Η αποσχιστική τάση της Καταλονίας και άλλων περιφερειών στο ευρωπαϊκό γεωγραφικό περιβάλλον.

Γράφει ο Γεώργιος Κωστόπουλος *

Τα γεγονότα που διαδραματίζονται στην χώρα της Ισπανίας από την διενέργεια του δημοψηφίσματος της 1ης Οκτωβρίου και έπειτα, καταγράφονται ως το χρονικό σημείο της εκκίνησης των αλλαγών στην Ευρώπη. Η εύρυθμη συνταγματική λειτουργία διαταράσσεται καθώς η αναμέτρηση των τοπικών ελευθεριών με την δημοκρατική τάξη των εθνών βρίσκεται εν εξελίξει όχι μόνο στο ευρωπαϊκό αλλά στο παγκόσμιο περιβάλλον. Παρατηρείται ένα ρεύμα για αυτοδιάθεση που ξεκινά από κάτω, ακόμη και εκτός ευρωπαϊκών συνόρων, όπως στο Καμερούν κ.α.

Στην περίπτωση της Καταλονίας ιδιαίτερα χαρακτηριστικά προσδίδουν τα ιστορικά στοιχεία, όπου το αίτημα των πολιτών της Καταλονίας για ανεξαρτησία παραμένει διαχρονικό. Το αίτημα για ανεξαρτησία περιορίστηκε με το τέλος του εμφυλίου πολέμου (1936-1939) και την αιματηρή επικράτηση των δυνάμεων του Φράνκο, συνθλίβοντας ατομικές ελευθερίες των Καταλανών.

Ο τριετής εμφύλιος πόλεμος στην Ισπανία υπήρξε μεταξύ των Ισπανών εθνικιστών υπό την καθοδήγηση του στρατηγού Φρανθίσκο Φράνκο και των Δημοκρατικών κομμουνιστικών Δυνάμεων που καθοδηγούνταν από τον Πρόεδρο της Β΄ Ισπανικής Δημοκρατίας Μανουέλ Αθάνια. Νικήτριες αναδείχθηκαν οι εθνικές δυνάμεις του Φράνκο με τους νεκρούς να παραμένουν αδιευκρίνιστοι, καθώς κυμαίνονται από 300.000 έως 1000000.

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας που ακολούθησε (1939-1975), η καταλανική ταυτότητα υπονομεύθηκε αλλά με την επάνοδο της δημοκρατίας η Καταλονία αναγνωρίστηκε ως ιστορική εθνότητα της Ισπανίας και σταδιακά αποκαταστάθηκε η γλωσσική και πολιτισμική της κανονικότητα. Έκτοτε ο καταλανικός εθνικισμός παίζει σημαντικό ρόλο στην πολιτική και κοινωνική ζωή της Ισπανίας, με ένα ποσοστό των Καταλανών να θεωρούν τον εαυτό τους διαφορετικό έθνος από τους Ισπανούς και να επιθυμούν την δημιουργία ανεξάρτητου καταλανικού κράτους.

Από την άλλη πλευρά, οι γεωγραφικές διαστάσεις της Ευρώπης σε συνδυασμό με την εμβάθυνση, αποτελούν τα κύρια σημεία στην πορεία προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η εξέλιξη αυτή συνεπάγεται στο γεγονός ότι η Ευρώπη δεν δύναται να αποδεχτεί τα κράτη στη μορφή που έχουν σήμερα. 

Οι περιφέρειες έχουν ήδη αρμοδιότητες υπό την κατοχή τους, διαφοροποιούνται από την κεντρική γραφειοκρατική διοίκηση της Ευρώπης και επιθυμούν να εκμεταλλεύονται οι ίδιες τον πλούτο τους και κατ’ επέκταση την οικονομία τους. Σύμφωνα με διεθνής οικονομικές πηγές η Καταλονία κατέχει το 30% της βιομηχανίας της Ισπανίας καθώς και το 19% του ΑΕΠ (GDP) της Ισπανίας.

Επίσης, στο παρακάτω γράφημα παρατηρείται ότι το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Καταλονίας πλησιάζει το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Ευρώπης.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι την ημέρα του δημοψηφίσματος στην Βαρκελώνη, εμφανίστηκαν σημαίες και άνθρωποι από την Κορσική, την Βασκία ακόμα και την Βρετάνη. Ένθερμοι υποστηρικτές στην απόπειρα της ανεξαρτησίας της Καταλονίας. Τα ζητήματα βέβαια δεν σταματούν εδώ καθώς η περιοχή της Τρανσυλβανίας στην Ρουμανία, η Λομβαρδία στην βόρεια Ιταλία βρίσκονται στον ίδιο παρονομαστή. Μέσα στον ευρωπαϊκό γεωγραφικό χώρο υπάρχουν ήδη αρκετές περιπτώσεις που εκδηλώνουν τάσεις για ανεξαρτητοποίηση σε μια κρίσιμη ιστορικά περίοδο για την επανάκαμψη της Ένωσης.

Οι περιφέρειες αυτές στα πλαίσια της ανάπτυξης τους έχουν συνάψει συνεργασίες τόσο με την Ευρώπη όσο και με Διεθνικές Εταιρείες. Η άνοδος των οικονομικών μεγεθών των συγκεκριμένων περιφερειών αποτελούν από τους πιο σημαντικούς λόγους που οδηγούν στην τάση για αυτοδιάθεση σε συνδυασμό και με τον στρατηγικό οικονομικό σχεδιασμό των Διεθνικών εταιρειών.

Η κεντρική διοίκηση της Ισπανίας αντέδρασε αρνητικά στο άκουσμα του δημοψηφίσματος με αποτέλεσμα η πόλωση να οξυνθεί. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν αναγνωρίζεται από Ευρώπη και ΟΗΕ. Η Ισπανική κυβέρνηση ενεργοποίησε το άρθρο 155 του Συντάγματος σύμφωνα με το οποίο έχει δικαίωμα να αφαιρέσει αρμοδιότητες από την Καταλονία. Το τελεσίγραφο του Πρωθυπουργού Ραχόι διευρύνθηκε σε διάλυση της Βουλής της Καταλονίας και την προκήρυξη εκλογών στις 21 Δεκεμβρίου. Η κατάσταση στην περιοχή είναι εύφλεκτη, ιδίως όσο η κεντρική κυβέρνηση προβάλει σκληρή αντίσταση.

Το ιστορικό υπόβαθρο, όπως προαναφέρθηκε, συνηγορεί στην έκρυθμη ατμόσφαιρα. Οι Γάλλοι Καταλανοί ανήμερα του δημοψηφίσματος έστελναν συγχαρητήρια στους Καταλανούς της Βαρκελώνης ενισχύοντας περαιτέρω την αποσχιστική τάση.

Παρατηρείται μια κίνηση που έχει ως σκοπό την διάλυση των εθνών-κρατών μέσω της αυτοδιάθεσης. Η διεθνής απομόνωση της Καταλονίας ίσως λειτουργήσει παραδειγματικά και για τις υπόλοιπες περιφέρειες. Οι κεντρικές διοικήσεις των εθνών σε διεθνές επίπεδο ανησυχούν για τυχόν μεταστάσεις του φαινομένου της Βαρκελώνης.

George A. Kostopoulos
B.Sc. European Studies/Civilization
Hellenic Open University
M.Sc. Political/Electoral Geography
Harokopio University
M.Sc. in Environmental Science
University of Aegean