Η Ρωσία ως απειλή ή ως αντικείμενο χρήσης του ηγεμόνα

Του Πάνου Ιγνατίου

Μόλις η Ρωσία προσάρτησε την χερσόνησο της Κριμαίας το 2014, άναψε η πυρκαγιά και στη συνέχεια έτρεξε να σώσει τη Συρία από τους τρομοκράτες  για να φορτώσουν τις ευθύνες στη χώρα για το αιματοκύλισμα αυτό και την ανάμειξη της ακόμα στις εκλογές  των ΗΠΑ.

Σε πρόσφατη ανάλυση του ο F Lukyanov, επικεφαλής συντακτικής ομάδας αναλυτών διεθνών σχέσεων επιχείρησε να φωτίσει τη θέση της Ρωσίας τονίζοντας ότι «υπάρχει μια άποψη στη Δύση ότι η Ρωσία είναι μια αναδυόμενη υπερδύναμη με κακές προθέσεις»  Πώς βλέπει η Ρωσία τη δική της αναζωπύρωση στην παγκόσμια σκηνή;

Παρακολουθώντας  τον Δυτικό Τύπο ή τις δηλώσεις των δυτικών αξιωματούχων, θα αποκομίσετε  την εντύπωση ότι η Ρωσία επεκτείνει την παρουσία της στο εξωτερικό και ότι ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θέλει να εφαρμόσει μια τελείως διαφορετική παγκόσμια τάξη καταστρέφοντας , το δυτικό φιλελεύθερο βασισμένο σε κανόνες,  σύστημα.

Όμως αυτό δεν αντικατοπτρίζεται στη συμπεριφορά των Δυτικών δυνάμεων. Αν και υπάρχει μια πολύ τεταμένη σχέση , για παράδειγμα με τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γερμανία, τη Γαλλία ή ακόμα και τη Βρετανία, οι πολιτικές τους δεν αντικατοπτρίζουν την άποψη ότι η Ρωσία αποτελεί σημαντική απειλή.

Για παράδειγμα ο αμερικανός πρόεδρος  με τη συμπεριφορά του έναντι της Ρωσίας. Κανείς δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μια υπερδύναμη με τον τρόπο που το κάνει, ακυρώνοντας συναντήσεις τελευταίας στιγμής μέσω του twitter , παρά το γεγονός ότι το προηγούμενο twitter  δύο ώρες πριν  ήταν ακριβώς το αντίθετο. Αυτό δεν είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζονται οι αναδυόμενες υπερδυνάμεις. Ο Τραμπ, για παράδειγμα, δεν έχει την πολυτέλεια να κάνει το ίδιο με την Κίνα. Αντιμετωπίζει το Πεκίνο με περισσότερο σεβασμό.

Η έννοια των υπερδυνάμεων χρονολογείται από τον Ψυχρό Πόλεμο και είναι ξεπερασμένη. Ακόμη και αν σκεφτούμε σήμερα τις Ηνωμένες Πολιτείες ή ακόμα και την Κίνα ως υπερδυνάμεις. Η Ρωσία σίγουρα δεν είναι μία, επειδή δεν διαθέτει πόρους. Και ακόμη και οι Ηνωμένες Πολιτείες χάνουν το κύρος τους.

«Αυτό που βλέπω να ξεδιπλώνεται είναι κάτι άλλο. Αυτό που βλέπω είναι μια προσπάθεια δυτικών αξιωματούχων, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, να χρησιμοποιήσουν τη Ρωσία ως μέσο στις πολιτικές συνομιλίες τους στο εσωτερικό τους. Η Ρωσία έχει γίνει ένα είδος κακής μνήμης σε μια πολύ βάναυση μάχη στην εσωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Μια μνήμη που  είναι ένα παθητικό αντικείμενο της θέλησης κάποιου άλλου.» Ρώτησαν τη Ρωσία αν θέλει να διαδραματίσει αυτό το ρόλο στις εσωτερικές τους συγκρούσεις ;

Προφανώς δεν ρώτησαν. «Ακόμα κι αν η Ρωσία επιθυμούσε να βελτιώσει τις σχέσεις με τη Δύση – και νομίζω ότι η ρωσική ηγεσία ενδιαφέρεται για την εξάλειψη των εντάσεων – θα ήταν δύσκολη.  Σε αυτή την περίοδο ο, τι και να κάνει η Ρωσία, θετική, αρνητική, ακόμη και καθόλου, χρησιμοποιείται ως μέρος των πολιτικών διαδικασιών στις δυτικές χώρες.»

Όταν είσαι δηλαδή ο ισχυρός αντίπαλος μιας άλλης χώρας ή ακόμα και ένας εχθρός, υπάρχει ένα πλαίσιο και για τις δύο πλευρές να αλληλεπιδρούν. Οι πραγματικές αντιπαραθέσεις όπως ο Ψυχρός Πόλεμος είναι, κατά κάποιο τρόπο, ένα κοινό σχέδιο. Τότε υπήρχαν κανάλια επικοινωνίας που βοηθούσαν να εκτονωθούν οι κρίσεις. Το να είσαι στο πλαίσιο του πολιτικού παιχνιδιού  κάποιου άλλου σε κάνει σχεδόν αβοήθητο. Έτσι, η Ρωσία βρίσκεται σε πολύ δυσμενή θέση. Περιήλθε σε πολύ δυσμενή θέση από όλες σχεδόν τις χώρες της Δύσης με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Η Ρωσία έχει επεκτείνει την παρουσία της στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία . Διαθέτει η Μόσχα οικονομικούς ή στρατιωτικούς πόρους για να διατηρήσει τον αναπτυσσόμενο ρόλο της στο εξωτερικό; Μπορεί να επεκταθεί σε άλλες  χώρες ;

Ο αναλυτής απαντά «Ναι και ΟΧΙ. Πρώτον, δεν θα υπερεκτιμούσα αυτές τις προόδους. Ναι, η κίνηση της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή ήταν αρκετά τολμηρή. Ήταν μια αρκετά αποδοτική επένδυση. Η δραστηριότητα στη Συρία δεν κοστίζει πολύ. Το 2015, όταν ξεκίνησε η επιχείρηση, κανείς στη Μόσχα δεν περίμενε ότι μέχρι το 2018 η Ρωσία θα θεωρείται παγκοσμίως ως η πιο ισχυρή χώρα σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Όσον αφορά τους πόρους, τόσο η ρωσική οικονομία όσο και οι στρατιωτικές της δυνάμεις μπορούν να υποστηρίξουν αυτή τη στρατηγική.

Η Ουκρανία ενέχει αβεβαιότητα. Η κατάσταση στην ανατολή είναι αδιέξοδη και οι σχέσεις με το Κίεβο είναι απολύτως άθλιες. Η Ρωσία προσπαθεί να περιορίσει τη ζημιά και να διατηρήσει την αντιπαράθεση υπό έλεγχο, κάτι που είναι δύσκολο. Αλλά προς το παρόν δεν έχει άλλη επιλογή.

Καμία από αυτές τις περιπτώσεις δεν εξαντλεί τους πόρους της Ρωσίας. Αλλά αν υπολογιστούν  μαζί,  προσθέτει κόστος. Ο αναλυτής δεν βλέπει να υπάρχουν διαθέσιμοι πόροι για να επεκταθεί σημαντικά ο ρόλος της Ρωσίας στη Λιβύη ή στο Αφγανιστάν, για παράδειγμα.

Αυτό που μπορεί να περιορίσει θανάσιμα τη δυνατότητα της Ρωσίας να ενεργεί στο εξωτερικό είναι οι κυρώσεις των ΗΠΑ. Δηλαδή, αν οι Ηνωμένες Πολιτείες αποφασίσουν να χρησιμοποιήσουν όλα τα μέσα που διαθέτουν είναι δυνατόν να προκαλέσουν τεράστια καταστροφή στη Ρωσία. Η χώρα που ελέγχει το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα μπορεί να παραλύσει σχεδόν οποιονδήποτε.

Οι ηγεμονικές φιλοδοξίες της Ουάσιγκτον πολλαπλασιάστηκαν

Από την άλλη το 2018 έτος ήταν τελικά τα ορόσημα της εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ, ανέφερε ο εμπειρογνώμονας της RISS Ilya Kravchenko. “Η αρχική εκτίμηση του δόγματος εξωτερικής πολιτικής του 45ου Προέδρου των ΗΠΑ ως απομονωτική δεν ήταν δικαιολογημένη. Όλοι οι κλασικοί απομονωτιστές παρέμειναν στις αρχές του 20ου αιώνα και είναι απίθανο να επιστρέψουν. Οι ηγεμονικές φιλοδοξίες της Ουάσινγκτον δεν έχουν εξαφανιστεί, αλλά πολλαπλασιάζονται μόνο “, υπογράμμισε.

Κατά την άποψη του εμπειρογνώμονα, η επιτυχής υπογραφή μιας νέας συμφωνίας μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, του Μεξικού και του Καναδά είναι το πιο σημαντικό γεγονός αυτού του έτους στην πολιτική των ΗΠΑ. Αυτή η συμφωνία είναι το πιο σημαντικό πράγμα που κατάφερε να επιτύχει ο Τραμπ, καθώς η αποκαλούμενη αλληλεπίδραση μεταξύ των ΗΠΑ και της ΛΔΚ δεν έχει ως αποτέλεσμα τίποτα άλλο εκτός από τις συνομιλίες στη Σιγκαπούρη. Ως αποτέλεσμα, οι Δημοκρατικοί που αντιτάχθηκαν στο Τράμπ είτε αξιολογούν τη δραστηριότητά του ουδέτερα είτε, αντίθετα, τον επικρίνουν ότι «φλερτάρει με τη δικτατορία».

Στη Μέση Ανατολή, η πολιτική του παγκόσμιου ηγεμόνα έχει γίνει πιο ξεκάθαρη. Ο Λευκός Οίκος έχει δηλώσει σαφώς ότι είναι έτοιμος να παρέμβει στη συριακή διαμάχη και ότι οι ΗΠΑ δεν σκοπεύουν να εγκαταλείψουν το Αφγανιστάν παρά τις πρόσφατες δηλώσεις περί απόσυρσης. Η στενή συνεργασία των ΗΠΑ με τη Σαουδική Αραβία απέτυχε επίσης. Παρά τις αμοιβαία επωφελείς συμβάσεις που αφορούσαν τεράστια ποσά, μετά τη δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι η Ουάσιγκτον αναγκάστηκε να επανεξετάσει τη στάση της απέναντι στο Ριάντ. Η σχέση μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ θα παραμείνει ισχυρή. Οι ΗΠΑ έχουν εγκρίνει την προσφορά του συστήματος πυραυλικής άμυνας Patriot στην Τουρκία. Η μετακίνηση της Πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ ήταν επίσης ένα σημαντικό γεγονός στην πολιτική του παγκόσμιου ηγεμόνα στην περιοχή αυτή.

Σύμφωνα με τον εμπειρογνώμονα του RISS, η πολιτική της Ουάσιγκτον επιστρέφει στο μοντέλο του δόγματος Monroe ως βάση στο δυτικό ημισφαίριο. Σημείωσε ότι κάτω από τον Bush Jr, οι ΗΠΑ έχουν εξασθενήσει την επιρροή τους στην περιοχή. Αυτό επέτρεψε στα κράτη της “αριστεράς στροφής” να πετύχουν. Τώρα ο Λευκός Οίκος έχει μειώσει τις επαφές του με την Κούβα και δρα σκληρά κατά της Νικαράγουας και της Βενεζουέλας. Μπορούμε να δούμε την επιστροφή της παλιάς πολιτικής του “stick που λειτουργεί καλύτερα από το καρότο”, δήλωσε ο I.Kravchenko.

Όσον αφορά την αμερικανική εξωτερική πολιτική στην Ασία, ο εμπειρογνώμονας επέστησε την προσοχή στους εμπορικούς πολέμους με την Κίνα που έχουν φθάσει σε ένα νέο επίπεδο. Σημείωσε ότι αυτές οι χώρες είναι εξαρτημένες ο ένας από τον άλλο, οπότε θα είναι αδύνατο για την Ουάσινγκτον να επηρεάσει την Κίνα εισάγοντας νέα τιμολόγια με νέους φόρους.

“Μπορούμε να δούμε τις προσπάθειες της Ουάσινγκτον να περιορίσει και να δαιμονοποιήσει τη χώρα μας όσο το δυνατόν περισσότερο. Ο POTUS  είναι ο πιο αντιρωσικός πρόεδρος των ΗΠΑ. Εάν χρειάζεται να εκδιώξει διπλωμάτες, να προμηθεύσει όπλα στην Ουκρανία ή να υποστηρίξει τους Ευρωπαίους εταίρους για να κατηγορήσει τη Ρωσία, το κάνει γρήγορα και πολύ εύκολα. Δεν υπάρχουν προσπάθειες εξομάλυνσης των σχέσεων της Ουάσινγκτον. Η απόσυρση των ΗΠΑ από τη Συνθήκη INF έχει βάλει ένα «κεράσι στην τούρτα». Οι τάσεις αυτές οδηγούν σε αποσταθεροποίηση ολόκληρου του συστήματος της διεθνούς ασφάλειας », κατέληξε ο αναλυτής.

Θα επηρεάσει τις εξωτερικές πολιτικές των επιδόσεων του Πούτιν;

Δεν το νομίζω. Ναι, οι Ρώσοι ασχολούνται ολοένα και περισσότερο με εσωτερικά προβλήματα, είτε πρόκειται για την ηλικία συνταξιοδότησης είτε για την αύξηση της πληθωρισμού ή των τιμών των καυσίμων. Η κοινωνία δεν βελτιώνεται και οι άνθρωποι δεν είναι πλέον αισιόδοξοι. Το ερώτημα είναι αν οι άνθρωποι θα συνδέσουν τα προβλήματα αυτά με την εξωτερική πολιτική της Ρωσίας και, προσωπικά, δεν νομίζω ότι θα το κάνουν. Εάν οι Ρώσοι αρχίσουν να συσχετίζουν την κακή οικονομική απόδοση της χώρας με το Κρεμλίνο, ή την  αδυναμία των αρχών να αντιμετωπίσουν τη διαφθορά τότε θα υπάρχει πρόβλημα. Πριν, ο Πούτιν δεν μπορούσε να αγγίξει αυτή την απογοήτευση του κόσμου, αλλά τώρα ασχολείται πιο προσωπικά και πιο συχνά. Και αυτό σημαίνει ότι η πολιτική δυναμική θα μπορούσε να επηρεαστεί.

Σε γενικές γραμμές όμως, πολλοί Ρώσοι που είναι δυσαρεστημένοι με την ζωή τους είναι περήφανοι για την  πρόοδο της Ρωσίας στον κόσμο, ειδικά καθώς αυτή η πρόοδος διαφημίζεται  καθημερινά στην κρατική τηλεόραση. Από την άλλη οι  δημοσκοπήσεις έδειξαν ότι το 2018 ο ρώσικος λαός είναι απογοητευμένος με τον Β Πούτιν. Η εφημερίδα Πράβδα σε άρθρο της αναρωτήθηκε αν το 2019 οι λαός θα βρεθεί στους δρόμους!

Αυτό πιθανόν να οδηγήσει και στο κύκνειο άσμα του Πούτιν. Πιστεύετε ότι τα ζητήματα γύρω από τον διάδοχο θα έχουν αντίκτυπο στην παρουσία της Ρωσίας στο εξωτερικό;

Μπορούμε μέσα από τη Ρωσική ιστορία να δούμε ότι οι αλλαγές προσωπικού έχουν σημασία. Θα μπορούσαν να υπάρξουν εξαιρετικά σημαντικές διακυμάνσεις, ακόμη και αν υπάρχει μια ενορχηστρωμένη και ομαλή αλλαγή στην ηγεσία.

Παραδοσιακά, η εξωτερική και εσωτερική πολιτική της Ρωσίας μετρήθηκε με βάση τη σχέση με τη Δύση. Αυτό συνέβη στην ύστερη Σοβιετική Ένωση και στη Ρωσία μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.

Αλλά τι συμβαίνει τώρα; Υπάρχει μια θεμελιώδης μετατόπιση στην οποία η Δύση δεν αποτελεί πλέον το πολιτικό, οικονομικό ή τεχνολογικό κεντρικό στοιχείο της διεθνούς ανάπτυξης ή της καινοτομίας. Και αυτό είναι ασυνήθιστο για τη Ρωσία γιατί απομακρύνει το παραδοσιακό παράδειγμα όπου όλες οι αλλαγές ήταν είτε προ-δυτικές είτε αντι-δυτικές, πλησιέστερες στην Ευρώπη, πέρα από την Ευρώπη. Δεν έχει σημασία πλέον.

Η Ευρώπη αποσπάται από εσωτερικά προβλήματα, ενώ η Ασία αναπτύσσεται. Θα μπορούσαμε να καλωσορίσουμε την κινεζική άνοδο, ίσως να φοβόμαστε. Αλλά αυτό είναι ένα γεγονός της ζωής. Η Ρωσία δεν μπορεί να αντέξει να είναι ακόμη ευρωπαϊκή ή δυτική-κεντρική. Και νομίζω ότι αυτή είναι η βαθιά ιστορία της αλλαγής που μπορεί να συμβεί, ανεξάρτητα από ποιος είναι ο επόμενος πρόεδρος.

Πηγή: Πολίτης