Ο πόλεμος της Γάζας καταστρέφει την αραβική προσέγγιση του Ισραήλ

Hussein Ibish*
Bloomberg Opinion

Καθώς το Ισραήλ κάνει τον απολογισμό του τέταρτου πολέμου στη Γάζα τα τελευταία χρόνια, οι νέοι σύμμαχοί του μεταξύ των αραβικών κρατών του Κόλπου μετρούν το κόστος της φιλίας με το Τελ Αβίβ – και οι υπόλοιποι προχωρούν σε νέους υπολογισμούς για το κατά πόσον θα ενταχθούν και εκείνοι στις Συμφωνίες του Αβραάμ.Η ανανεωμένη εστίαση στην κατάσταση των Παλαιστινίων στα κατεχόμενα εδάφη και των Αράβων πολιτών στο Ισραήλ θέτει τους ηγέτες των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Μπαχρέιν σε δύσκολη θέση και οδηγεί τους ομολόγους τους σε χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και το Ομάν να επανεξετάσουν τον σχεδιασμό τους.

Τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν είχαν προφανείς λόγους να εξομαλύνουν τις σχέσεις με το Ισραήλ το περασμένο φθινόπωρο. Για τη Μανάμα, τα πάντα αφορούσαν το Ιράν. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, όταν ο Σάχης προσπάθησε να προσαρτήσει το Μπαχρέιν, οι ηγέτες του τελευταίου κοιτούν προς τον Περσικό Κόλπο με τρόμο. Η υποστήριξη της Ισλαμικής Δημοκρατίας για την οργανωμένη – και μερικές φορές βίαιη – σιιτική αντιπολίτευση προς την σουνιτική κυρίαρχη οικογένεια στη χώρα ενέτεινε πολύ τους φόβους τους. Με τις ΗΠΑ, τους παραδοσιακούς προστάτες του, να προσπαθούν ολοένα και περισσότερο να μειώσουν την έκθεσή τους στη Μέση Ανατολή, είχε νόημα για το Μπαχρέιν να συνάψει συμμαχία με το Ισραήλ, το οποίο συμμερίζεται τις ανησυχίες του για τις ιρανικές προθέσεις.

Τα ΗΑΕ έλαβαν επίσης υπ’ όψιν τις απειλές του Ιράν, ωστόσο συμμερίζονται επίσης την καχυποψία του Ισραήλ έναντι των τουρκικών φιλοδοξιών. Οι Εμιρατιανοί αντιμετώπιζαν πάντα με ιδιαίτερο εκνευρισμό την προστασία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας από την Άγκυρα. Υπολόγιζαν επίσης ότι η υπογραφή των Συμφωνιών του Αβραάμ θα ενίσχυε τους δεσμούς τους με τις ΗΠΑ και θα τους έδινε πρόσβαση στον φημισμένο κλάδο υψηλής τεχνολογίας του Ισραήλ.

Τόσο τα ΗΑΕ όσο και το Μπαχρέιν λογικά γνώριζαν ότι η συμμαχία τους με το Ισραήλ θα δοκιμαζόταν κατά καιρούς από τη μεταχείριση των Παλαιστινίων και από τις ισραηλινές διεκδικήσεις για το σύνολο της Ιερουσαλήμ. Ωστόσο είναι απίθανο να είχαν προβλέψει μια τόσο πρόωρη – και δύσκολη – δοκιμασία.

Εκείνη ήρθε στις αρχές Μαΐου, με την σκληρή καταστολή εναντίον Παλαιστινίων διαδηλωτών στην Ιερουσαλήμ. Η εισβολή στο ισλαμικό τέμενος Al-Aqsa από την ισραηλινή αστυνομία προκάλεσε οργή σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, ακόμη και μεταξύ των πολιτικά ήρεμων πληθυσμών των μοναρχιών του Κόλπου. Υπήρξε ιδιαίτερα έντονη κριτική, από Παλαιστίνιους και άλλους Άραβες, για τα κράτη που είχαν δώσει τα χέρια με τους Ισραηλινούς.

Αυτά τα αισθήματα, όπως και οι δικές τους αμφιβολίες, ανάγκασαν τις κυβερνήσεις των Εμιράτων και του Μπαχρέιν να εκδώσουν δηλώσεις καταδίκης των ισραηλινών ενεργειών στην Ιερουσαλήμ και στο τέμενος, σε έντονο μάλιστα ύφος.

Η πίεση στα ΗΑΕ και στο Μπαχρέιν μειώθηκε κάπως όταν η Χαμάς άρχισε να εξαπολύει πυραύλους κατά του Ισραήλ, τραβώντας την προσοχή από την Ιερουσαλήμ σε ακόμη έναν πόλεμο στη Γάζα. Λόγω της εξτρεμιστικής ιδεολογίας της και της τάσης της προς τη βία, η Χαμάς είναι ιδιαίτερα αντιδημοφιλής στον Κόλπο. Και ενώ υπάρχει μεγάλη συμπάθεια για την παλαιστινιακή υπόθεση, η Γάζα δεν έχει τη θρησκευτική, πολιτική και πολιτιστική σημασία της Ιερουσαλήμ.

Ωστόσο, καθώς τα θύματα στη Γάζα αυξάνονταν, ειδικά μεταξύ των Παλαιστινίων αμάχων, το ίδιο συνέβαινε και με την οργή των Αράβων κατά του Ισραήλ. Η δύσκολη θέση των Εμιράτων και του Μπαχρέιν βαθαίνει καθώς το Κατάρ, με το οποίο συχνά οι υπόλοιπες χώρες του Κόλπου έχουν διαφωνίες και διενέξεις, χρησιμοποίησε τα μέσα μαζικής ενημέρωσής του – ιδιαίτερα το δίκτυο Al Jazeera – για να επιστήσει την προσοχή στον θάνατο και την καταστροφή που προκάλεσαν οι ισραηλινές πυραυλικές επιθέσεις.

Η κατάπαυση του πυρός σταμάτησε το μακελειό, ωστόσο η προσοχή των Αράβων επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ και το Al-Aqsa, όπου οι εντάσεις αυξάνονται και πάλι. Για τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν, σίγουρα η αμηχανία θα συνεχίσει να μεγαλώνει.

Οι Άραβες οι οποίοι έχουν υπογράψει τις Συμφωνίες του Αβραάμ μπορούν πλέον να είναι σίγουροι ότι η εξομάλυνση των σχέσεών τους με το Ισραήλ τούς έθεσε στο έλεος παραγόντων και γεγονότων επί των οποίων δεν έχουν ουσιαστικά καμία επιρροή. Αυτό δεν θα περάσει απαρατήρητο στα άλλα κράτη του Κόλπου που, μέχρι πρόσφατα, σκέφτονταν να ενταχθούν στο ίδιο πλαίσιο. Μπορεί όλοι να έχουν βάσιμους λόγους να αποκτήσουν συμμαχικές σχέσεις με το Ισραήλ, ωστόσο οι μονάρχες τους θα περιμένουν τουλάχιστον να “ξεθωριάσουν” τα γεγονότα αυτού του μήνα στη μνήμη της κοινής τους γνώμης.

Όπως πάντα, οι περισσότεροι θα αναζητήσουν σημάδια από τη Σαουδική Αραβία, το πιο ισχυρό από τα αραβικά κράτη του Κόλπου. Οι πρώιμες, ανεπαίσθητες ενδείξεις δεν είναι ενθαρρυντικές: την Τρίτη, μια ισραηλινή αεροπορική εταιρεία στερήθηκε την άδεια να πετά μέσω του σαουδαραβικού εναέριου χώρου. Το Ριάντ άρχισε να επιτρέπει υπερπτήσεις ισραηλινών αεροσκαφών λίγο μετά την ένταξη των ΗΑΕ στις Συμφωνίες του Αβραάμ.

Μια υπογραφή της Σαουδικής Αραβίας θα αποτελούσε το απόλυτο “έπαθλο” για το Ισραήλ και για τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, ο οποίος συνεχίζει την πολιτική του προκατόχου του για την ενθάρρυνση της εξομάλυνσης των ισραηλινο-αραβικών σχέσεων. Μια ακαμψία του Ριάντ θα διευκόλυνε και άλλους να το ακολουθήσουν. Εκτός από το περιφερειακό της ρόλο, η Σαουδική Αραβία έχει επίσης ηγετικό ρόλο στον ευρύτερο μουσουλμανικό κόσμο. Το γεγονός αυτό, ωστόσο, την καθιστά επιφυλακτική, καθώς έχει και περισσότερα να χάσει από έναν εσφαλμένο υπολογισμό.

Η σαουδαραβική ηγεσία είναι προφανώς ανοιχτή στη βελτίωση των σχέσεων με το Ισραήλ: ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν έσπασε ένα μακροχρόνιο ταμπού τον περασμένο Νοέμβριο, όταν συναντήθηκε με τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου. Όμως, καθώς ο ισχυρός άνδρας του βασιλείου εξετάζει τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων, σίγουρα θα συνυπολογίζει τη δύσκολη θέση των ομολόγων του σε Εμιράτα και Μπαχρέιν – και το πόσο χειρότερα θα ήταν τα πράγματα για τον ίδιο εάν είχε ήδη βάλει την υπογραφή του δίπλα στην δική τους.

*Hussein Ibish is a senior resident scholar at the Arab Gulf States Institute in Washington.

Διαβάστε στη συνδρομητική πλατφόρμα: Η Συμφωνία του Αβραάμ οδηγεί σε συζητήσεις για το ΝΑΤΟ της Μέσης Ανατολής