29/03/2024

“Ζητείται Ελπίδα”

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

 

Τα τελευταία χρόνια ο κόσμος έχει αλλάξει δραματικά, αφού το γεωπολιτικό πεδίο παρουσιάζει μια καινοφανή μεταβλητότητα, έτσι που η συνολική επανεκτίμηση είναι επιβεβλημένη. O κόσμος μας, έχει εισέλθει σε μια φάση που θα τολμούσα να την ονομάσω, “φάση της γεωπολιτικής δημιουργικής καταστροφής”.  Έτσι βρισκόμαστε στη διαδρομή μιας περιόδου όπου τα έθνη της παγκόσμιας κοινότητας ξεδιπλώνουν την ισχύ τους, καθώς το παλιό πέθανε και το νέο γεννάται με πολλούς πόνους τοκετού.

Είμαστε αντιμέτωποι με μια ριζική αναθεώρηση, διότι όταν οι ΗΠΑ, ήταν ακόμη η μοναδική στρατιωτική υπερδύναμη παγκοσμίως, δεν ακολούθησαν μια συνεκτική και συνετή στρατηγική εξωτερικής πολιτικής, μετά από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, και διαδραμάτισαν ηγεμονικό ρόλο ενεργώντας δαπανηρούς πολέμους στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν καθώς και διά αντιπροσώπων στη Συρία, στη Λιβύη, στην Υεμένη και οπουδήποτε αλλού θεωρούσαν χώρο επιρροής τους. Αυτή η εμπειρία κάνει την Ουάσινγκτον σήμερα, πιο απρόθυμη να αναλάβει κινδύνους και περισσότερο αντιδραστική από κάθε άλλη φορά από τη δεκαετία του 1930.

Όμως η Ρωσία επανεμφανίζεται στο γεωπολιτικό προσκήνιο, μάλιστα σε μια ιστορική αναγνωρίσιμη μορφή ανάκαμψης που παραπέμπει στη ρωσική αυτοκρατορία, στηριζόμενη σε παραδοσιακές αξίες, όπως η αίσθηση του ιστορικού μεγαλείου, ο πατριωτισμός και η πίστη στην Ορθοδοξία.

Προσθέστε μια πιο δυναμική και εξωστρεφή Κίνα, μια όλο και πιο ασταθή Μέση Ανατολή, μια διακεκαυμένη Αφρική και την Ευρώπη να εξακολουθεί να αναζητά τη μοίρα της,  αφού γνωρίζουμε πολύ καλά πως η ΕΕ όπως υπάρχει σήμερα, δεν είναι μια εφεύρεση των Ευρωπαίων, αλλά ένα κατασκεύασμα των ΗΠΑ αμέσως μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, έτσι ώστε να διατηρήσουν την Ευρώπη υπό τον έλεγχό τους και να δημιουργήσουν μια ουδέτερη ζώνη έναντι της Σοβιετικής  Ένωσης. Δούλεψε μέχρι στιγμής. Αυτή η ιδέα εξακολουθεί να επικρατεί.

Σε αυτόν τον ασταθή  μετασχηματισμό της παγκόσμιας ισχύος, όλοι προσπαθούμε να ερμηνεύσουν τις στρατιωτικές κινήσεις, των ΗΠΑ της Ρωσίας και της Κίνας, που μοιάζουν με παρτίδα σκακιού, μετατρέποντας κατά κάποιο τρόπο τη Τουρκία από ένα αποσταθεροποιητικό περιφερειακό επιθετικό παίκτη σε κάποιο είδος Αμερικανικού και Ευρωπαϊκού εταίρου ικανού να παίξει πιθανά με το Ισραήλ, ίσως με τη Σαουδική Αραβία αλλά και σε συνεργασία με το Ιράν, με την υπόλοιπη Μέση Ανατολή.

Βλέπουμε τα πολεμικά πλοία των ΗΠΑ να εισέρχονται στον Εύξεινο Πόντο να ταξιδεύουν στη Μεσόγειο και να διαπλέουν μέσω του Στενού της  Ταϊβάν. Εν τω μεταξύ, παρόλο που η κυβέρνηση των ΗΠΑ προσπαθεί να κατευνάσει το Ιράν με μονομερή κατάργηση κυρώσεων, το Ιράν υποσχέθηκε να “ανταποκριθεί” εναντίον των ΗΠΑ και του Ισραήλ για την πρόσφατη  επίθεση με νάρκες  στην Ερυθρά Θάλασσα εναντίον του πλοίου που φέρεται να χρησιμοποιείται ως μυστική προκεχωρημένη βάση του Ισλαμικού Επαναστατικού Στρατού. Επίσης απειλεί το Ισραήλ για τη κυβερνοεπίθεση που δέχτηκε τελευταία στο πυρηνικό του εργοστάσιο.

Η Ρωσία είναι πολύ ξεκάθαρη. Δεν θα επιτρέψει στο Κίεβο να επανακτήσει την Κριμαία ή τις υπό ρωσική επιρροή  περιοχές Luhansk και Donetsk. Έτσι στον Πρόεδρο της Ουκρανίας Ζελένσκι που αποφάσισε να κατευθύνει το στρατό της Ουκρανίας με σκοπό να ανακτήσει και να επανενώσει αυτές τις περιοχές, απάντησε ο Πούτιν πλημμυρίζοντας τα σύνορα Ουκρανίας-Ρωσίας με όπλα, στρατεύματα, άρματα μάχης και την ελίτ των Ρώσων αλεξιπτωτιστών. Η Ρωσία είναι  έτοιμη για πόλεμο.

Η Κίνα είναι πολύ ξεκάθαρη. Θεωρεί την Ταϊβάν επαρχία αποστάτη και τα νησιά Senkaku στη Θάλασσα της Ανατολικής Κίνας όπως και τα νησιά Spratly στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας ως κινεζικά αγαθά. Υποσχέθηκε να χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη για να διαφυλάξει αυτούς τους ισχυρισμούς, έχει κατασκευάσει τεχνητά νησιά σε αμφισβητούμενα χωρικά ύδατα και έστειλε στόλους «αλιευτικών σκαφών» για να περιβάλλει τις αμφισβητούμενες νησιωτικές αλυσίδες. Η Κίνα είναι  έτοιμη για πόλεμο. Και η Ταϊβάν  είναι επίσης έτοιμη.

Το Ισραήλ είναι πολύ σαφές. Δεν θα επιτρέψει στο Ιράν που έχει την πυρηνική τεχνογνωσία να γίνει Δαμόκλειος σπάθη που απειλεί την ίδια την ύπαρξη του Ισραήλ. Το Ισραήλ είναι  έτοιμο για πόλεμο. Και το Ιράν είναι επίσης έτοιμο.

Η Τουρκία είναι πολύ ξεκάθαρη. Θεωρεί το μισό Αιγαίο ότι της ανήκει και ότι σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο έχει αποκλειστικά δικαιώματα. Υποσχέθηκε να χρησιμοποιήσει στρατιωτική δύναμη για να διαφυλάξει αυτούς τους ισχυρισμούς, εν τω μεταξύ παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα του Ελληνισμού και κάνει παράνομες έρευνες στο βυθό των θαλασσών. Η Τουρκία είναι έτοιμη για πόλεμο. Και ο Ελληνισμός είναι επίσης έτοιμος για πόλεμο.

Σ’ αυτό το “γεωπολιτικό εργόχειρο” αν διαπλέξουμε το άγχος που προκαλείται από τις εθνοτικές και θρησκευτικές διαμάχες, καθιστά πιο δύσκολα τα θέματα για όποια κυβέρνηση, ώστε να αγνοήσει τα προβλήματα των γειτόνων της. Μπορεί οι προκλήσεις να είναι παγκόσμιες, αλλά οι απαντήσεις παραμένουν τοπικές. Για όλους τους παραπάνω λόγους μπορούμε να πούμε ότι η παγκόσμια τάξη πραγμάτων βρίσκεται προ μιας διάλυσης βάζοντας τέλος στον πολιτικό, οικονομικό και ιδεολογικό ανταγωνισμό της Ανατολής-Δύσης. Οι καθοδηγούμενη από τη Δύση, φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη που προέκυψε στην αυγή της δεκαετίας του 1990 βιώνει τώρα πολύπλευρους μετασχηματισμούς, παρά τη φαινομενική σταθερότητα της. Αυτή η παρουσία έχει αποδυναμωθεί, ακόμη και αν εξακολουθεί να εμφανίζεται εδραιωμένη μέσω φαινομενικά καθολικής αποδοχής των πολιτικών και οικονομικών αξιών καθώς και των θεσμών της.

Δύο παράγοντες εξηγούν αυτές τις τάσεις. Ο ένας, όπως ήδη αναφέρθηκε, είναι η εμφάνιση των μη-δυτικών αμφισβητιών, Κίνας και Ρωσίας, που επιθυμούν να αντισταθούν στην κυριαρχία των ΗΠΑ στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Ο δεύτερος παράγοντας είναι  η διεύρυνση του χάσματος Βορρά-Νότου, ο οποίος τονίζει την οικονομική, την κοινωνικοπολιτική ανισότητα, και τα παράπονα του αναπτυσσόμενου κόσμου. Εκτός αυτού, οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης έχουν προκαλέσει θεμελιώδεις μετασχηματισμούς, όχι μόνο για τη σταθερή πτώση της κρατικής κυριαρχίας υπέρ των καθολικών κανόνων και κανονισμών, αλλά και μια επαναστατική άνοδο στο ρόλο ορισμένων εθνοτήτων και διακρατικών θεσμών, οι οποίοι ολοένα και περισσότερο επιθυμούν την πολιτική τους αυτονομία, επιδεικνύοντας φαντασιακές πολιτισμικές ιδιαιτερότητες. Τα πενιχρά αποτελέσματα (αν όχι η προφανής αποτυχία) των υφιστάμενων διεθνών πολιτικών και οικονομικών θεσμών για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων του σήμερα, δείχνει ότι η τρέχουσα κατάσταση έχει πάρει το δρόμο προς τον γκρεμό.

Οποιαδήποτε από αυτές τις περιγραφόμενες περιφερειακές δυνητικές συγκρούσεις είναι αρκετά προκλητική για να πυροδοτήσει τον επόμενο Παγκόσμιο Πόλεμο ή, ακριβέστερα, κάθε μία είναι ικανή να μεταμορφώσει τον πόλεμο σε ψυχρό, σε υβριδικό, των κυβερνοεπιθέσεων, των τεχνολογικών υποκλοπών, της χειραγώγησης των χρηματοπιστωτικών αγορών και ίσως ακόμη και των  βιολογικών επιθέσεων  που έχουν πραγματοποιηθεί για πολλά χρόνια συνολικά και αδιάκοπα με μια παγκόσμια αιματοχυσία, ωστόσο η ανθρωπότητα αγνοεί σε μεγάλο βαθμό  αυτό που ξεδιπλώνεται. Πώς θα ανταποκριθεί η ανθρωπότητα σε αυτές τις εστίες πολέμου; Είναι το μυαλό μας παγιδευμένο στη γεωπολιτική του περασμένου αιώνα που υπερεκτιμά τη περιφερειακή σκληρή ισχύ, και υπολογίζει την αποφασιστικότητα των άλλων εθνών χωρίς να εξετάζει τη παγκόσμια εικόνα; Όλοι ελπίζουμε να μην ανάψει κάποιος τη θρυαλλίδα του πολέμου. Όμως η ελπίδα δεν είναι στρατηγική.

 

*Ο Υποναύαρχος (εα) Δημήτριος Τσαϊλάς ΠΝ δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.

 

 

Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024