29/03/2024

Κασπία Θάλασσα και γεωπολιτική αξία

Κασπία Θάλασσα, η λίμνη με την μέγιστη γεωπολιτική σημασία για τον έλεγχο της Ευρασίας 

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα 

Κάποτε ο τότε πρόεδρος του Τουρκμενιστάν, Σαπαρμουράτ Νιζιάφοφ, απευθυνόμενος στον τότε πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, Χεϊντάρ Αλίγιεφ, είχε πει πως «η Κασπία μυρίζει αίμα!». Στις μέρες μας, η φράση αυτή μοιάζει πιο επίκαιρη από ποτέ καθώς οι αλλαγές στη γεωπολιτική σκακιέρα είναι ραγδαίες και οι παίκτες ενδιαφέρονται για την ενέργεια προκειμένου να εδραιώσουν την κυριαρχία τους.
Η Κασπία Θάλασσα είναι η μεγαλύτερη λίμνη της Γης. Έχει συνολική επιφάνεια 371.000 τ. χλμ. και όγκο νερού 78.200 κυβ. χιλιομέτρων. Ονομάζεται «θάλασσα» λόγω του τεράστιου μεγέθους της αλλά και επειδή όταν οι Ρωμαίοι πρωτοέφτασαν εκεί δοκίμασαν το νερό της και είδαν ότι είναι αλμυρό. Είναι τέτοιο το μέγεθός της, που ξεπερνάει τις επόμενες έξι μεγαλύτερες σε έκταση λίμνες μαζί.

 

Πριν τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, η Κασπία «ακουμπούσε» πάνω σε μόλις 2 χώρες, τη Σοβιετική Ένωση και το Ιράν. Σήμερα, έχει σύνορα με τη Ρωσία, το Καζακστάν, το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν και το Ιράν, εκ των οποίων οι πρώτες τρεις έχουν τμήματα τους στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Το ρωσικό τμήμα της όχθης περιλαμβάνει την Αυτόνομη Δημοκρατία του Νταγκεστάν και τις επαρχίες Καλμυκία και Αστραχάν, ενώ το ιρανικό τις επαρχίες Τζιλάν, Μαζανταράν και Γκολεστάν.

 

Ωστόσο η περιοχή συγκεντρώνει το ενδιαφέρον τόσο των ΗΠΑ όσο και της Κίνας. Ειδικοί εκτιμούν ότι η απομάκρυνση των ΗΠΑ από την συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν σχετίζεται με τις βλέψεις που έχουν οι Αμερικάνοι για την περιοχή  και τον ενεργειακό πλούτο της Κασπίας Θάλασσας, που βρίσκεται ανάμεσα στα βουνά του Καυκάσου και στην περιοχή της Κεντρικής Ασίας αλλά και με τον φόβο τους για την επικράτηση της Κίνας στην περιοχή μέσω του σχεδίου για το νέο δρόμο του μεταξιού (one belt one road). 



Σύμφωνα με το σχέδιο OBOR – ΟNE BELT ONE ROAD- ένα από τα πέντε χερσαία επενδυτικά σχέδια αφορά την περιοχή της Κασπίας και τέσσερις αγωγούς φυσικού αερίου μεταξύ Κεντρικής Ασίας (Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν, Καζακστάν, Κιργιστάν και Τατζικιστάν) και Κίνας. Ο πρώτος αγωγός αποπερατώθηκε το 2009, ο δεύτερος το 2010, ο τρίτος το 2014. Η κατασκευή του τέταρτου αγωγού βρίσκεται σε εξέλιξη και θα συνδέει το Beyneu της Ανατολικής Κασπίας Θάλασσας, με το Shymkent του Καζακστάν και από εκεί στο Turpan της Κίνας μεταφέροντας 15 δισ. κυβικά μέτρα αέριο, το οποίο προστίθεται στα 55 δισ. που μεταφέρουν οι τρεις πρώτοι αγωγοί.

 
 

Κάτω από τα 371 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα, που καταλαμβάνουν τα νερά της Κασπίας, υπολογίζεται ότι βρίσκονται 10 δισεκατομμύρια τόνοι πετρελαίου, ενώ οι ποσότητες του φυσικού αερίου μετριούνται σε τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Επιπλέον, η Κασπία αποτελεί σημαντικό δίαυλο μεταφοράς από την Κεντρική Ασία προς την Ευρώπη, αλλά και από τη Ρωσία και το Καζακστάν προς την περιοχή του Περσικού. Από την εποχή των ταξιδιών του Μάρκο Πόλο η περιοχή είναι θρυλική για τον πλούτο της καθώς ο Βενετός έμπορος και ταξιδευτής μνημονεύει στο βιβλίο Livres des merveilles du monde το οποίο υπαγόρευε στον Ρουστιτσέλο ντα Πίζα την ύπαρξη πετρελαιοπηγής κοντά στο Μπακού.

Τα πετρέλαια της Κασπίας πολλοί επιθύμησαν, ουδείς όμως επέτυχε μέχρι στιγμής την αξιοποίησή τους. Κατά τον 19ο αιώνα αποτέλεσαν έπαθλο του ανταγωνισμού της Μεγάλης Βρετανίας και της τσαρικής Ρωσίας, του επονομαζόμενου «Μεγάλου Παιχνιδιού», που διαδραματίστηκε στην Κεντρική Ασία. Τελικά υπερίσχυσε η Ρωσία και αργότερα την διαδέχθηκε (από το 1922) η Σοβιετική Ένωση.

 

Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Χίτλερ εξαπέλυσε την επιχείρηση Μπαρμπαρόσα με απώτερο σκοπό να φτάσει στην προστατευμένη από τις ρωσικές στέπες περιοχή αλλά ο ψυχρός σοβιετικός χειμώνας τον οδήγησαν να αφήσει τις ναζιστικές του ελπίδες στα συντρίμμια της σοβιετικής επικράτειας.

Όταν το 1991 κατέρρευσε η ΕΣΣΔ η περιοχή βρέθηκε πάλι στο προσκήνιο καθώς η ανεξαρτητοποίηση του Αζερμπαϊτζάν, του Καζακστάν και του Τουρκμενιστάν γεννούσε ελπίδες στους παίκτες για οικονομική και ενεργειακή διείσδυση. Η περιοχή κρίνεται ως ζωτικών συμφερόντων για τις ΗΠΑ και ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ, πρώην στέλεχος της KGB και τότε πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, εκμεταλλεύεται την ευκαιρία και πραγματοποιεί συμφωνίες με κοινοπραξίες. Ήδη στην περιοχή έχουν μετακομίσει οι «Επτά Αδελφές του πετρελαίου» ( κοινοπραξία από τις επτά εταιρείες πετρελαίου που κυριάρχησαν στην παγκόσμια βιομηχανία πετρελαίου από τα μέσα της δεκαετίας του 1940 έως το 1970.)

 

Επί προεδρίας Κλίντον, το ενεργειακό ζήτημα της Κασπίας απασχολούσε συχνά το κυβερνητικό επιτελείο. Οι τηλεφωνικές επικοινωνίες του Αμερικανού προέδρου με τον Χεϊντάρ Αλίγιεφ του Αζερμπαϊτζάν ήταν κάτι παραπάνω από συχνές. Την ίδια περίπου περίοδο ήταν που ξέσπασε και το σκάνδαλο Ταμράζ στις ΗΠΑ όπου ο αμφιλεγόμενος Αμερικανολιβανέζος Ρότζερ Ταμράζ επιχειρούσε να πείσει τις ΗΠΑ να δώσουν το πράσινο φως για κατασκευή αγωγού πετρελαίου που να ενώνει το Αζερμπαϊτζάν με τα μεσογειακά παράλια της Τουρκίας.

Το ζήτημα του ενεργειακού πλούτου της Κασπίας συνέχισε να απασχολεί τον Κλίντον και μετά το τέλος της προεδρίας του. Ήταν το 2004 όταν η οικογένεια Κλίντον ξεκίνησε επαφές με τον Αμερικανοκαναδό επιχειρηματία Φρανκ Τζιούστρα, ιδρυτή της εταιρείας παραγωγής ταινιών Lionsgate Entertainment. Ο Τζιούστρα παρείχε στον Κλιντον ιδιωτικά τζετ για τα ταξίδια του. Μάλιστα το 2005 οι δυο τους πέταξαν μέχρι το Καζακστάν όπου ο Κλίντον συναντήθηκε με τον ισόβιο πρόεδρο της χώρας Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ. Δυο ημέρες μετά απ΄αυτή την συνάντηση η μόλις ιδρυθείσα εταιρεία ουρανίου του Τζιούστρα υπέγραψε προσύμφωνα που της έδιναν το δικαίωμα να αγοράσει τρία έργα ουρανίου που ελέγχονταν από το κρατικό πρακτορείο ουρανίου Kazatomprom.

 


Όλα αυτά δεν πέρασαν απαρατήρητα από την ρωσική πολιτική σκηνή. Με πρωτοβουλία λοιπόν του Πούτιν τον Οκτώβριο του 2014 οι πρόεδροι των 5 χωρών – Ρωσία, Ιράν, Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν και Τουρκμενιστάν– στα πλαίσια της Συνόδου Κορυφής στο Αστραχάν προχώρησαν σε συμφωνία σχετικά με την κοινή διαχείριση της Κασπίας και του νομικού καθεστώτος . Σήμερα πλέον, μετά και την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, η Τεχεράνη νιώθει πιο κοντά στο Κρεμλίνο. Τις μεταξύ τους σχέσεις όπως και τις σχέσεις με την Κίνα γνωρίζουν οι ΗΠΑ και είναι σίγουρο πως όλα αυτά θα συζητηθούν στο Ελσίνκι ανάμεσα σε Τραμπ και Πούτιν. 
Facebooktwitterredditpinterestlinkedinmail
Geopolitics & Daily News Copyrights Reserved 2024