Δρ. Σπυρίδων Πλακούδας: Η Ελλάδα οφείλει να μην επιτρέψει την εμφάνιση ενός κινδύνου εκ βορρά

Συνέντευξη στη Γιώτα Χουλιάρα

Ο δρ Σπυρίδων Πλακούδας απαντάει στα ερωτήματα της Γιώτας Χουλιάρα (για λογαριασμό του Geopolitics) με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του με τίτλο: «Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος (1946-1949)» και υπότιτλο «Πεδίο Μάχης του Ψυχρού Πολέμου» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Επίσης, ουσιαστικά μας αποκαλύπτει γιατί η πίεση που δεχόμαστε σήμερα για την αναγνώριση της γειτονικής χώρας με τον ελληνικό προσδιορισμό Μακεδονία συνδέεται άμεσα με την εποχή του Ψυχρού Πολέμου και πώς οφείλει η χώρα να κινηθεί γεωστρατηγικά.

1) Πρόσφατα κυκλοφόρησε το πρώτο σας βιβλίο με τον τίτλο «Ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος (1946-1949) – Πεδίο Μάχης του Ψυχρού Πολέμου». Ποιο ήταν το ερέθισμα για την συγγραφή του;

Ως μεταπτυχιακός φοιτητής στη Βρετανία, ήμουν μάρτυρας στην εμπλοκή των ΗΠΑ και του ΗΒ στο διπλό τέλμα του Αφγανιστάν και του Ιράκ και τις ακαδημαϊκές αναζητήσεις εκατέρωθεν του Ατλαντικού Ωκεανού για το «φάρμακο» στο «καρκίνωμα» του αναρτοπολέμου. Ως υποψήφιος διδάκτωρ, λοιπόν, στη Βρετανία αποφάσισα να ερευνήσω διεξοδικά εάν ηττάται ένα αντάρτικο και, εάν ναι, πως. Ο Εμφύλιος Πόλεμος (1946-1949), όπως ανακάλυψα, αποτελεί μία εκ των σπανιότερων περιπτώσεων οριστικής ήττας ενός αντάρτικου στη σύγχρονη ιστορία! Ενδεικτικώς, το FARC στην Κολομβία κήρυξε τον πόλεμο το 1962 και κατέθεσε τα όπλα το 2016! Και όπως διαπίστωσα στη συνέχεια, οι Βρετανοί και Αμερικανοί άντλησαν αρκετά από τα «διδάγματα» του Εμφυλίου στις επόμενες αναμετρήσεις τους με κομμουνιστές αντάρτες κατά τον Ψυχρό Πόλεμο (π.χ. Μαλαισία).

2) Ο υπότιτλος του βιβλίου σας ενδεχομένως να σοκάρει τους αναγνώστες. Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε εν συντομία πώς ο Ελληνικός Εμφύλιος αποτέλεσε πεδίο μάχης του Ψυχρού Πολέμου;

Η Ελλάδα, όντως, αποτέλεσε το πρώτο πεδίο σύγκρουσης μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων (ΗΠΑ και ΕΣΣΔ) κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Εν αντιθέσει με τις προηγούμενες «θερμές κρίσεις» (π.χ. την Κρίση στο Ιράν ή την Κρίση των Στενών των Δαρδανελίων), το 1946 εκρήγνυται στην Ελλάδα ένας «πόλεμος δια αντιπροσώπων» μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων όπου αυτές εμπλέκονται στρατιωτικά είτε άμεσα είτε έμμεσα: η Μόσχα έμμεσα δια του Στρατάρχη Τίτο (του «υπεργολάβου» του Στάλιν στα Βαλκάνια μεταξύ 1945 και 1948) και των Χότζα και Δημητρώφ (ηγετών της Αλβανίας και Βουλγαρίας αντίστοιχα), η δε η Ουάσινγκτον άμεσα δια του Δόγματος Τρούμαν (1947). Ουκ ολίγες φορές τέθηκε το αίτημα μάλιστα εκ μέρους των Ελληνο-Βρετανών (και ορισμένων πολιτικο-στρατιωτικών κύκλων στην Ουάσινγκτον) για την αποστολή μιας Αμερικανικής εκστρατευτικής δύναμης στην Ελλάδα – ιδίως μετά τη διαρροή (εν τέλει αβάσιμων) φημών περί της εμπλοκής «Διεθνών Ταξιαρχιών» στο πλευρό των ανταρτών κατά το πρότυπο του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου.

3) Πέρασαν σχεδόν 70 χρόνια από το τέλος του Ελληνικού Εμφύλιου. Θεωρείτε ότι οι πληγές που δημιουργήθηκαν κατά την έκβαση του έχουν εξαλειφθεί;

Ο Εμφύλιος Πόλεμος «έληξε» ουσιαστικά κατά την πρωθυπουργία Κωνσταντίνου Μητσοτάκη στις αρχές της δεκαετίας του 1990 όταν η ΝΔ (ο κληρονόμος, θεωρητικά, της μετεμφυλιακής Δεξιάς) ίδρυσε μια κυβέρνηση συνασπισμού με το ΚΚΕ (τον πρωταγωνιστή της κατοχικής και εμφυλιακής βίας). Είχαν βέβαια προηγηθεί οι συμφιλιωτικές δράσεις του ΠΑΣΟΚ επί πρωθυπουργίας Ανδρέα Παπανδρέου (π.χ. η υποδοχή των πολιτικών προσφύγων από τις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ). Όμως, η κρίση χρέους από το 2010 και ύστερα απέδειξε, δυστυχώς, πως οι πληγές του Εμφυλίου δεν έχουν επουλωθεί πλήρως. Τα συνθήματα περί «γερμανοτσολιάδων» ή «δωσίλογων» οφείλονται εν μέρει στον διάχυτο αντιγερμανισμό της κοινής γνώμης και εν μέρει στον όψιμο ρενβασισμό κάποιων κομμάτων της Αριστεράς. Πώς αλλιώς να ονομαστούν οι όψιμες «εκδηλώσεις μνήμης» στο Βίτσι κάθε καλοκαίρι ή αποκατάσταση της μνήμης του Ζαχαριάδη – του ολέθριου πρωταγωνιστή του Εμφυλίου; Οι εκδηλώσεις και δράσεις αυτές επί της ουσίας εντάσσονται στο πλαίσιο ενός ιδιότυπου «πολέμου μνήμης» στην Ελλάδα – μιας αντιπαράθεσης δηλαδή ως προς την εξιστόριση και ερμηνεία των γεγονότων της δεκαετίας του 1940. Μάλιστα με άρθρο μου σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό σχετικά πρόσφατα αναφέρομαι εκτενώς στον εν λόγω «πόλεμο μνήμης» και εξηγώ πως διαμόρφωσε τις εξελίξεις στην πολιτική ζωή της πατρίδας μας από το 2010 έως το 2015.

4) Τελικά τι μας διδάσκει ο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος;

Ο Εμφύλιος Πόλεμος μας «διδάσκει» βασικές αρχές της γεωπολιτικής και στρατηγικής. Πρώτον, ο Εμφύλιος επιβεβαίωσε την ισχύ του εξής αξιώματος για έναν ανταρτοπόλεμο: χωρίς ενεργή υποστήριξη εκ μέρους του (τοπικού) πληθυσμού, οι αντάρτες θα ηττηθούν ακόμα και εάν υποστηρίζονται ενεργά από εξωτερικές δυνάμεις. Ο Μάο Τσε Τουνγκ είχε παρομοιώσει εύστοχα τους αντάρτες με «ψάρια» και τον (τοπικό) πληθυσμό με «νερό» για να τονίσει την αξία της λαϊκής νομιμοποίησης και βοήθειας. Το ΚΚΕ, εν μέρει εξαιτίας των αστοχιών της δογματικής ηγεσίας του (π.χ. η θέση περί «Μακεδονικού Έθνους») και εν μέρει ένεκα της κρατικής καταστολής (π.χ. η εκτόπιση περίπου 750.000 χωρικών ή το 25% του πληθυσμού της Μακεδονίας στις πόλεις) απομονώθηκε από τον φίλα προσκείμενο πληθυσμό και, ως εκ τούτου, η ήττα του ήταν αναπόφευκτη παρά την υποστήριξή του από το Ανατολικό Μπλοκ. Δεύτερον, ο Εμφύλιος επαλήθευσε ένα ακόμη αξίωμα της γεωπολιτικής: η νίκη της Ελλάδας σε έναν πόλεμο (έστω αδελφοκτόνο) προϋποθέτει τη συμμαχία με τις ναυτικές δυνάμεις λόγω γεωγραφίας. Η Βρετανία και (από το 1947) οι ΗΠΑ υποστήριξαν το μοναρχικό καθεστώς στον αγώνα του εναντίον του αντάρτικου, ενώ το πυρηνικό μονοπώλιο των ΗΠΑ (έως το 1949) απέτρεψε οποιαδήποτε επιβουλή εκ μέρους των βορείων γειτόνων – κυρίωςτης Γιουγκοσλαβίας. Τέλος, ο Εμφύλιος απέδειξε πως μια εμφύλια διαμάχη αποτελεί διαχρονικά τον καταστροφικότερο τύπο πολέμου. O Εμφύλιος αποτελεί την αιματηρότερη σύγκρουση του Ελληνισμού από το 1831. Οι νεκροί στα πεδία των μαχών υπερέβησαν τις απώλειες κατά τον A’ και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ή την Μικρασιατική Εκστρατεία! Και οι πληγές του Εμφυλίου Πολέμου άργησαν δεκαετίες να επουλωθούν!

5) Θεωρείτε ότι τα Σκόπια είναι η άκρη του «Μίτου της Αριάδνης» για να εκτυλιχθεί ο στραγγαλισμός της Βαλκανικής;

Κατά τη γνώμη μου, το Μακεδονικό Ζήτημα δεν έχει «λήξει» ακόμα. Δύο διαμάχες διαμόρφωσαν τα Βαλκάνια από τον 19ο αιώνα έως σήμερα: το Βοσνιακό και το Μακεδονικό Ζήτημα. Παρά τους ποταμούς αιμάτος κατά καιρούς, κανένα εξ αυτών δεν έχει ακόμα «λυθεί». Ο ανταγωνισμός μεταξύ των ΗΠΑ (της προς το παρόν μοναδικής πλανητικής υπερδύναμης) και της όψιμα ανακάμπτουσας Ρωσίας εκδηλώνεται στα Βαλκάνια σε διάφορα μέτωπα – ένα εκ των οποίων η ΠΓΔΜ. Δεν αποτελεί παρά κοινό μυστικό πως ο Γκρουέφσκι και το VMRO έτυχαν της ανοικτής υποστήριξης της Μόσχας στην εσωτερική διένεξη προ μηνών – η οποία διευθετήθηκε υπέρ του Ζάεφ χάρη σε ευθεία Αμερικανική επέμβαση. Διόλου τυχαία, οι ΗΠΑ επιθυμούν διακαώς την ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων στους Ευρω-Ατλαντικούς Θεσμούς (ΕΕ και ΝΑΤΟ) ως ανάχωμα στην επεκτεινόμενη Ρωσική επιρροή. Ο υποβόσκων ανταγωνισμός επιβεβαιώνει τη ρήση ενός υψηλόβαθμου Αμερικανού αξιωματούχου προ ετών για την ΕΕ, πως η τελευταία δεν είναι παρά «ένας οικονομικός γίγαντας, ένας πολιτικός νάνος και ένα στρατιωτικό σκουλίκι». Με την εξαίρεση της Αυστρίας και (εν μέρει) της Γερμανίας, η ΕΕ παρακολουθεί ως «θεατής» την αναβίωση του εν λόγω ανταγωνισμού στην «πίσω αυλή» της. Η Κίνα προς το παρόν διεισδύει μόνο οικονομικά στην περιοχή, με την Ελλάδα ως κύρια πύλη. Η Κίνα δεν διεκδικεί, ακόμα τουλάχιστον, έναν ενεργό ρόλο στα πολιτικά δρώμενα της περιοχής αλλά τάσσεται αναφανδόν υπέρ της σταθερότητας και της ειρήνης – δύο βασικές προϋποθέσεις για την επιτυχία του νέου Δρόμου του Μεταξιού.

6) Ποια, πιστεύετε, ότι πρέπει να είναι η στρατηγική της χώρας μας στις αλυτρωτικές διαθέσεις της FYROM;

Κατά τη γνώμη μου, η Ελλάδα οφείλει να μην επιτρέψει την εμφάνιση ενός κινδύνου εκ βορρά ενώ ήδη η «απειλή εξ ανατολών» εκτραχύνεται. Η ΠΓΔΜ αποτελεί εν δυνάμει μια απειλή για την εθνική ασφάλεια της πατρίδας μας εξαιτίας δύο παραμέτρων: του άσβεστου αλυτρωτισμού της και της ανίερης συμμαχίας της με την νεο-Οθωμανική Τουρκία. Η είσοδος της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ δίχως την επίλυση της διαφοράς με την Ελλάδα θα προσέθετε έναν ακόμη εχθρό εντός της Βορειο-Ατλαντικής Συμμαχίας πέραν της Τουρκίας. Ως εκ τούτου, πρέπει να υποχρεώσουμε την ΠΓΔΜ να αποβάλλει τον αλυτρωτισμό δια της αναθεώρησης του συντάγματός της. Εφόσον η ΠΓΔΜ αγωνιά για μια άμεση λύση, οφείλει η Ελλάδα να υποδείξει σκληρούς όρους από θέση ισχύος. Αρκετά πια με το σύνδρομο του «καλού παιδιού» όπου η Ελλάδα υποχωρεί μονίμως σε μια διαπραγμάτευση (π.χ. Αιγαίο ή Κύπρος) ώστε να μη δυσαρεστηθεί η υπερδύναμη και να εισπράξει η εκάστοτε κυβέρνηση ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη.

7) Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια ιδιαίτερη γεωγραφική και γεωπολιτική θέση καθώς αποτελεί το σταυροδρόμι Δύσης και Ανατολής ενώ αποτελεί και χώρα βραχίονα σταθερότητας στη λεκάνη της νοτιο-ανατολικής Μεσογείου. Πώς μπορούμε να εκμεταλλευτούμε αυτό το πλεονέκτημα;

Η θέση της πατρίδας μας ανέκαθεν ήταν γεωστρατηγική. Ένεκα των ανακατατάξεων στην περιοχή την επαύριον της Αραβικής Άνοιξης, η αξία του «οικοπέδου γωνία» αυξάνεται δραματικά. Συν Αθηνά και χείρα κίνει όμως! Η Ελλάδα, επί του παρόντος, αξιεί και δύναται να διαδραματίσει τους εξής ρόλους ταυτόχρονα: πρώτον, πύλη της Κίνας στη Γηραιά Ήπειρο ως η χερσαία και ναυτική απόληξη του νέου Δρόμου του Μεταξιού· δεύτερον, εταίρος του Ισραήλ και της Αιγύπτου (δύο περιφερειακών δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο) ως γέφυρα με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ· τρίτον, εταίρος (αν όχι εντολοδόχος) των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο δεδομένη της κρίσης διαρκείας στις σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ· τέταρτον, ενεργειακός προμηθευτής της ενεργεικά διψασμένης ΕΕ χάρη στα συμμαχικά τρίγωνα Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ και Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος· πέμπτον, κόμβος (διαμετακομιστικός – ενεργειακός – ναυτιλιακός) λόγω της όξυνσης της αντιπαράθεσης μεταξύ της Δύσης και της Τουρκίας – Ρωσίας· έκτον, πυλώνας σταθερότητας και δημοκρατίας σε μια περιοχή αυξανόμενης αυταρχικοποίησης (π.χ. Τουρκία) και έντονης αστάθεις (π.χ. Συρία ή Βοσνία-Ερζεγοβίνη). Ανήκω στους αισιόδοξους και πιστεύω πως, υπό τις παρούσες συνθήκες και υπό ορισμένες προϋποθέσεις, τα ανωτέρω είναι δυνατόν να υλοποιηθούν και η χώρα να διεκδικήσει τον ιστορικό ρόλο της στα Βαλκάνια και την Μεσόγειο – αυτόν μιας περιφερειακής δύναμης.

*Ο Δρ Σπυρίδων Πλακούδας είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικής στο American University in the Emirates και αντιπροέδρος του ΚΕΔΙΣΑ.

Για το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου, δείτε εδώ

Για τις δημοσιεύσεις του συγγραφέα, δείτε εδώ