Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης: Οι τρεις λόγοι πίσω από την απόφαση Ερντογάν για απόσυρση
Γράφει ο Πέτρος Κράνιας
Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξέδωσε διάταγμα στις πρώτες πρωινές της 20ης Μαρτίου, σύμφωνα με το οποίο αποσύρεται η Τουρκία από τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης, που αφορά την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Η συνθήκη θέτει ολοκληρωμένα πρότυπα για την προστασία των γυναικών από κάθε μορφή βίας. Η απόσυρση προκάλεσε εκτεταμένες διαμαρτυρίες από ομάδες υπέρ των δικαιωμάτων των γυναικών και μια αναταραχή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που επικρίνουν την απόφαση και φοβούνται ότι αυτή η κίνηση είναι προάγγελος δεινών για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, μια χώρα με υψηλά ποσοστά βίας προς γυναίκες: Μόλις το 2020, δολοφονήθηκαν τουλάχιστον 300 γυναίκες. Μετά την οργή του κοινού για την απόσυρση, οι κυβερνητικοί εκπρόσωποι απάντησαν με στόμφο ότι τα δικαιώματα των γυναικών κατοχυρώνονται στην εθνική νομοθεσία και ότι δεν υπάρχει ανάγκη για διεθνείς νόμους. Ο υπεύθυνος επικοινωνίας του Ερντογάν, Φαχρετίν Αλτούν, υπερασπίστηκε την απόφαση με τον ισχυρισμό ότι η Συνέλευση “παραβιάστηκε από μια ομάδα ανθρώπων που προσπαθούσαν να παρουσιάσουν την ομοφυλοφιλία ως νόρμα” και ότι αυτό είναι ασυμβίβαστο με τις κοινωνικές και οικογενειακές αξίες της χώρας. Η Τουρκία ήταν το πρώτο κράτος που επικύρωσε τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και έγινε το πρώτο που αποσύρθηκε. Τι κρύβεται πίσω από την απόσυρση;
Η πολιτική λογική του Ερντογάν: Να παραμείνει στην εξουσία με κάθε κόστος
Τον Αύγουστο του 2020, αξιωματούχοι του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) δήλωσαν ότι η Τουρκία σκεφτόταν να αποσυρθεί από τη Σύνθήκη της Κωνσταντινούπολης αφού θρησκευτικοί συντηρητικοί και διάφορα μουσουλμανικά γκρουπ ξεκίνησαν μια έντονη προσπάθεια άσκησης πίεσης εναντίον της Σύμβασης, προειδοποιώντας ότι καταστρέφει “παραδοσιακές τουρκικές οικογενειακές αξίες”. Αν και ισχυρίστηκαν ότι η συνθήκη καταστρέφει οικογένειες και προωθεί την ομοφυλοφιλία, συντηρητικές ομάδες γυναικών που υποστηρίζουν το AKP την υπερασπίστηκαν. Η οικογένεια Ερντογάν συμμετείχε τεχνηέντως στη διαμάχη, χωρίς ουσιαστικά να συμμετάσχει καθώς τα δύο παιδιά του συμμετείχαν σε ομάδες και στις δύο πλευρές της συζήτησης. Λόγω αυτών των εσωτερικών εντάσεων στο AKP, αλλά και της μετατροπής της Αγια-Σοφιάς σε τζαμί, η συζήτηση αναβλήθηκε.
Αν και πρόσφατες δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι το 84% του τουρκικού κοινού αντιτάχθηκε στην αποχώρηση από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και η μεγάλη πλειοψηφία των συντηρητικών γυναικών είναι υπέρ αυτής, ο πρόεδρος Ερντογάν αποφάσισε να αποσυρθεί από τη συνθήκη, παραβλέποντας όχι μόνο το διεθνές δίκαιο που είναι διασυνδεδεμένο με το Σύνταγμα της χώρας αλλά και τη νομοθετική εξουσία του κοινοβουλίου. Αυτή η κίνηση έρχεται εν μέσω της σημαντικής διάβρωσης της υποστήριξης προς τον Ερντογάν και την άτυπη συμμαχία του με το υπερεθνικιστικό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP). Η αποχώρηση από τη Σύμβαση δίνει στον Ερντογάν τρία πολιτικά πλεονεκτήματα που θα τον βοηθήσουν να διατηρήσει την εξουσία.
Πρώτον, ο Ερντογάν και το ΑΚΡ του στοχεύουν να αναζωογονήσουν τη συντηρητική τους βάση ψηφοφόρων, η οποία ήταν δυσαρεστημένη με την οικονομική ύφεση – μια πραγματικότητα την οποία η πανδημία όξυνε. Η κυβέρνηση του AKP δεν μπορεί να περιορίσει το υψηλό επίπεδο πληθωρισμού, την ίδια ώρα που τα ποσοστά ανεργίας και φτώχειας παραμένουν υψηλά. Η αποχώρηση από τη Συνθήκη είναι μια συμβολική χειρονομία, αλλά θα φέρει βραχυπρόθεσμη ανακούφιση, όπως επέφερε και η μετατροπή της Αγια-Σοφιάς.
Δεύτερον, έχοντας κατά νου μια πιθανή εκλογική ήττα, ο Ερντογάν αναζητά νέους συμμάχους. Έτσι, έκανε μια απόπειρα προσέγγισης, τον Ιανουάριο του 2021, με το ισλαμιστικό Κόμμα Ευδαιμονίας (Saadet Partisi , SP), του Τεμέλ Καραμολάογλου, το οποίο βρίσκεται σε αντιπολιτευτική συμμαχία με κοσμικά, εθνικιστικά και συντηρητικά κόμματα. Στις προηγούμενες εκλογές του 2015 έλαβε κοντά στο 2% αποτυγχάνοντας να μπει στη βουλή. Το SP μοιράζεται τις ίδιες ισλαμικές ρίζες με το AKP, μιας και ο αρχηγός του, από το 1926 μέχρι και τον θάνατό του το 2011 ήταν ο πολιτικός και πνευματικός πατέρας του νυν Τούρκου προέδρου, Νετζμετίν Ερμπακάν. Είναι δημοφιλές στους υπερ-συντηρητικούς ψηφοφόρους, οι οποίοι υποστηρίζουν με ενθουσιασμό την αποχώρηση από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Στη συνάντησή του με το SP, ο Ερντογάν χρησιμοποίησε την απόσυρση ως διαπραγματευτική συμφωνία για πιθανή εκλογική συμμαχία στο μέλλον. Δεν σκοπεύει μόνο να ενισχύσει το δικό του ψηφοδέλτιο, αλλά και να σπάσει την αντιπολιτευτική συμμαχία, η οποία κερδίζει έδαφος, ειδικά μετά την ανέλπιστη επιτυχία στις δημοτικές εκλογές του 2019, όταν Γιαβάς και Ιμάμογλου του CHP της αξιωματικής αντιπολίτευσης κέρδισαν τη δημαρχία της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης αντίστοιχα.
Τρίτον, για να ενισχύσει την εικόνα του ως ηγέτη με θέληση, ο Τούρκος πρόεδρος έχει εντείνει το επίπεδο καταστολής καταπιέζοντας τις δημοκρατικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που τολμούν να αμφισβητήσουν την κυριαρχία του. Αυτή τη φορά, έχει στοχεύσει τους υποστηρικτές των δικαιωμάτων των γυναικών, οι οποίοι συνεχώς επικρίνουν την κυβέρνηση για την μη αυστηρή εφαρμογή των προστατευτικών μέτρων της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης.
Οι πολιτικές προϋποθέσεις ως απαραίτητη ευρωπαϊκή αντίδραση
Αυξάνοντας το επίπεδο καταστολής στην εγχώρια πολιτική, η Άγκυρα ενέτεινε την “διπλωματική επίθεση γοητείας” της για να επαναφέρει τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Σε αυτό το πλαίσιο, οι Βρυξέλλες όχι μόνο πρέπει να καταδικάσουν την απόφαση αλλά και να αναθεωρήσουν την ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας, επιβάλλοντας πολιτικούς όρους σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, οι οποίοι για άλλη μια φορά παραβιάστηκαν με την αποχώρηση της Άγκυρας από τη Σύμβαση. Αυτή η προσέγγιση είναι απαραίτητη για δύο λόγους. Πρώτον, οι Βρυξέλλες μπορούν να στείλουν ένα ενθαρρυντικό μήνυμα σε δημοκρατικά τμήματα της κοινωνίας των πολιτών και της αντιπολίτευσης, υπογραμμίζοντας ότι η Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης είναι ζήτημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ότι ο μοναδικός σκοπός της είναι η προστασία των γυναικών από τη βία και όχι η υπονόμευση των εθνικών αξιών και παραδόσεων της Τουρκίας. Δεύτερον, η απομάκρυνση της Άγκυρας είναι επίσης προς το συμφέρον της Ευρώπης. Η απόσυρση μπορεί να έχει επιπτώσεις σε άλλα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Λαμβάνοντας υπόψη τις τελευταίες προσπάθειες της πολωνικής κυβέρνησης να αντικαταστήσει τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης με μια εναλλακτική “οικογενειακή” συνθήκη που βρίσκει υποστήριξη και από άλλες κυβερνήσεις της Κεντρικής Ευρώπης, η αντίδραση κατά των δικαιωμάτων των γυναικών στην Ευρώπη δεν είναι μύθος, αλλά μάλλον πραγματικότητα.
πηγή: Capital.gr
