Αραβικός Σύνδεσμος: Δημιουργία και ρόλος

Στο Geopolitics αποφασίσαμε να κάνουμε μια σύντομη έρευνα για τον Αραβικό Σύνδεσμο του οποίου οι αποφάσεις του Συμβουλίου του λαμβάνονται είτε ομόφωνα, ώστε καθίστανται υποχρεωτικές για όλα τα κράτη-μέλη, είτε κατά πλειοψηφία, ώστε δεσμεύουν μόνο τα κράτη που τις έχουν αποδεχθεί.

Καθώς ψάχναμε στοιχεία για τον Αραβικό σύνδεσμο μια γελοιογραφία την οποία βρήκαμε στο site Middle East Eye, τράβηξε την προσοχή μας. Η γελοιογραφία απεικονίζει τον πολίτη των αραβικών χωρών, ταλαιπωρημένο, στην υπηρεσία της ηγεσίας του αραβικού συνδέσμου.

Ας δούμε όμως τι ακριβώς είναι ο Αραβικός Σύνδεσμος

Ο Αραβικός Σύνδεσμος συνεστήθη στις 22 Μαρτίου 1945 στο Κάιρο κατόπιν μακρών συνεννοήσεων που είχαν προηγηθεί μεταξύ των επτά αραβικών χωρών που προσχώρησαν σ’ αυτόν και συγκεκριμένα της Αιγύπτου, της Συρίας, του Ιράκ, της Σαουδικής Αραβίας, της Ιορδανίας, της Υεμένης και του Λιβάνου.

Τα μέλη της είναι 22 χώρες της Βόρειας Αφρικής και της Εγγύς Ανατολής, συμπεριλαμβανομένης της Συρίας, που αποβλήθηκε από τον σύνδεσμο στις 16 Νοεμβρίου του 2011, ως μοχλός πίεσης για την επίλυση της εσωτερικής της κρίσης.

Η πρωτοβουλία του τότε βασιλιά της Αιγύπτου Φαρούκ για τη σύμπηξη του Αραβικού Συνδέσμου βρήκε προθυμότατους όλους τους ηγεμόνες και πολιτικούς ηγέτες των αραβικών χωρών, που το 1943 είχαν απελευθερωθεί και βρέθηκαν ανεξάρτητες.

Έτσι, το 1944 υπογράφεται στην Αλεξάνδρεια το γνωστό Πρωτόκολλο Αλεξανδρείας, το οποίο θα αποτελέσει τον πρόδρομο του Αραβικού Συνδέσμου.

Τελικά, ένα χρόνο μετά, στις 22 Μαρτίου του 1945, μέσα σε μεγαλοπρεπή τελετή στο Κάιρο υπογράφεται η σχετική συμφωνία

Ομως ουσιαστικά η ιδέα να συσταθεί Αραβικός Συνδεσμος ήταν των Βρετανών, που το 1942 στα μισά του Β΄ΠΠ σκέφτηκαν ότι έτσι θα εξασφάλιζαν τη συμμαχία των αραβόφωνων εναντίον των Γερμανών

Η δημιουργία του Συνδέσμου αποτελούσε παλιά απραγματοποίητη επιθυμία του αραβικού κόσμου, που ατένιζε το ένδοξο παρελθόν κατά το οποίο είχε κυριαρχήσει επί σημαντικού μέρους του τότε γνωστού κόσμου και τη διέβλεπε ως μοναδικό τρόπο και οδό της συνένωσής του για διασφάλιση της αυτοκυριαρχίας και διεκδίκησης διαφόρων φυλετικών, εθνικών και θρησκευτικών συμφερόντων.

Η σύμπηξη του Συνδέσμου επιταχύνθηκε μετά τις αξιώσεις που ήγειραν οι Εβραίοι επί της Παλαιστίνης, αξιώσεις που έτυχαν και υποστήριξης από τις Μεγάλες Δυνάμεις και που άρχισαν να πραγματοποιούνται με γοργό ρυθμό από τα τελευταία ήδη έτη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και μάλιστα αμέσως μετά τη λήξη του.

Πριν, όμως, οι Άραβες της Εγγύς Ανατολής και Βορείου Αφρικής αντιμετωπίσουν το Εβραϊκό ζήτημα, είχαν αντιμετωπίσει το Ανατολικό ζήτημα δηλαδή την απαλλαγή τους από τον τουρκικό ζυγό που κράτησε περίπου 400 χρόνια.

Όπως ήταν φυσικό η επιθυμία αυτή ήταν ζωηρότερη μεταξύ των χριστιανών Αράβων του Λιβάνου και της Συρίας, για τους οποίους οι Τούρκοι δεν ήταν μόνο αλλόφυλοι αλλά και αλλόθρησκοι. Οι πρώτες ελπίδες πραγματοποίησης του ονείρου αυτού γεννήθηκαν με την άφιξη του Ναπολέοντα Α΄ Βοναπάρτη στην Αίγυπτο.

Τις κατάλληλες όμως συνθήκες εκπλήρωσης αυτών των πόθων έφεραν ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος και στη συνέχεια ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, οι οποίοι και οδήγησαν στην κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στον περιορισμό του τουρκικού κράτους στα εδάφη της Μικράς Ασίας και της Ανατολίας.

Έτσι, με τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου τα διάφορα σημερινά αραβικά κράτη εμφανίζονται με διαφορετικές συνθήκες, τα περισσότερα ως κράτη «κατ’ εντολή», ενώ η Αίγυπτος προσπαθεί ν’ απαλλαγεί από την αγγλική επικυριαρχία.

Η ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων πετρελαίου ακριβώς στο τέλος του Μεγάλου Πολέμου έπαιξε σημαντικό ρόλο στη νεότερη αλλά και σύγχρονη διαμόρφωση των τυχών των αραβικών χωρών. Οι δε διενέξεις των Μεγάλων Δυνάμεων στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έδωσαν νέα ευκαιρία στους Άραβες προς επιτυχή επιδίωξη των στόχων τους.

Το κυριότερο σημείο της Συμφωνίας αυτής είναι το ακόλουθο:

« Τα συμβαλλόμενα κράτη συμφωνούν να συσφίξουν τις σχέσεις και τους παντοειδείς δεσμούς τους και να τους σταθεροποιήσουν με βάση τον αμοιβαίο σεβασμό της ανεξαρτησίας και των κυριαρχικών τους δικαιωμάτων και τον συντονισμό των προσπαθειών για το καλό («επ’ αγαθώ») όλου του αραβικού κόσμου.»

Ολόκληρο το σύμφωνο των μελών του αραβικού συνδέσμου μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ 

Τα μέλη του συνδέσμου  (με την ημερομηνία προσχώρησης):

•  Αίγυπτος – 22 Μαρτίου 1945 (Ιδρυτικό)
•  Ιράκ – 22 Μαρτίου 1945 (Ιδρυτικό)
•  Ιορδανία – 22 Μαρτίου 1945 (Ιδρυτικό) (ενώ ακόμη χρησιμοποιούσε το όνομα «Υπεριορδανία»)
•  Λίβανος – 22 Μαρτίου 1945 (Ιδρυτικό)
•  Σαουδική Αραβία – 22 Μαρτίου 1945 (Ιδρυτικό)
•  Συρία – 22 Μαρτίου 1945 (Ιδρυτικό)
•  Υεμένη – 5 Μαΐου 1945 (Ιδρυτικό)
•  Λιβύη – 28 Μαρτίου 1953
•  Σουδάν – 19 Ιανουαρίου 1956
•  Μαρόκο – 1 Οκτωβρίου 1958
•  Τυνησία – 1 Οκτωβρίου 1958
•  Κουβέιτ – 20 Ιουλίου 1961
•  Αλγερία – 16 Αυγούστου 1962
•  Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – 12 Ιουνίου 1971
•  Μπαχρέιν – 11 Σεπτεμβρίου 1971
•  Κατάρ – 11 Σεπτεμβρίου 1971
•  Ομάν – 29 Σεπτεμβρίου 1971
•  Μαυριτανία – 26 Νοεμβρίου 1973
•  Σομαλία – 14 Φεβρουαρίου 1974
•  Κράτος της Παλαιστίνης (διαδέχτηκε στην θέση της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης που ήταν μέλος από τις 9 Σεπτεμβρίου 1976)
•  Τζιμπουτί – 9 Απριλίου, 1977
•  Κομόρες – 20 Νοεμβρίου, 1993

Τον Ιανουάριο του 2003, η Ερυθραία εισήλθε στον Αραβικό Σύνδεσμο ως παρατηρητής. Το 2006 εισήλθε επίσης ως παρατηρητής η Βενεζουέλα και το 2007 η Ινδία.

Ο Αραβικός Σύνδεσμος δε διαθέτει αυτόνομη στρατιωτική δύναμη, αν και στη Σύνοδο Κορυφής του 2007 οι ηγέτες αποφάσισαν να επανενεργοποιήσουν την κοινή υπεράσπισή τους και να δημιουργήσουν μια δύναμη διατήρησης της ειρήνης στο Ν. Λίβανο, το Νταρφούρ, τη Σομαλία, το Ιράκ και άλλα σημεία των χωρών του συνδέσμου όπου επιβάλλεται. Ουσιαστικά η στρατιωτική ιστορία του Αραβικού Συνδέσμου συνδέεται στενά με την αραβο-ισραηλινή σύγκρουση.

Υπενθυμίζουμε την δημιουργία του αραβικού απελευθερωτικού στρατού, γνωστού και ως αραβικού στρατού ηγεσίας ( Arab Liberation Army /  Arab Salvation Army), ένας στρατός εθελοντών από τις αραβικές χώρες υπό την ηγεσία του Fawzi al-Qawuqji (εθνικιστικής στρατιωτικός διοικητής Τουρκμένος στην καταγωγή ο οποίος υπήρξε σύμμαχος των Ναζί κατά τον Β΄ΠΠ).  Αγωνίστηκε στην αραβική πλευρά κατά τον πόλεμο της Παλαιστίνης το 1948 και ιδρύθηκε από τον Αραβικό Σύνδεσμο.

Σύντομο ιστορικό. Ανταγωνισμοί και οι ανταπαραθέσεις

Το 1945 ο Συνδεσμος αποφασιζει να κάνει οικονομικό αποκλεισμό – μποϊκοτάζ όλων των εβραϊκών επιχειρήσεων στην Παλαιστίνη

Το 1948 με τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ προκλήθηκαν πολλές εντάσεις, καθώς ένα μελος (η Ιορδανία) συμφώνησε με το Ισραήλ να μοιραστούν τα εδάφη των Παλαιστινίων. Η Αύγυπτος τότε «πάτησε πόδι» και απέτρεψε τη συμφωνία.

Το 1955 το Ιράκ προχώρησε σε Σύμφωνο με το Πακιστάν και αυτό ενόχλησε τα άλλα μέλη επειδή δεν είχαν ενημερωθεί. Συγκάλεσαν επί τούτου και διάσκεψη στο Κάιρο.   Στη σύσκεψη που έγινε, η Συρία, ο Λίβανος και το Ιράκ απέρριψαν την αιγυπτιακή πρόταση ώστε κανένα αραβικό κράτος να μην προσχωρήσει στο Σύμφωνο αυτό. Η διαφορά τελικά διευθετήθηκε από τον τότε Πρωθυπουργό του Ιράκ, που και δήλωσε ότι το Ιράκ θα συνεργάζεται πλήρως με όλα τα αραβικά κράτη είτε εντός είτε εκτός του Συνδέσμου.

Στην πορεία έβγαιναν διαρκώς στην επιφάνεια ανταγωνισμοί, καθώς μετά το Νάσερ σταδιακά η Αίγυπτος έχασε την πρωτοκαθεδρία. Προσπάθησαν να αναλάβουν  ηγετικό ρολο τότε  το Ιράκ (που διαλύθηκε όμως με τον πόλεμο με τις ΗΠΑ και τη Βρετανία), το Ιράν και η Σαουδική Αραβία.

Τον Απρίλιο του 1955 αποφασίστηκε η συνεργασία των αραβικών χωρών Ασίας και Αφρικής.

Τον επόμενο χρόνο έγινε δεκτή η προσχώρηση και του Σουδάν.

Την ίδια χρονιά αποφασίστηκε ο Αραβικός Σύνδεσμος να υποστηρίξει τους  Αλγερινούς εθνικιστές. (Η Αλγερία ζούσε και από την πειρατία, κατακτήθηκε από τα χαλιφάτα και από τους Ισπανούς και περιήλθε στους οθωμανους χαλαρά, μετά αναμιχθαν Αγγλοι και Ολλανδοί και τελικά την κατέλαβαν το 1830 οι Γάλλοι που έμειναν μέχρι το 1962) Η γαλλική αποικιοκρατική πολιτική είχε πλουτίσει εκεί τους Ευρωπαίους αλλά οι ντόπιοι πεινουσαν και το 1953 επαναστάτησαν. Ο Αραβικός Σύνδεσμος τους στήριξε επισήμως μετά το 1956

Το 1956 ο Αιγύπτιος βασιλιάς Φαρουκ ήταν παρελθόν και κουμάντο στην Αίγυπτο έκανε ο Νάσερ, που κρατικοποίησε και τη Διώρυγα του Σουέζ αυξάνοντας ακόμα περισσότερο το κύρος της Αιγυπτου στο Σύνδεσμο

Τον Σεπτέμβριο του 1956 ο Σύνδεσμος συνήλθε εκ νέου και καταδίκασε παμψηφεί τη στάση της Γαλλίας και της Αγγλίας στο ζήτημα του Σουέζ.

Την ιδια χρονιά, μετά την επίθεση του Ισραήλ το φθιόπωρο του 1956, ο Αραβικός Σύνδεσμος συνήλθε στη Βηρυτό, όπου οι ηγέτες των αραβικών χωρών προέβησαν σε επίσημη δήλωση ότι η πολιτική τους έχει στόχο την εκμηδένιση του Ισραήλ ως κυρίαρχου κράτους. Αυτή η  δήλωση επαναλήφθηκε πολλές φορές με τελευταία εκείνη του σημερινού προέδρου του Ιράν.

Το  1964 ο  Συνδεσμος εισηγήθηκε τη δημιουργία ενός φορέα που να εκπροσωπεί επισήμως τους Παλαιστινιους. Ιδρύθηκε η PLO (Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης) και πήρε θέση στο Σύνδεσμο. Σήμερα τη θέση αυτή κατέχει το κράτος της Παλαιστίνης

Το 1979 η Σαουδική Αραβία και άλλα κράτη που ήθελαν να παραγκωνισουν την Αίγυπτο από τον πρωταγωνιστικό της ρόλο, αναστέλλουν τη συμμετοχή της Αιγύπτου στο Συνδεσμο. Αφορμή στάθηκε το γεγονός ότι  ο τότε πρόεδρος Ανουάρ Σαντάτ επισκέφθηκε τα Ιεροσόλυμα και προχώρησε σε ειρηνευτικές συνομιλιες με το Ισραήλ. (Δέκα χρόνια μετά ξαναδέχονται την Αίγυπτο)

Το 1987 ο σύνδεσμος παίρνει ομόφωνα θέση υπέρ του Ιράκ εναντίον του Ιράν

Το 1990 ο σύνδεσμος υποστηρίζει το Ιράκ στη διενεξή του με τους Αμερικανους και τους δυτικοευρωπαίους και ο Σύνδεσμος δηλώνει ότι κακώς αναμιγνύονται ξένες δυνάμεις στην προσπάθεια του Ιράκ να αναπτύξει οπλικά συστήματα και να οργανώσει την άμυνά του (Ομως η στάση του οφείλεται περισσότερο στο να αποδυναμωθεί το αντίπαλο Ιράν παρά στο ότι θέλουν να κρατήσουν έξω από τον αραβικό κόσμο τις «ξένες δυνάμεις»)

Οταν το Ιράκ εισβάλλει στο Κουβέιτ το 1990, οι 12 από τους παρόντες 20 στη διάσκεψη της Συνόδου, ψηφίζουν εναντίον του Ιράκ

Την ίδια χρονιά η Υεμένη γίνεται μέλος του Συνδέσμου ως ενοποιημένο πλέον κράτος. Αρχικά είχε ενταχθεί η Βόρεια, το 1967 η Νότια, και το 1990 οι δύο χώρες ενώθηκαν, οπότε αντιπροσωπεύονταν πλέον από κοινού.

Το 1994 τα κράτη μέλη του Συνδέσμου Συνεργασίας του Κόλπου (Σαουδική Αραβία, Κουβέιτ, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κατάρ, Ομάν και Μπαχρέιν) παίρνουν πρωτοβουλία. Αποφασίζουν  να σταματήσουν ένα μεγάλο «πακέτο» από το εμπάργκο εναντίον του Ισραήλ. Ο Σύνδεσμος αντιδρά και καταδικάζει την απόφαση ως μονομερή και παράνομη αφού δεν είχε την έγκρισή του

Το 1998 ο Σύνδεσμος αντιτίθεται στις απειλές πολέμου εναντίον του Ιράκ

Την ίδια χρονιά ο Σύνδεσμος αποκηρύσσει ως τρομοκρατικές ενέργειες τις βομβιστικές επιθέσεις στην Κένυα και στην Τανζανία, αλλά καταδικάζει συγχρόνως  τις αμερικανικές αεροπορικέςεπιδρομές στο Αφγανιστάν και στο Σουδάν.

Το 2001 τα μέλη αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα «αραβικό κοινοβούλιο» με βουλευτές από τα κράτη μέλη

Το 2002 ο Σύνδεσμος υιοθέτησε ένα σχέδιο ειρήνευσης για τη διένεξη Ισραήλ-Παλαιστίνης (σαουδαραβικής έμπνευσης). Προτάθηκε να αναγνωριστεί το Ισραήλ, υπό τον όρο όμως αυτό όχι μόνον να αποχωρήσει από όλα τα κατεχόμενα, αλλά και να αναγωρίσει το ανεξάρτητο κράτος της Παλαιστίνης στη Δυτική Όχθη και στη Λωρίδα της Γάζας. Επισης  η Παλαιστίνη να έχει την ανατολική Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσά της και να ληφθεί πρόνοια για όλους τους Παλαιστίνους πρόσφυγες

Ο Καντάφι, το 2002,  απειλεί να αποχωρήσει από τον Σύνδεσμο η Λιβύη «επειδή  οι Άραβες αποδείχθηκαν ανικανοι να επιλύσουν την κρίση μεταξύ ΗΠΑ και Ιράκ αλλά και μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης»

Με εξαιρεση το Κουβέιτ που τηρεί ακραιφνώς αμερικανόφιλη πολιτική, οι 21 ψηφίσαντες στο Σύνδεσμο απαιτούν το 2003 την άμεση απομάκρυνση των Αμερικανών και Βρετανών στρατιωτών από το Ιράκ.

Το 2003 τήρησε αντιαμερικανική και αντιβρετανική στάση σε ό,τι αφορούσε στον πολεμο εναντίον του Ιράκ και ως Σύνδεσμος έκρινε ότι αυτός ο πόλεμος απαξίωνε πλήρως οιοδήποτε ουσιαστικό ρόλο του ΟΗΕ.

Το 2007 αντιπροσωπεία του Συνδέσμου επισκέπτεται το Ισραήλ για να γίνουν συζητήσεις για την ειρήνη με βάση το σχέδιο της Σαουδικής Αραβίας αλλά  και για το ρόλο της Χαμάς και της Χεζμπολάχ

Ο Σύνδεσμος έπαιξε περίεργο ρόλο στην «αραβική άνοιξη» και ουσιαστικά «πούλησε» τον Καντάφι της Λιβύης οταν το Φεβρουάριο του 2011 εναρμονιστηκε με τους Αμερικανους. Ο  Αιγύπτιος γενικός γραμματέας του Συνδέσμου ανέστειλε τη συμμετοχή της Λιβύης λόγω ‘της βιας που ασκούσε το καθεστώς Καντάφι». Ο τελευταίος είπε τότε «Ο Αραβικός Σύνδεσμος είναι τελειωμένη υπόθεση»

Το 2011 έπαιξε και πάλι περιεργο ρόλο ακροβατώντας σε ύποπτο βαθμό. Ανέστειλε  τη συμμετοχή της Συρίας και ουσιαστικά αβαντάρησε και πάλι τα σχέδια των Αμερικανών -αυτή η απόφαση ήταν του αραβικού κοινοβουλίου που είχε συσταθεί προ δεκαετίας. Η Υεμένη, ο Λίβανος και φυσικά η Συρία είχαν ψηφίσει υπέρ της παραμονής της Συρίας στον Σύνδεσμο. Οι Ρώσοι από πλευράς τους υποβιβαζαν τις ακρότητες του Άσαντ. Ομως ο υπόλοιπος κοσμος τις αναβίβαζε και παράλληλα οι Δυτικοί απέκρυπταν τις συμμαχίες της αντιπολίτευσης με Ισλαμιστές (με τα γνωστά αποτελέσματα, το Ισλαμικό Κράτος, τον πολεμο που διέλυσε την Συρία κ.λπ). Το 2013 ο Αραβικός Συνδεσμος έδωσε μάλιστα τη θέση της κυβέρνησης της Συρίας μέσα στο Σύνδεσμο στην αντιπολίτευση. Αποφάσισε δηλαδή στο Σύνδεσμο η Συρία να εκπροσωπείται από τον αντιπολιτευόμενο Εθνικό Συνασπισμό των Συρίων. Ενα χρόνο αργότερα (το 2014) αποφασίστηκε η θέση της Συρίας να μείνει κενή «μέχρις ότου η αντιπολίτευση οργανωθεί σε θεσμούς».

Το 2015 η  επιρροή της Σαουδικής Αραβίας στο Συνδεσμο ήταν εμφανέστατη.
Ο Σύνδεσμος υποστήριξε την επέμβαση των υπο την Σαουδικη Αραβια συνασπισμένων κρατών εναντίον των Σιιτών της Υεμένης. Επίσης υποστήριξε τον  πρώην πρόεδρο της χώρας Αμπντουλάχ Σάλεχ που είχε ανατραπεί με την επανάσταση του 2011. (Ο Σάλεχ  σκοτώθηκε από τους Σιίτες).

Παράλληλα, κατατάσσει την σιιτική Χεζμπολάχ στην λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων.

Στις 20 Νοεμβρίου 2017 ο Αραβικός Σύνδεσμος υποστήριξε τη Σαουδική Αραβία. Την στηριξε όταν  διαμαρτυρηθηκε  ότι το Ιράν και η Χεζμπολάχ δημιουργούν προβλήματα στην περιοχή και ότι οι Υεμενίτες έχουν στη διάθεσή τους πυραύλους του Ιράν. Το  Ιράν διέψευσε τα των πυραύλων και είπε ότι για όλα φταίει η «καταστροφική πολιτική της Σαουδικής Αραβίας».

Στη φετινή Σύνοδο Κορυφής η οποία πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο στην Σαουδική Αραβία, κεντρικό θέμα ήταν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν αλλά και η κρίση στη Συρία. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως μια ημέρα μετά την ανακοίνωση Τραμπ ότι αποσύρει την χώρα του από την πυρηνική συμφωνία για το Ιράν, ο αραβικός σύνδεσμος κάλεσε σε αναθεώρηση της συμφωνίας.

Επιμέλεια: Γιώτα Χουλιάρα για το Geopolitics 

Πηγές:
Wikipedia.gr
presspublica.gr