O Nord Stream 2 επισκιάζει τις σχέσεις ΗΠΑ Γερμανίας

Andreas Kluth
Bloomberg 

Λίγους μήνες πριν αποσυρθεί από την ενεργό πολιτική, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ ταξιδεύει στην Ουάσινγκτον για να συναντήσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν. Το γεγονός θα λάβει χώρα προκειμένου να δείξει μια επιστροφή στην διατλαντική αρμονία, μετά από τέσσερα χρόνια ακρωτηριασμού της υπό τον προκάτοχο του Μπάιντεν, Ντόναλντ Τραμπ. Προκειμένου να διατηρούν ωστόσο τα προσχήματα, οι Αμερικανοί θα αναγκαστούν να κρύψουν μια συντριπτική αίσθηση απογοήτευσης, ενώ οι Γερμανοί ένα τρομερό άγχος.

Με διαφορετικούς τρόπους, τόσο η Μέρκελ όσο και ο Μπάιντεν αποτελούσαν άσπονδους εχθρούς του Τραμπ, κυρίως εκπροσωπώντας πολύ περισσότερο την πολυμέρεια και τη διεθνή συνεργασία παρά τον εθνικισμό. Έτσι ο Μπάιντεν και η ομάδα του ήλπιζαν σε μια μεγάλη επίδειξη υποστήριξης από πλευράς της Μέρκελ, ειδικά στο πεδίο της αντιμετώπιση των αυταρχικών ανταγωνιστών της δημοκρατικής Δύσης: της Κίνας και της Ρωσίας.

Αντ’ αυτού, η Μέρκελ έχει, με το κεκαλλυμένο και χαμηλών τόνων στυλ το οποίο έχει γίνει σήμα κατατεθέν της, έχει “σνομπάρει” και “ακυρώσει” τον Μπάιντεν δύο φορές. Η πρώτη σύγκρουση έγινε τον Δεκέμβριο, λίγες μόλις εβδομάδες πριν ο Μπάιντεν δώσει τον όρκο του για την ανάληψη της ηγεσίας του αμερικανικού κράτους, όταν εκείνη έδωσε ώθηση ώστε μια συμφωνία Ευρωπαϊκής Ένωσης – Κίνας για το ζήτημα των επενδύσεων να προχωρήσει στην επόμενη φάση της, χωρίς καν να ενημερώσει την ομάδα του Μπάιντεν. Αντί να βοηθά την Ουάσινγκτον να περιορίσει το Πεκίνο, η Μέρκελ προτιμά η Ευρώπη να διατηρεί όλες τις επιλογές της ανοικτές.

Το δεύτερο και χειρότερο πλήγμα εκ μέρους της ήταν η άρνησή της να μετακινηθεί ακόμη και ένα εκατοστό έναντι των αμερικανικών αντιρρήσεων σχετικά με έναν αμφιλεγόμενο αγωγό φυσικού αερίου, ο οποίος κατασκευάζεται ώστε να ξεκινά από τη Ρωσία και να καταλήγει στη Γερμανία. Ονομάζεται Nord Stream 2 και είναι κατά άνω του 90% έτοιμος και διπλασιάζει την ποσότητα αερίου που μπορεί να εξαγάγει η Ρωσία απευθείας κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα στη βορειοδυτική Ευρώπη.

Σε συνδυασμό με τον TurkStream, νέο ρωσικό αγωγό μέσω της Μαύρης Θάλασσας ο οποίος καταλήγει στη νοτιοανατολική Ευρώπη, ο Nord Stream 2 ολοκληρώνει έναν στρατηγικό στόχο τον οποίο είχε θέσει εδώ και καιρό ο Βλαντιμίρ Πούτιν, πρόεδρος της Ρωσίας. Στο μέλλον θα μπορούσε, εάν το θελήσει, να παρακάμψει την Ουκρανία και άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και να διακόψει το αέριο που τις διατρέχει σήμερα. Κάτι τέτοιο θα στερούσε τις κυβερνήσεις των χωρών αυτών από τα απαραίτητα για εκείνες τέλη διέλευσης, αφήνοντάς τες απομονωμένες και ανοικτές σε εκβιασμούς ή και σε ακόμη χειρότερες απειλές από πλευράς της Ρωσίας.

Ο Πούτιν, προϊόν της KGB της σοβιετικής εποχής, παίζει ήδη ένα παιχνίδι απειλών και κολακειών προς την Ουκρανία, την οποία αποσταθεροποιεί σταθερά από το 2014, όταν προσάρτησε την Κριμαία και προκάλεσε έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων του στα ανατολικά της χώρας. “Όλα είναι πιθανά”, απάντησε με δυσφορία όταν ρωτήθηκε εάν θα συνεχίσει να επιτρέπει στο αέριο να ρέει μέσω της Ουκρανίας, “ωστόσο απαιτείται καλή θέληση από τους Ουκρανούς εταίρους μας”. Λίγα πράγματα ακούγονται τόσο ανατριχιαστικά όσο η λέξη “καλή θέληση” όταν έρχεται στα χείλη του συγκεκριμένου ανθρώπου.
 
Η γεωπολιτική απειλή την οποία στοιχειοθετεί ο Nord Stream 2 φαίνεται αρκετά σημαντική στην Πολωνία, στις Βαλτικές δημοκρατίες, τη Γαλλία, την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλους συμμάχους, καθώς όλοι αντιτίθενται στον αγωγό μαζί με τις ΗΠΑ, ωστόσο οι Γερμανοί συνεχίζουν να κρύβουν το κεφάλι τους στην άμμο ως γεωστρατηγικές στρουθοκάμηλοι. H Μέρκελ υποστηρίζει αβάσιμα ότι το έργο είναι μια καθαρά εμπορικού χαρακτήρα υπόθεση η οποία είναι καλό να αφήνεται στα χέρια του ιδιωτικού τομέα.

Σε μια τελευταία προσπάθεια να σταματήσει η ολοκλήρωση του αγωγού, το Κογκρέσο των ΗΠΑ επέβαλε κυρώσεις στα πλοία που τοποθετούσαν τους σωλήνες και τον Μάιο ζήτησε ακόμη πιο αυστηρά μέτρα, συμπεριλαμβανομένων πληγμάτων τα οποία να στοχεύουν ανώτερο στέλεχος της εταιρείας Nord Stream 2, που είναι Γερμανός πολίτης. Ο Μπάιντεν, ωστόσο, ήρε αυτές τις κυρώσεις, ελπίζοντας ότι έτσι δεν θα έθετε σε κίνδυνο την ευρύτερη σχέση ΗΠΑ-Γερμανίας και θα έδινε περισσότερο χρόνο στις διαπραγματεύσεις. Ωστόσο, το Κογκρέσο θα απαιτήσει ξανά κυρώσεις τον Αύγουστο και ο Μπάιντεν θα πρέπει τότε να ανοίξει τα χαρτιά του.

Αυτό δημιουργεί νευρικότητα στους Γερμανούς, καθώς εισέρχονται στην πλέον “καυτή” φάση πριν από τις ομοσπονδιακές βουλευτικές εκλογές στη χώρα τους τον Σεπτέμβριο, οι οποίες θα οδηγήσουν στη δημιουργία μιας νέας κυβέρνησης εντός ορισμένων μηνών. Ο “μουτζούρης” βρίσκεται τώρα στα χέρια της Μέρκελ – αυτήν την εβδομάδα, ενώ θα βρίσκεται στην Ουάσινγκτον – προκειμένου να προσφέρει στους Αμερικανούς κάποιες ιδέες για την επίλυση του γεωπολιτικού χάους το οποίο η ίδια έχει προκαλέσει.

Προς τιμήν της, μεσολάβησε ήδη την επέκταση της υφιστάμενης ρύθμισης για τη ροή φυσικού αερίου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έως το 2024. Το εάν ο Πούτιν, ο οποίος αγνοεί το διεθνές δίκαιο στην Κριμαία και αλλού, θα τηρήσει τα συμφωνηθέντα είναι άλλο ζήτημα. Ωστόσο το πραγματικό ερώτημα είναι τι θα συμβεί μετά το 2024.

Μια επιλογή είναι η Γερμανία να καταστήσει σαφές ότι θα απενεργοποιούσε το αέριο που διέρχεται από το Nord Stream 2 εάν ποτέ ο Πούτιν διέκοπτε τη ροή του αερίου μέσω της Ουκρανίας. Αυτό ωστόσο ακούγεται μάλλον απίθανο. Ο Πούτιν θα απενεργοποιούσε τους ουκρανικούς “κρουνούς” πιθανότατα μέσα σε χειμώνα, όταν η Δυτική Ευρώπη εξαρτάται περισσότερο από το αέριο της Ρωσίας και δεν θα έχει τη δυνατότητα να “αγνοήσει” τη ροή αερίου μέσω του Nord Stream 2. Ούτως ή άλλως, ποια είναι η λογική της κατασκευής ενός αγωγού για να συμπληρώσει ήδη υπάρχοντες, μόνο και μόνο για να προσποιείται κανείς ότι θα μπορούσε να τους κλείσει όλους ταυτόχρονα;

Μια άλλη επιλογή είναι το Βερολίνο να ενισχύσει την Ουκρανία βοηθώντας την να αναπτύξει νέες πηγές εσόδων και ενεργειακές υποδομές. Αυτή είναι μια καλή ιδέα, ακόμη και εν απουσία του Nord Stream 2. Ωστόσο δεν θα σώσει την Ουκρανία από τον εκβιασμό και την επιθετικότητα που εκδηλώνεται εναντίον της από τη Ρωσία. Και δεν μπορεί κατά κανέναν τρόπο να παρηγορήσει όλες τις άλλες χώρες της περιοχής που ανησυχούν για το ενδεχόμενο απειλών εναντίον τους.

Ακόμη μια ιδέα είναι η Γερμανία να ρίξει το οικονομικό της βάρος πίσω από ένα project που ονομάζεται Three Seas Initiative (Πρωτοβουλία των Τριών Θαλασσών). Αυτό σκοπεύει να εκσυγχρονίσει τις υποδομές σύνδεσης μεταξύ των 12 ανατολικών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένων των λιμένων και των αγωγών οι οποίοι είναι απαραίτητοι για τη μετάβαση στο υγροποιημένο φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ ή άλλους προμηθευτές. Και πάλι, πολύ καλή ιδέα ακόμη και χωρίς τον Nord Stream 2, αλλά μικρή παρηγοριά για την Ουκρανία.

Η αλήθεια είναι ότι η πεισματική υπεράσπιση του Nord Stream 2 από πλευράς της Μέρκελ θα θεωρείται στο μέλλον ως “λεκές” για την κατά τα άλλα εκτεταμένη και προσεκτικά φιλοτεχνημένη κληρονομιά της και θα αποτελέσει κληροδότημα – “βάρος” για τον διάδοχό της στην καγκελαρία. Αποξενώνει τόσο τις ΗΠΑ όσο και τους Ευρωπαίους εταίρους, δείχνοντας την υποκρισία μιας χώρας που ισχυρίζεται ότι ενεργεί προς το συμφέρον της ΕΕ, όταν στην πραγματικότητα ενδιαφέρεται μόνο για το δικό της. Θα μπορούσε έτσι ακόμη και να καταδικάσει την Ανατολική Ευρώπη να ξαναζήσει ιστορικά τραύματα της “σύνθλιψής” της μεταξύ των Γερμανών και των Ρώσων.

Ξεπεράστε λοιπόν γρήγορα τις χαρούμενες φωτογραφίες των Μπάιντεν και Μέρκελ στην Ουάσιγκτον. Πίσω από κλειστές πόρτες, θα έχουν σίγουρα μια συζήτηση η οποία δεν θα έπρεπε ποτέ να έχει καταστεί απαραίτητη.