Η Ευρώπη χρειάζεται επειγόντως έναν γεωπολιτικό σκοπό
Nigel Goud-Davies
Τhe Moscow Times
Η συγκέντρωση δυνάμεων της Ρωσίας στα σύνορα με την Ουκρανία δεν αποτελεί πρόκληση μόνο για την Ουκρανία. Σηματοδοτεί επίσης την τελευταία φάση μιας εκστρατείας πίεσης στην ΕΕ. Η αδυναμία και οι αντιφάσεις της ΕΕ έχουν ενθαρρύνει τη Ρωσία να θέσει μια πιο σοβαρή δοκιμασία τώρα. Αυτή είναι μια επικίνδυνη στιγμή για την Ευρώπη και τη διατλαντική συμμαχία.
Η εκστρατεία ξεκίνησε στις αρχές Φεβρουαρίου, όταν ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ, επισκέφθηκε τη Μόσχα και ταπεινώθηκε από κάθε άποψη. Ο Μπορέλ κατέληξε ότι “η Ρωσία προοδευτικά αποσυνδέεται από την Ευρώπη και βλέπει τις δημοκρατικές αξίες ως υπαρξιακή απειλή”. Ωστόσο, στα τρία θέματα που κυριαρχούν στις σχέσεις της με τη Ρωσία, η Ευρώπη έχει δείξει ασυνέπεια και αδυναμία.
Η ΕΕ έχει υπάρξει περισσότερο έντονη αναφορικά με την μεταχείριση από τη Ρωσία, του ηγέτη της ρωσικής αντιπολίτευσης Αλεξέι Ναβάλνυ, ο οποίος πέρυσι παραλίγο να πεθάνει από δηλητηρίαση με το διεθνώς απαγορευμένο αέριο Novichok. Συνελλήφθη όταν επέστρεψε στη Μόσχα, και τώρα λιώνει στις φυλακές. Η Ρωσία το έχει καταστήσει αυτό μια ευρωπαϊκή υπόθεση, κρίνοντας ότι ο Ναβάλνυ είναι ένοχος για υπεξαίρεση σε μια γαλλική εταιρεία (με την ίδια να δηλώνει ότι δεν έχει υποστεί ζημιά) και για το ότι δεν παρουσιάστηκε, όσο ανάρρωσε στο Βερολίνο από τη δηλητηρίαση του. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει καταδικάσει την απόφαση για ενοχή.
Αλλά η ΕΕ μένει μόνο στα λόγια, και δεν προχωρά σε πράξεις. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ απείλησε να διακόψει τις σχέσεις με την ΕΕ εάν επέβαλε κυρώσεις που “θέτουν κινδύνους για την οικονομία μας, συμπεριλαμβανομένων των πιο ευαίσθητων τομέων”. Παρά την ειλικρινή παραδοχή της αποτελεσματικότητας των κυρώσεων, αυτή η απειλή οδήγησε την ΕΕ να περιοριστεί στα μέτρα. Είναι κρίσιμο ότι δεν επέβαλε τις πολύ ευρύτερες κυρώσεις που υποστήριξε ο ίδιος ο Ναβάλνυ
Το δεύτερο ζήτημα είναι ο αγωγός Nord Stream 2. Εάν ολοκληρωθεί (έχει χτιστεί κατά το 94%) αυτό θα βαθύνει την επιρροή του Κρεμλίνου στη Γερμανία και θα αποδυναμώσει την Ουκρανία. Δεν είναι καθόλου δημοφιλής εντός της ΕΕ και οι ΗΠΑ είναι εναντίον. Ωστόσο, η Γερμανία επιμένει το ζήτημα να μείνει ξεχωριστό από την υπόθεση Ναβάλνυ, τις ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, το χάκινγκ στην Bundestag και μια αυξημένη ατζέντα άλλων δύσκολων θεμάτων.
Το τρίτο ζήτημα είναι το εμβόλιο της Ρωσίας, Sputnik-V. Τον Φεβρουάριο, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ρώτησε εύστοχα γιατί η Ρωσία προσφέρει το εμβόλιο της σε άλλες χώρες παρά τους χαμηλούς αριθμούς εμβολιασμού στην ίδια τη Ρωσία. Ωστόσο, μετά από τις εντάσεις που επικράτησαν στην τελευταία σύνοδο Κορυφής της ΕΕ για την αργή διάθεση των εμβολίων, ο Εμανουέλ Μακρόν και η Άνγκελα Μέρκελ τηλεφώνησαν στον Πούτιν για να συζητήσουν το ενδεχόμενο παραγωγής και διάθεσης του Sputnik-V για την ΕΕ.
Το τηλεφώνημα εξυπηρέτησε τη Ρωσία με τρεις τρόπους. Πρώτον, δείχνει ότι τα κράτη-μέλη της είναι έτοιμα να ξεπεράσουν τις ανησυχίες της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του Μπορέλ.
Αυτό εξυπηρετεί την επιθυμία της Ρωσίας να τις αντιμετωπίσει ξεχωριστά, όχι ως ΕΕ στο σύνολο της. Δεύτερον, για το θέμα του εμβολιασμού, η ΕΕ είναι αυτή που ζητά: η Ρωσία μπορεί να διερευνήσει την ανάγκη της και να εξάγει ένα πολιτικό τίμημα. Τρίτον, η Γαλλία, η Γερμανία και η Ρωσία μίλησαν στο αποκαλούμενο Σχήμα της Νορμανδίας, που συμφωνήθηκε το 2014 για να ασχοληθεί με τη σύγκρουση στην Ουκρανία. Αλλά, αν και η Ουκρανία δεν συμπεριελήφθη στις συζητήσεις, η Μέρκελ και ο Μακρόν συζήτησααν αυτό και άλλα θέματα περιφερειακής ασφάλειας με τον Πούτιν.
Η Mέρκελ και ο Μακρόν επίσης ανέφεραν τις ανησυχίες τους για την υγεία του Ναβάλνυ. O Πούτιν είναι απίθανο να ανησυχήσει για έναν άνθρωπο ο οποίος έχει κυκλοφορήσει ένα βίντεο, το οποίο παρακολούθησαν περισσότεροι από 100 εκατ., και το οποίο τον παρουσιάζει ως κλεπτοκράτη. Μια ημέρα μετά από την τηλεφωνική τους συνομιλία, ο Ναβάλνυ ξεκίνησε απεργία πείνας, απελπισμένος για την φθίνουσα κατάσταση του.
Η Ρωσία μπορεί να εξάγει τρία συμπεράσματα από τη διπλωματία της πίεσης. Πρώτον, η έγνοια της ΕΕ για τον προσωπικό εχθρό του Πούτιν -έναν άνδρα που έχει προσπαθήσει να τον σκοτώσει και τώρα είναι στο έλεος του- δεν θα έχει καμία συνέπεια. Δεύτερον, η Γερμανία θα υποχρεώσει τη Ρωσία στον στρατηγικό της στόχο για την ολοκλήρωση του Nord Stream 2, ανεξαρτήτως της συμπεριφοράς της Ρωσίας σε άλλους τομείς. Τρίτον, η κριτική της ΕΕ στο εσωτερικό της για την διάθεση των εμβολίων που βρίσκεται πίσω μήνες, είναι αρκετά ισχυρή για να οδηγήσει τα κράτη-μέλη να παρακάμψουν τις ανησυχίες της Κομισιόν και να ζητήσουν τη βοήθεια της Ρωσίας.
Εν ολίγοις, η ΕΕ έχει ανταποκριθεί με διχασμό, και στρατηγική ανυπομονησία. Η Ρωσία έχει εκμεταλλευτεί την αδυναμία για να προετοιμάσει την Ευρώπη να διευκολύνει, όχι να αντισταθεί, στην στρατιωτική της ανάπτυξη. Και αυτό φαίνεται ότι λειτούργησε.
Ενώ οι ΗΠΑ και η Βρετανία έχουν εκφράσει σοβαρές ανησυχίες, η Γαλλία και η Γερμανία έχουν εκδώσει ανακοίνωση που καλεί και τις δύο πλευρές σε αποκλιμάκωση -λες και η Ουκρανία είναι δυνητικός επιτιθέμενος την υπεράσπιση της επικράτειάς της.
Ο κίνδυνος τώρα είναι ότι μια μεγάλη ρωσική επίθεση εναντίον της Ουκρανίας θα χωρίσει την ήπειρο από τον Άγγλο-αμερικανικό κόσμο.
Η Ρωσία μπορεί να πιστεύει ότι αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή να επιχειρήσει την αποσύνδεση της Ατλαντικής Συμμαχίας, την οποία ποτέ δεν πέτυχε η Σοβιετική Ένωση. Εάν περιμένει, ο Μπάιντεν θα διορθώσει τη ζημιά που έγινε από τον προκάτοχό του στη Συμμαχία και η Ευρώπη θα ανακάμψει απο τον κορονοϊό. Το διακύβευμα είναι υψηλό όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για τη Δύση. Για να αποφευχθεί αυτό, η ΕΕ χρειάζεται επειγόντως να βρει γεωπολιτική ισχύ και σκοπό.
