η οποία απαιτείται να είναι τριπλή: καθυστέρηση και διατάραξη του ρυθμού συσσώρευσης του εχθρού με στρατιωτικά και πολιτικά μέσα, οικοδόμηση αποτροπής με την ανάπτυξη ειδικής καταδρομικής στρατιωτικής δύναμης, και την ανάπτυξη αμυντικών ικανοτήτων και στα πέντε επίπεδα θεάτρου επιχειρήσεων (Έδαφος-Θάλασσα-Αέρας-Κυβερνοχώρος-Διάστημα).
  2. Έναρξη περιορισμένης στρατιωτικής επιχείρησης για τη μείωση της απειλής, ρισκάροντας ότι η κατάσταση θα επιδεινωθεί σε έναν ευρύτερο πόλεμο (Δόγμα πρώτου πλήγματος).
  3. Έναρξη ενός πολέμου ευρείας κλίμακας που θα μπορούσε να μετατραπεί στο χειρότερο σενάριο ενός γενικευμένου πολέμου. Σε κάθε περίπτωση, το πολιτικό κλιμάκιο θα πρέπει να προετοιμαστεί για να δώσει εντολή στο αμυντικό κατεστημένο να προετοιμαστεί για πόλεμο, ο οποίος θα μπορούσε να ξεσπάσει χωρίς η Ελλάδα να τον επιλέξει ή να τον θέλει, με σενάρια επιδείνωσης ή πρωτοβουλίας από τον εχθρό.

Μια υψηλή στρατηγική καθοδηγούμενη από αυτήν τη νοοτροπία, για παράδειγμα, θα επιδιώκει καταρχάς μια ισορροπία ισχύος με τη Τουρκία. Θα χρησιμοποιούσε έξυπνη διπλωματία για να δοκιμάσει την πρόταση ότι οι φιλοδοξίες της Άγκυρας την φέρουν σε αντιπαράθεση με όλους τους λαούς της περιοχής (ακύρωση του δόγματος μηδενικών προβλημάτων) και, επομένως, τα τουρκικά συμφέροντα είναι πάντα ασύμβατα με αυτά του Ελληνισμού.

Μετά την παρουσίαση των προκλήσεων και πριν εξετάσουμε τις εναλλακτικές λύσεις του Ελληνισμού για την αντιμετώπιση των απειλών από την Τουρκία, πρέπει να καθορίσουμε ποια είναι τα συμφέροντα σε στρατηγικό επίπεδο, συμφέροντα που θα χρησιμεύσουν ως πυξίδα, καθοδηγώντας τους φορείς λήψης αποφάσεων να διαμορφώσουν πολιτική σε αυτήν τη σύνθετη πρόκληση, όπως περιγράφονται παρακάτω:.

  1. Υπεράσπιση των συνόρων, της Ελλάδας και των στρατηγικών υποδομών του κράτους.
  2. Ανάπτυξη μιας στρατιωτικής υπεροχής και δύναμης της Ελλάδας, καθώς και της διεθνούς και περιφερειακής της θέσης.
  3. Βελτίωση της πραγματικότητας της ασφάλειας, εξάλειψη των απειλών και δημιουργία ελληνικής αποτροπής, με τρείς κινήσεις, όπως: Εξουδετέρωση της ικανότητας του εχθρού να υπονομεύσει το ζωτικό μας χώρο, με έμφαση στις δυνατότητες ακριβείας στοχοποίησης του εχθρού. Μείωση της στρατιωτικής απειλής κατά της Κύπρου. Αποστασιοποίηση του Μουσουλμανικού τόξου από τα σύνορα της Ελλάδας και μείωση της επιρροής του στα Βαλκάνια.
  4. Διατήρηση της λειτουργικής συνέχειας της ελληνικής οικονομίας, καθώς και της κοινωνικής συνοχής.
  5. Επίτευξη περιφερειακής ηρεμίας και σταθερότητας και ικανότητας επιβολής μακροπρόθεσμων σταθεροποιητικών διπλωματικών συμφωνιών.
  6. Ενίσχυση της θέσης του Ελληνισμού στη περιφερειακή αρένα (έναντι των κρατών με τα οποία έχει συμμαχική συνεργασία και άλλων εταίρων) και της διεθνούς αρένας (με έμφαση στη στήριξη των ΗΠΑ).
  7. Διατήρηση της νομιμότητας των πολιτικών και των στρατιωτικών κινήσεων της Ελλάδας.

Η Αθήνα δεν πρέπει απλώς να υποθέσει ότι όλες οι διαφορές είναι απροσδιόριστες, αλλά να προσδιορίσει περιοχές με κάποια αλληλεπικάλυψη. Στην τελευταία περίπτωση, ο Ελληνισμός έχει ενισχύσει τη μόχλευση τόσο από τη στρατιωτική όσο και από την τεχνολογική του ισχύ δημιουργώντας συνασπισμούς για να αντισταθμίσουν την Τουρκική ισχύ. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι οι συμμαχίες είναι μια σημαντική γραμμή βάσης αλλά να μη ξεχνάμε ότι η ισχύς αυτού του είδους είναι περιστασιακή. Η ad-hoc πολυμέρεια είναι όλο και περισσότερο το κλειδί για την επίλυση προβλημάτων, αλλά το ζητούμενο είναι η απόκτηση αξιόπιστης αποτρεπτικής δύναμης.

Παραμένει λοιπόν η αναγκαιότητα για αξιόπιστη αποτροπή.

Οι αλλαγές στο διεθνές περιβάλλον ασφάλειας έχουν μετατρέψει το πλαίσιο για την αποτροπή, προκαλώντας πιθανώς μακροχρόνιες υποθέσεις και δημιουργώντας νέες απαιτήσεις. Το πιο σημαντικό θέμα αυτής της αναθεώρησης είναι ότι η αποτροπή και η ανάσχεση πρέπει να εκληφθούν κυρίως ως μια προσπάθεια διαμόρφωσης της σκέψης του δυνητικού επιτιθέμενου. Οποιαδήποτε στρατηγική για την πρόληψη της επιθετικότητας πρέπει να ξεκινά με μια αξιολόγηση των συμφερόντων, των κινήτρων και των επιταγών του πιθανού επιτιθέμενου, συμπεριλαμβανομένης της θεωρίας της αποτροπής (λαμβάνοντας υπόψη τι εκτιμά και γιατί). Η αποτροπή δεν είναι μια απλή απειλή κατά του δυνητικού αντιπάλου. Απαιτεί τη διαχρονική διαμόρφωση των αντιλήψεων, έτσι ώστε ένας αντίπαλος να βλέπει τις εναλλακτικές λύσεις για την επιθετικότητα του πιο ελκυστικές από τον πόλεμο.

Κλείνοντας τρεις παράγοντες πιστεύω ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την εξέταση του ρόλου της αποτροπής στη στρατηγική εθνικής ασφάλειας της Ελλάδας:

  1. Η πρόληψη της επιθετικότητας δεν είναι αυστηρά η πραγματοποίηση απειλών, αλλά αφορά και την παροχή εγγυήσεων. Η αποτροπή επιτυγχάνεται καλύτερα μέσω στρατηγικών ευρείας βάσης για να αποτρέψει τον επιτιθέμενο να μπει στην ανάγκη ή να βρει την ευκαιρία για επιθετικότητα.
  2. Οι αντιλήψεις είναι το παν, και η Ελλάδα πρέπει πάντα να βλέπει μια κατάσταση μέσω των φακών των πιθανών επιθετικών πεποιθήσεων και προκαταλήψεων.
  3. Η επιτυχής αποτροπή περιλαμβάνει το συνδυασμό της σοβαρής κατανόησης των κινήτρων του επιτιθέμενου, της σαφήνειας για το τι επιδιώκει να αποτρέψει ο αμυνόμενος και τι θα κάνει εάν αμφισβητηθεί η απειλή και λήψη μέτρων για την απόδειξη τόσο της ικανότητας όσο και της αποφασιστικότητας να εκπληρώσει μια απειλή.

*Ο Υποναύαρχος (εα) Δημήτριος Τσαϊλάς ΠΝ δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.

 

 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024