Carnegie Moscow Center: Δεξιά-ακροδεξιά κυβέρνηση στην Αυστρία
Τι σημαίνει για την ΕΕ και τη Ρωσία;
του Stanislav Klimovich
Carnegie Moscow Center
Ήταν μια χρονιά πικρών εκλογικών αναμετρήσεων για τη Δυτική Ευρώπη. Κάθε εκλογική διαδικασία του 2017 προκάλεσε ανησυχίες ότι οι φιλό-ρωσικές, ακροδεξιές δυνάμεις θα μπορούσαν να έλθουν στην εξουσία. Ο κίνδυνος πέρασε για την Ολλανδία, τη Γαλλία και στη συνέχεια τη Γερμανία. Αλλά πάνω που φαινόταν ότι η Ευρώπη θα μπορούσε τελικά να ηρεμήσει, η Αυστρία έπεσε στην παγίδα. Τώρα, η κυβέρνησή της περιλαμβάνει μέλη του φιλό-ρωσικού, ακροδεξιού Κόμματος της Ελευθερίας της Αυστρίας.
Οι παρατηρητές φοβούνται ότι το Κόμμα Ελευθερίας θα ριζοσπαστικοποιήσει το νέο του συνασπισμό με το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα της Αυστρίας. Ανησυχούν ότι η αυστριακή κυβέρνηση θα κλείσει τα σύνορα της χώρας, θα “αδελφωθεί” με τη Ρωσία και θα σύρει το πολιτικό σύστημα στην ανελεύθερη κατεύθυνση του Ούγγρου πρωθυπουργού Viktor Orban. Υπογραμμίζουν την πρόσφατη επίσκεψη αρκετών πολιτικών του Κόμματος της Ελευθερίας στην Κριμαία, ως ένδειξη πως αυτοί οι φόβοι γίνονται πραγματικότητα.
Ωστόσο, τόσο το Λαϊκό Κόμμα όσο και το Κόμμα της Ελευθερίας έχουν έκτοτε αποστασιοποιηθεί από αυτούς τους πολιτικούς. Και μετά τις εκλογές, ο Καγκελάριος Sebastian Kurz δήλωσε κατηγορηματικά ότι η κυβέρνησή του “θα είναι φιλό-ευρωπαϊκή ή αλλιώς δεν θα υπάρχει”. Επιπλέον, ο ίδιος και ο ηγέτης του Κόμματος της Ελευθερίας, Heinz-Christian Strache, έχουν επιβεβαιώσει εκ νέου την προσήλωσή τους στην ιδέα μιας ενωμένης Ευρώπης και την πρόθεσή τους να συμμετάσχουν ενεργά στην ΕΕ, ακόμη και κατά τη μεταρρύθμισή της.
Παρόλα αυτά, ο νέος συνασπισμός ίσως φέρει οφέλη για τους ρωσικούς δεσμούς με την ΕΕ. Για να συμβεί αυτό ωστόσο, η Μόσχα πρέπει να αναγνωρίσει την ευκαιρία, αλλά να θέσει λογικές προσδοκίες.
Παρά τις ευρείες ανησυχίες, η κλίση της Αυστρίας προς τα δεξιά σημαίνει λιγότερο απότομη στροφή στην εξωτερική πολιτική της χώρας από αυτή που αναμένουν πολλοί. Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για αυτό. Πρώτον, οι Αυστριακοί θυμούνται καλά πώς η ΕΕ επέβαλε κυρώσεις εναντίον της χώρας την τελευταία φορά που το Λαϊκό Κόμμα και το Κόμμα Ελευθερίας σχημάτισαν συνασπισμό το 2000. Ο Kurz δεν προτίθεται να επαναλάβει αυτό το λάθος.
Δεύτερον, οι πλατφόρμες εξωτερικής πολιτικής των δύο πλευρών στην πραγματικότητα έχουν πολλά κοινά. Η νέα κυβέρνηση της Αυστρίας είναι ενωμένη στη φιλοδοξία της να σταματήσει την παράνομη μετανάστευση, να περιορίσει τον αριθμό των προσφύγων που δέχεται και να τους “φιλτράρει” σε ειδικά κέντρα, κατά προτίμηση έξω από την ΕΕ. Και οι δύο πλευρές επίσης υποστηρίζουν μια πολιτική μηδενικής ανοχής για το πολιτικό ισλάμ, θεωρώντας το απειλή για τις θεμελιώδεις αξίες της αυστριακής κοινωνίας.
Ο συνασπισμός πιστεύει ότι η ΕΕ θα “πρέπει να επιστρέψει στις ρίζες της”. Θέλει η Ένωση να γίνει πιο συμπαγής και να εστιάσει στις βασικές οικονομικές λειτουργίες και λειτουργίες ασφάλειας. Η νέα κυβέρνηση επιμένει στην αναβίωση της αρχής της επικουρικότητας και της άνευ όρων προστασίας της κυριαρχίας των κρατών-μελών σε όλα τα ζητήματα εκτός της δικαιοδοσίας της ΕΕ. Ο συνασπισμός του Kurz επίσης σχεδιάζει να διασφαλίσει ότι τα σύνορα της Αυστρίας είναι ασφαλή. Για αυτόν τον σκοπό, σκοπεύει να αυξήσει τη χρηματοδότηση για τις ένοπλες δυνάμεις και να διατηρήσει στο σύστημα στρατολόγησης.
Αναφορικά με τη Ρωσία, ο Kurz θέλει να χαλαρώσουν σταδιακά οι κυρώσεις και ωσ αντάλλαγμα να σημειωθεί πρόοδος στην εφαρμογή των συμφωνιών του Μινσκ. Ελπίζει επίσης ότι θα υπάρξει “περισσότερη κατανόηση, περισσότερος διάλογος, περισσότερη ευελιξία” με τη χώρα. Αυτή η “μετριοπαθής” θέση συχνά έρχεται σε αντίθεση με την πολιτική της Angela Merkel της Γερμανίας. Ως υπουργός Εξωτερικών, ο Kurz συχνά ασκούσε κριτική στην πολιτική ανοιχτών συνόρων της Merkel, και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο να κλείσει η Βαλκανική οδός προς την Ευρώπη για τους μετανάστες. Αυτό υποδηλώνει ότι ο νέος Αυστριακός Καγκελάριος είναι έτοιμος να αμφισβητήσει το status quo.
Ωστόσο, δεν θα πρέπει να υπερκτιμούμε την προθυμία της αυστριακής κυβέρνησης και την ικανότητά της να πάει ενάντια στους εταίρους της στην ΕΕ. Η Αυστρία είναι μια μικρή χώρα σε μια μεγάλη Ένωση. Για να προώθηση τη δική της ατζέντα, πρέπει να μπει σε έναν συνασπισμό. Αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση του Kurz πιθανότατα θα επιλέξει να συμμορφωθεί με την πολιτική της ΕΕ, παραχωρώντας την ευθύνη για τη λήψη αποφάσεων σε μεγαλύτερες χώρες. Θα ακουστεί η φωνή της σε θέματα όπως η μετανάστευση, όταν οι αποφάσεις της ΕΕ μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην εγχώρια κατάσταση στην Αυστρία.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η Αυστρία θα καθίσει στο παρασκήνιο. Στην πραγματικότητα, αυτή η προσέγγιση επιτρέπει στη Βιέννη να διατηρήσει κάποιο περιθώριο ανάληψης πρωτοβουλίας, να συμμετέχει σε διαλόγους όπου η φωνή της μπορεί να ακουστεί στο πλαίσιο της πανευρωπαϊκής συζήτησης. Και στο β΄ μισό του 2018, η Αυστρία θα προεδρεύει του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που σημαίνει ότι ο Kurz και η ομάδα του θα έχουν ένα νέο χώρο να προωθήσουν το όραμά τους για την Ευρώπη. Αλλά η κυβέρνηση είναι απίθανο να ταρακουνήσει τα νερά μόνο για αυτό.
Μεγαλύτερη ανησυχία προκαλεί το Κόμμα Ελευθερίας, το οποίο συχνά αναφέρεται ως “φίλοι της Ρωσίας”. Το Δεκέμβριο του 2016, το Κόμμα Ελευθερίας υπέγραψε μια συμφωνία πενταετούς συνεργασίας με το ρωσικό κυβερνών κόμμα, Ενωμένη Ρωσία. Αυτή η φιλική στάση προς τη Μόσχα εκδηλώνεται με τη σαφή επιθυμία του Κόμματος της Ελευθερίας να ακυρωθούν οι κυρώσεις στη Ρωσία.
Ωστόσο, αυτά τα επιδεικτικά συνθήματα εξωτερικής πολιτικής φαίνεται ότι έχουν περισσότερο σκοπό να δείξουν την αντίθεση του Κόμματος Ελευθερίας με άλλες πολιτικές δυνάμεις. Στην πραγματικότητα, οι πολιτικοί του Κόμματος της Ελευθερίας εστιάζουν κυρίως στη μεταρρύθμιση της εγχώριας πολιτικής: ακόμη και πριν από τις εκλογές, ο πρόεδρος του κόμματος Heinz-Christian Strache δήλωσε πως το να λάβει τη θέση του υπουργού Εσωτερικών ήταν αδιαπραγμάτευτη προϋπόθεση για οποιαδήποτε συζήτηση συνασπισμού.
Ο κύριος στόχος του Κόμματος της Ελευθερίας είναι να υλοποιήσει τις προεκλογικές υποσχέσεις του για την εθνική ασφάλεια και τις εγχώριες μεταρρυθμίσεις. Είναι αλήθεια ότι ο Strache είπε ότι ο συνασπισμός θα ήθελε την σταδιακή άρση των κυρώσεων. Ωστόσο, εάν η Αυστρία δεν μπορέσει να πείσει τους Ευρωπαίους εταίρους της να το κάνουν, θα τηρήσει αυστηρά τις αποφάσεις που λαμβάνει η πλειοψηφία σε επίπεδο ΕΕ -που τελικά αυτό σημαίνει δημοκρατία.
Και πάλι, η Ρωσία θα πρέπει να δει δύο σημαντικά οφέλη από τη νέα κυβέρνηση. Πρώτον, η αυστριακή κυβέρνηση επιμένει ότι ο διάλογος με τη Ρωσία είναι απαραίτητος, και είναι πεπεισμένη ότι οι κυρώσεις θα πρέπει να αρθούν, με την προϋπόθεση ότι θα εφαρμοστεί η συμφωνία του Μινσκ. Ο συνασπισμός του Kurz θα μπορούσε ως εκ τούτου να χρησιμεύσει ως ο ενδιάμεσος για την ομαλοποίηση των σχέσεων Ρωσίας-ΕΕ: οι υπουργοί του γνωρίζουν πώς να ακούνε τη ρωσική πλευρά και είναι έτοιμοι να μεταφέρουν τη θέση του Κρεμλίνου στους Ευρωπαίους συμμάχους τους χωρίς προκατάληψη. Δεύτερον, η απλή παρουσία ενός κόμματος που είναι φιλικό προς τη Ρωσία σε θεσμικό επίπεδο σε μια ευρωπαϊκή χώρα -ακόμη και ως ένας μικρός εταίρος σε κυβερνητικό συνασπισμό- δίνει στη Μόσχα έναν πρόσθετο συμβολικό πόρο.
Επιπλέον, η επίσημη ουδετερότητα της Αυστρίας -την οποία η νέα κυβέρνηση αξιολογεί υψηλά- θα μπορούσε να αποδειχθεί θετικό. Παρά το ότι ανήκει στη ΕΕ και στην ευρωζώνη, η Αυστρία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Θεωρεί τον εαυτό της ως τόπο διεξαγωγής συνομιλιών για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν μέχρι τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία.
Καθώς οι σχέσεις μεταξύ Δύσης και Ρωσία αποκτούν όλο και περισσότερο χρώμα από την “νοοτροπία της Ένωσης”, η Αυστρία μπορεί να λειτουργήσει ως “ζώνη διέλευσης” όπου οι δύο πλευρές διεξάγουν ελεύθερα συζητήσεις. Η ρωσική κυβέρνηση πρέπει να επωφεληθεί από αυτή την ευκαιρία.
Την ίδια στιγμή, η Ρωσία θα πρέπει να βγει από τη συνήθη της μορφή διμερών συζητήσεων με επιλεγμένες χώρες της ΕΕ τις οποίες το Κρεμλίνο ότι έχουν επιρροή. Αντιθέτως, θα πρέπει επίσης να καθιερώσει το διάλογο με την ΕΕ ως θεσμικό όργανο. Η πολυπλοκότητα της ουκρανικής διαμάχης και οι αμοιβαίες διαμαρτυρίες μεταξύ Ευρώπης και Ρωσίας θα πρέπει να υποχρεώσουν και τις δύο πλευρές να επιδιώξουν πολύπλοκες λύσεις μέσω πολυμερών και πολυεπίπεδων συζητήσεων. Λίγα μέρη μπορεί να είναι καλύτερα για αυτό από τη Βιέννη, την πρωτεύουσα της προεδρεύουσας χώρας του Συμβουλίου της ΕΕ, υπό τον συνασπισμό του Kurz.
Η αυξημένη αμοιβαία κατανόηση μεταξύ του αυστριακού συνασπισμού και της Ρωσίας, αποτελεί ευκαιρία για μείωση των εντάσεων στις σχέσεις της Ρωσίας με την ΕΕ. Ωστόσο, η Μόσχα δεν πρέπει ούτε να χάσει αυτή την ευκαιρία, ούτε να την υπερεκτιμήσει περιμένοντας τόσα πολλά από τη Βιέννη.
