Σχέσεις Ελλάδος-Τουρκίας : Ας περιμένουμε στο ποτάμι
του Ηλία Σολωμού,
δημοσιογράφου – διεθνολόγου
Βρισκόμαστε ήδη στο τέλος του τρίτου μήνα του νέου έτους. Στο πεδίο των ελληνοτουρκικών σχέσεων διαπιστώνεται μια αλλαγή πλεύσης της τουρκικής πλευράς. Ο Ερντογάν επέλεξε συνειδητά να μετριάσει τις εντάσεις, γνωρίζοντας ότι το 2021 τον περίμεναν σειρά προκλήσεων.
Σε πρώτη φάση, η νέα αμερικανική διοίκηση Μπάιντεν ήταν αναμενόμενο ότι θα επιχειρήσει να αναπροσδιορίσει ορισμένες πτυχές των σχέσεων ΗΠΑ- Τουρκίας. Ο νέος πρόεδρος, όπως διαφαίνεται από τους πρώτους κιόλας μήνες της θητείας του, αποδίδει μεγάλη σημασία σε ζητήματα όπως οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, έχει μάλιστα δεσμευθεί ότι επί της προεδρίας του θα αναγνωρίσει επί τέλους το Κογκρέσο την γενοκτονία των Αρμενίων. Η Τουρκία πάνω στα ανθρώπινα δικαιώματα, και δη επί ημερών της διακυβέρνησης Ερντογάν, δεν έχει επ΄ουδενί λευκό μητρώο. Είναι γνωστό ότι διάφορες αμερικανικές κυβερνήσεις έχουν χρησιμοποιήσει το πρόσχημα της διαφύλαξης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για να δικαιολογήσουν τις παρεμβάσεις τους σε χώρες του εξωτερικού. Πίσω από την ρητορική αυτή των ΗΠΑ υποκρύπτεται συνήθως μια διάθεση να τιμωρηθούν όσοι διεθνείς δρώντες παραστράτησαν από τις ράγες στις οποίες είχαν ‘‘τροχιοδρομηθεί’’. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση της Τουρκίας, η οποία κατά τα τελευταία έτη παρενέβη σε περισσότερες από μια περιφερειακές διενέξεις (Συρία, Λιβύη, Ναγκόρνο-Καραμπάχ), επιδιώκοντας να καθορίσει η ίδια τις εξελίξεις. Ίσως λοιπόν ο Ερντογάν φοβάται ότι οι ΗΠΑ θέλουν να δώσουν ένα μάθημα στην Τουρκία.
Ένας ακόμη λόγος για την προσωρινή και καιροσκοπική αλλαγή στάσης της Τουρκίας ήταν η προσπάθεια εξασφάλισης της εύνοιας των επιτήδεια ουδέτερων Ευρωπαίων ‘‘εταίρων’’ της Ελλάδος ώστε να μην επιβληθούν σκληρές κυρώσεις στην ήδη δοκιμαζόμενη τουρκική οικονομία. Αυτό με βάση και τα όσα αποφασιστήκαν στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής δείχνει να το εξασφάλισε η τουρκική πλευρά, αν και λόγω των πιέσεων της Ελλάδος και της Κύπρου κατέστη σαφές στο κείμενο συμπερασμάτων ότι ενδεχόμενη επαναφορά σε κατάσταση κλιμάκωσης στην Ανατολική Μεσόγειο θα οδηγήσει σε κυρώσεις. Σε αυτό το πλαίσιο εργαλειοποιήθηκαν και οι πρόσφατες διερευνητικές επαφές έτσι ώστε να δημιουργηθεί αυτό το επιφανειακό κλίμα ύφεσης. Ο τρίτος λόγος που υπαγόρευσε στον τούρκο Πρόεδρο να ρίξει τους τόνους είναι ο νέος επικείμενος γύρος διαβουλεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ για την επίλυση του Κυπριακού. Η Άγκυρα δεν θα ήθελε σε καμία περίπτωση να φανεί αδιάλλακτη στη διεθνή κοινότητα λίγο πριν από μια νέα απόπειρα να διχοτομήσει και με την βούλα το νησί.
Το ερώτημα είναι πως τοποθετείται η Ελλάδα σε όλες αυτές τις κινήσεις της απέναντι πλευράς του Αιγαίου. Σε πρώτη φάση ήταν συνετή η απόφαση να εκκινήσουν οι διερευνητικές επαφές καθώς δεν θα ήταν ωφέλιμο να υπάρξει ένα blame game κατά της χώρας μας για δήθεν άρνηση καταφυγής στην διπλωματία. Από εκεί και πέρα, μένει να φανεί στις επικείμενες συζητήσεις για το Κυπριακό ποια θα είναι η θέση των δύο κρατών του Ελληνισμού. Σε καμία περίπτωση δεν δύναται να γίνει δεκτή λύση που δεν θα συμπεριλαμβάνει αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων και κατάργηση του καθεστώτος εγγυήσεων, όπως φυσικά και οποιαδήποτε νύξη για λύση δύο κρατών.
Παράλληλα, η Ελλάδα οφείλει να αξιοποιήσει όλο αυτό το διάστημα της τεχνητής ύφεσης στις σχέσεις με την Τουρκία για να εντατικοποιήσει το εξοπλιστικό της πρόγραμμα. Δεν θα πρέπει να λησμονούμε ότι αν συνεχιστεί η κατρακύλα της τουρκικής λύρας ή εάν υπάρξει καταδίκη της γείτονας για την υπόθεση Halk Bank (όπου επίσης θα διαφανούν οι αμερικανικές προθέσεις), δεν αποκλείεται ο Ερντογάν να αποσυμπιέσει την λαϊκή δυσαρέσκεια με νέα όξυνση έναντι της Ελλάδος. Μάλιστα οι πρόσφατες αναφορές του προέδρου Μπάιντεν για ελληνική επιρροή στην Μαύρη Θάλασσα δεν ήχησαν καλά στα αυτιά της Άγκυρας που βλέπει την Ελλάδα να διευρύνει σταδιακά το αποτύπωμά της.
Μια σειρά κινήσεων της Τουρκίας, όπως η πρόταση απαγόρευσης του φιλοκουρδικού κόμματος HDP και η απόσυρση από την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την βία κατά των γυναικών, αποδεικνύουν ότι όσα προσωπεία και αν φορέσει ο Ερντογάν η αυταρχική ροπή και η αποξένωση από την Δύση δύσκολα μπορούν να ανακοπούν. Μια γνωστή κινεζική παροιμία αναφέρεται σε έναν ψαρά, ο οποίος στέκεται στην όχθη ενός ποταμού. Αυτός συνεχίζει να ψαρεύει ώσπου περνάει ένας χρόνος, δύο χρόνια, τρία χρόνια και τότε ξάφνου περνάει από μπροστά το πτώμα του εχθρού του. Αυτή η ιστορία και το ηθικό της δίδαγμα πρέπει να αποτελούν το παράδειγμα επί τη βάσει του οποίου η Ελλάδα θα χτίσει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική έναντι της Τουρκίας. Το μόνο που χρειάζεται να κάνει η χώρα μας είναι να μείνει σταθερή, αταλάντευτη και ισχυρή στην θέση της.
