Οι σχέσεις Ρωσίας- Ισραήλ: από την ανοχή στη σύγκρουση;
Foreign Minister Sergey Lavrov’s opening remarks during talks with Israeli Foreign Minister Yair Lapid, Moscow, September 9, 2021 (https://www.mid.ru/ru/home )
Γράφει ο Κωνσταντίνος Νικολετόπουλος
Ρωσία και Ισραήλ έχουν ιστορικούς δεσμούς, με τις σχέσεις τους να είναι ιδιαίτερα στενές τα πρώτα χρόνια μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, κυρίως λόγω του δράματος των Εβραίων στα χέρια των Ναζί.
Σε πρώτο στάδιο οι σχέσεις των δυο χωρών βασίζονταν κυρίως στους ιστορικούς δεσμούς αφενός και αφετέρου κυρίως στις οικονομικές δραστηριότητες. Παρότι η Ρωσία (όταν ήταν ακόμα Σοβιετική Ένωση), ήταν μια από τις πρώτες χώρες που αναγνώρισε το Ισραήλ το 1948, εν τούτοις η σχέση των δυο χωρών, ήταν ιδιαίτερα περιορισμένη κυρίως λόγω του γεγονότος ότι το Ισραήλ ανέπτυξε στενές επαφές με τις ΗΠΑ. Οι δυο χώρες διέκοψαν κάθε διπλωματική επαφή με τον Πόλεμο των 6 ημερών.
Το 2000, όταν η Ρωσία ήταν στον δεύτερο πόλεμο με την Τσετσενία, με τον Πούτιν στην αρχή της θητείας του (θέλοντας να βελτιώσει και τις σχέσεις της Ρωσίας με τα κράτη της Μέσης Ανατολής) να παραλληλίζει τον αγώνα της Ρωσίας κατά των Τσετσένων με τον αγώνα του Ισραήλ κατά της Χαμάς. Οι σχέσεις των δυο χωρών, τουλάχιστον μέχρι το 2010, στηρίζονταν κυρίως στους κοινούς αγώνες κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στην προσπάθεια τόσο του Ισραήλ όσο και της Ρωσίας για καταβολή αποζημιώσεων σε επιζήσαντες αλλά και στις οικογένειες των θυμάτων του ολοκαυτώματος. Και ταυτόχρονα, στην προσπάθεια σύλληψης και καταδίκης ενορχηστρωτών ή ανθρώπων που συμμετείχαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σε αυτή τη προσπάθεια εξαφάνισης του Ισραηλινού λαού.
Βέβαια εδώ πρέπει να πούμε ότι η Ρωσία πάντα υποστήριζε τους Παλαιστινίους, στον αγώνα τους για ανεξαρτησία, αλλά η Ρωσική κυβέρνηση βοηθούσε μόνο την κυβέρνηση του Μαχμούτ Αμπάς και όχι την Χαμάς. Αυτό δείχνει ότι η Ρωσία σέβεται τις ανησυχίες του Ισραήλ πάνω σε θέματα ασφαλείας, δηλαδή αναγνωρίζει ότι η Χαμάς απειλεί την ασφάλεια του Ισραήλ και για αυτό όλα τα χρόνια το Κρεμλίνο, ακολουθούσε μια πιο αποστασιοποιημένη πολιτική στη κόντρα Ισραήλ- Χαμάς.
Στον πόλεμο της Συρίας το Ισραήλ ανησυχούσε και ανησυχεί για την όλο και μεγαλύτερη διείσδυση του Ιράν στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Θεωρώ πως από το 2011 το Ισραήλ, και μετά την σταδιακή αποχώρηση των ΗΠΑ από τη περιοχή της Μέσης Ανατολής, είναι όλο και περισσότερο απομονωμένο και περικυκλωμένο. Δεδομένου ότι έχει κακές σχέσεις και με τη Συρία, και με τους Παλαιστινίους, αλλά και με τη Χεζμπολάχ. Το Ισραήλ λοιπόν αναγκάστηκε σταδιακά, και ιδιαίτερα μετά την ενίσχυση της ρωσικής παρουσίας στη Συρία, να έρθει πιο κοντά με τη Ρωσία. Θεωρώ ότι αυτό έγινε κυρίως διότι η Ιερουσαλήμ κατάλαβε ότι με 900 Aμερικανούς στρατιώτες στη Συρία και άλλους 5.000 που έχουνε μειωθεί τώρα σε 2.500 στο Ιράκ, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να έχουν την επιρροή που είχαν τα προηγούμενα χρόνια στην περιοχή.
Η Ρωσία πλέον δρα ως εξισσοροπιστής, προσπαθώντας να λύσει συγκρούσεις ή να τους δώσει μια κατεύθυνση, η οποία βέβαια δεν θα θίγει τα συμφέροντα της. Έτσι και στην περιοχή της Συρίας, ενώ στην αρχή βλέπαμε μια ισχυρή ανοχή της Ρωσίας στα χτυπήματα του Ισραήλ στη συριακή επικράτεια κατά των ιρανικών δυνάμεων ασφαλείας που μάχονται στο πλευρό του Άσαντ και οι οποίες ξεπερούν τους 10.000 άντρες.
Το 2018 είχαμε ένταση στις σχέσεις του Ισραήλ με τη Ρωσία. Εκτιμώ ότι από τότε η Ρωσία αναζητούσε τρόπους ώστε να περιορίσει τη δράση της Ιερουσαλήμ στη Συρία κατά των φιλό-ιρανικών πολιτοφυλακών. Αναφέρομαι στο περιστατικό της κατάρριψης (κατά λάθος) ρωσικού στρατιωτικού μαχητικού από τη συριακή αεράμυνα που είχε σαν αποτέλεσμα το θάνατο 15 Ρώσων στρατιωτικών. Λίγα λεπτά πριν, βομβάρδιζε τη Συρία μοίρα της Ισραηλινής αεροπορίας, με τη συριακή αεράμυνα να νομίζει ότι χτυπούσε ισραηλινό αεροσκάφος ενώ στη πραγματικότητα ήταν ρωσικό.
Νομίζω από τότε η Ρωσία αναζητούσε τρόπους για να περιορίσει τις επιδρομές του Ισραήλ στη Συρία. Μετά το θάνατο του Σουλεϊμανί η Ρωσία θεωρεί τις επιδρομές του Ισραήλ ως απειλή για την περιφερειακή ασφάλεια γενικότερα.
Πιθανολογώ ότι η Μόσχα πιστεύει ότι μετά το θάνατο του Σουλεϊμανί, το Ισραήλ δεν απειλείται από το Ιράν, και αυτό γιατί η δύναμη Quds όπως έχουμε αναφέρει και στο παρελθόν σε προηγούμενα άρθρα, είναι ιδιαίτερα αποδυναμωμένη. Εδώ όμως πρέπει να αναφερθεί ότι η Μόσχα προσπαθεί να κρατήσει μακριά από τα σύνορα Συρίας –Ισραήλ τα ιρανικά στρατεύματα, φοβούμενη ότι σε αντίθετη περίπτωση θα εμπλακεί σε ένα πόλεμο τον οποίο δεν επιθυμεί. Παρόλα αυτά, το Ισραήλ δεν εμπιστεύεται τη Ρωσία και έτσι συνεχίζει να διεξάγει αεροπορικές επιδρομές στη συριακή επικράτεια.
Για το λόγο αυτό, η Μόσχα έχει προμηθεύσει τη Συρία με αντιπυραυλικά συστήματα S-300, ενώ ένα σημαντικό πρόβλημα για το Ισραήλ είναι και η παρουσία βαρέων όπλων από την πλευρά του Ιράν στη Συρία. Πρέπει να πούμε ότι η Ρωσία έχει συμφωνήσει στο να είναι τα ιρανικά στρατεύματα σε απόσταση 100 χιλιομέτρων από το Ισραήλ, άρα δεν έχει κάνει αυτό που θέλει το Ισραήλ, δηλαδή να απομακρυνθεί άμεσα ο ιρανικός στρατός από τη Συρία.
Σήμερα βλέπουμε ότι οι σχέσεις των δυο χωρών έχουν επιδεινωθεί, καθώς φαίνεται να υπάρχει όλο και πιο συχνή παρέμβαση της ρωσικής αεράμυνας πλέον στις ισραηλινές επιδρομές. Δηλαδή, επιβεβαιώνεται η ανησυχία του Ισραήλ για τη παρουσία των S-400 στη Συρία, ανησυχία η οποία υπήρχε από την αρχή της συριακής κρίσης. Ωστόσο, το Ισραήλ δεν επιθυμεί να δημιουργήσει μια άνευ προηγουμένου κρίση με τη Ρωσία και αυτό γιατί στη Ρωσία υπάρχει μια ισχυρή οικονομικά εβραϊκή κοινότητα. Η Ιερουσαλήμ φοβάται γενικότερα για τους πολίτες της εκτός της ισραηλινής επικράτειας.
Κυρίως όμως θεωρώ ότι επειδή υπάρχουν αρκετοί Ρώσοι εβραίοι ολιγάρχες, οι οποίοι διαθέτουν διπλή υπηκοότητα, το Ισραήλ εξαρτάται οικονομικά (σε ένα ποσοστό) από την εβραϊκή κοινότητα της Ρωσίας και για το λόγο αυτό την θέλει κοντά του.
Ένας άλλος λόγος που το Ισραήλ θα βγει χαμένο από μια σύγκρουση με τη Ρωσία είναι το γεγονός ότι το 88% του πετρελαίου που λαμβάνει ετησίως το Ισραήλ προέρχεται από ρωσικές εταιρείες.
Για αυτό το λόγο προσπαθεί εδώ και καιρό να εξαρτάται ενεργειακά από τη Δύση και όχι από τη Ρωσία, φτιάχνοντας τη δική του ενεργειακή ατζέντα. Ήδη έχουν ξεκινήσει έρευνες για υδρογονάνθρακές στα βόρεια του Ισραήλ. Το Ισραήλ σε μια προσπάθεια να ξεφύγει ενεργειακά από τη Ρωσία προχωράει στην αποκατάσταση των σχέσεων του με τα κράτη της Μέσης Ανατολής. Αυτό συμβαίνει διότι, αφενός θέλει να αναπτύξει ενεργειακή συνεργασία με τα κράτη της Μέσης Ανατολής, π.χ Ιορδανία Σαουδική Αραβία –Αίγυπτος, που είναι πλούσια σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο ώστε να έχει μια δική του ενεργειακή ατζέντα. Αφετέρου όμως για να κρατήσει παρούσες τις ΗΠΑ στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Ένα άλλο κεφάλαιο μεγάλης σημασίας στις ρωσο-ισραηλινές σχέσεις είναι το κεφάλαιο της προσάρτησης της Κριμαίας, με το Ισραήλ να μην έχει καταδικάσει την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία. Κάτι το οποίο έχει προκαλέσει μεγάλο πονοκέφαλο στην Ουάσιγκτον, λόγω των στενών σχέσεων Ουάσινγκτον – Ιερουσαλήμ. Μάλιστα απείχε από το ψήφισμα του ΟΗΕ, που καταδίκαζε τη ρωσική πολιτική στην Ουκρανία για τους παραπάνω λόγους που ανέφερα στο άρθρο.
Ολοκληρώνοντας, παρατηρούμε ότι το Ισραήλ παρά τα σκαμπανεβάσματα που έχει στις σχέσεις του με τη Ρωσία ως τώρα, είναι εξαρτημένο από αυτή τουλάχιστον ενεργειακά. Έτσι λοιπόν θα πρέπει να βρει άλλους τρόπους να επιτεθεί, και να μειώσει την επιρροή του Ιράν στη περιοχή. Κατά την προσωπική μου άποψη, το βάρος θα πρέπει να πέσει όχι τόσο στην επιβολή οικονομικών κυρώσεων προς το Ιράν ,αλλά κυρίως σε χτυπήματα εναντίον οργανώσεων οι οποίες δεν είναι σημαντικές για τα συμφέροντα της Ρωσίας, όπως η Χεζμπολάχ και η Χαμάς . Θα πρέπει το Ισραήλ να κόψει με κάθε τρόπο τόσο τις οικονομικές όσο και τις στρατιωτικές επαφές Ιράν – Χαμάς- Χεζμπολάχ. Αυτή μοιάζει να είναι η πιο ορθή πολιτική που πρέπει να ακολουθήσει η κυβέρνηση Μπένετ στη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Πηγές:
https://d-nb.info/1187191272/34
https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/maturing-israeli-russian-relations
https://www.fpri.org/wp-content/uploads/2018/06/krasna2018.pdf
https://www.newsru.co.il/israel/25feb2014/duma_il_112.html
https://ria.ru/20090103/158559525.html
