Το εκκλησιαστικό power game στα Βαλκάνια και η ανάμειξη της Ρωσίας

Γράφει ο Ιωάννης Αργυρίου 

Δικηγόρος 

Επικράτηση Βαρθολομαίου με φόντο την νέα Εκκλησία στην Βόρεια Μακεδονία

   Ένα ακόμη μπρα ντε φερ μεταξύ του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου και της συμμαχίας Πατριαρχείου Μόσχας και Σερβίας, είχαμε το τελευταίο χρονικό διάστημα με φόντο την αυτοκεφαλία της Εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας. Στην σύγκρουση αυτή που για μία ακόμη φορά ξέφευγε των εκκλησιαστικών θεμάτων, δεν θα μπορούσε για ευνόητους λόγους να αφήσει αδιάφορη και την χώρα μας. Οι εξελίξεις πάντως φαίνεται πως δικαιώνουν απόλυτα τον Οικουμενικό Πατριάρχη, που βγαίνει ιδιαίτερα ενισχυμένος από τις τελευταίες εξελίξεις.

Ρωσοσερβική παγίδα για το Φανάρι στα Σκόπια

   Ας τα πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Όλα ξεκίνησαν όταν σε ανύποπτο χρόνο πηγές από το Πατριαρχείο Σερβίας ανέφεραν πως σύντομα θα δοθεί λύση στο πρόβλημα που επί δεκαετίας ταλανίζει την περιοχή, με την μέχρι τότε σχισματική εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας, που αυτοαποκαλούνταν Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία.

   Η εκκλησία της γείτονος ανήκε στο Πατριαρχείο Σερβίας, παρότι μονομερώς τα Σκόπια είχαν ανακηρύξει την αυτοκεφαλία τους το 1967, κάτι όμως που καμία άλλη ορθόδοξη εκκλησία δεν είχε αναγνωρίσει.

  Θέλοντας να προλάβει τις όποιες αρνητικές εξελίξεις σχεδίαζε το Βελιγράδι, με υποβολέα την Μόσχα, η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στις 10 Μαίου αναγνώρισε την εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας με την ονομασία «εκκλησία Οχρίδας» και την ενέταξε στην ομαλότητα του Ορθόδοξου κόσμου, χωρίς ωστόσο η απόφαση να σημαίνει παραχώρηση αυτοκεφαλίας.

Και εγένετο Αρχιεπισκοπή Αχρίδας

   Η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, όπως αναφέρονταν στην σχετική ανακοίνωσή της, «δέχεται εἰς ευχαριστιακήν κοινωνίαν την ιεραρχία, τον κλήρον και τον λαό υπό τόν Αρχιεπίσκοπο κ. Στέφανον» (σ.σ. ο επικεφαλής της Ορθόδοξης εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας) θεραπεύουσα την πληγήν του σχίσματος».

   Ουσιαστικά ο Οικουμενικός Πατριάρχης έκανε χρήση του αποκλειστικού δικαιώματός του, κάνοντας δεκτή την έκκλητο προσφυγή της ορθόδοξης Εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας και αποφάσισε, την αποκατάσταση της κανονικότητας της εκκλησίας αυτής, αναγνωρίζοντας την με την ονομασία «Αρχιεπισκοπή Αχρίδας» και αποκλείοντας παράλληλα τον όρο “μακεδονική” και οποιοδήποτε άλλο παράγωγο της λέξης “Μακεδονία” για την ονομασία της.

   Με τις καμπάνες να χτυπούν χαρμόσυνα σε πολλούς ναούς της Βόρειας Μακεδονίας υποδέχτηκαν την απόφαση του Φαναρίου να τερματίσει το σχίσμα. Ο πρωθυπουργός και πρόεδρος της χώρας έστειλαν ευχαριστήριες επιστολές στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, που μετά από δεκαετίας εισάκουσε τα αιτήματά τους και επανέφερε στην κανονικότητα της εκκλησία τους, που ήταν απομονωμένη επί δεκαετίας.

   Με την σοφή και άκρως διπλωματική κίνηση του αυτή το Φανάρι, πρόλαβε ουσιαστικά τις εξελίξεις, αλλά και κατά κάποιο τρόπο ακύρωσε τα σχέδια του ρωσοσερβικού άξονα, που στόχο για μία ακόμη φορά είχαν να αμφισβητήσουν τα προνόμια του Οικουμενικού Πατριάρχη.

Ποιες ήταν οι επιδιώξεις της Μόσχας-Βελιγραδίου;

  Η Σερβία σε συνεργασία με τον Πατριαρχείο Μόσχας σκόπευαν να προχωρήσουν στην αναγνώριση Αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της γειτονικής χώρας εντός Μαΐου, ερήμην φυσικά του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Κεντρικό ιδεολόγημα εξάλλου της Μόσχας, στο οποίο βρίσκει σύμμαχο και την Σερβία, είναι η Τρίτη Ρώμη, σύμφωνα με το οποίο ο Πατριάρχης Μόσχας εξαιτίας πολυπληθέστερου ποιμνίου και έκτασης, πρέπει να έχει τα πρωτεία στην Ορθοδοξία και όχι το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, όπως αποκαλούν το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

   Η απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου άφηνε στο Βελιγράδι την ευχέρεια να επιλύσει τις όποιες διοικητικές εκκρεμότητες απέμεναν, προτού παραχωρήσει Τόμο Αυτοκεφαλίας στα Σκόπια, στα πρότυπα απόδοσης του Αυτοκεφάλου και στην Ουκρανία.

  Παρά την χειρουργική θα λέγαμε επέμβαση του Φαναρίου, ο Πατριάρχης Σερβίας Πορφύριος δεν πτοήθηκε. Έτσι, την περασμένη Κυριακή 5 Ιουνίου, σε μία κίνηση που δεν περίμενε κανείς, αφού κρατήθηκε ως επτασφράγιστο μυστικό μέχρι τέλους, επιχειρησε για μία ακόμη φορά να αμφισβητήσει ευθέως τα προνόμια του Οικουμενικού Πατριαρχείου, προνόμια που είναι κατοχυρωμένα στις Οικουμενικές Συνόδους.

Ο “ψευδό τόμος”

   Ο Πατριάρχης Πορφύριος λοιπόν κατά το συλλείτουργο που τελέστηκε την Κυριακή το πρωί 5 Ιουνίου επέδωσε στον Αρχιεπίσκοπο Αχρίδος κ. Στέφανο τόμο Αυτοκεφαλίας. Μία ενέργεια που προκάλεσε έντονες συζητήσεις και έφερε χαρακτηριστική αναστάτωση σε Κωνσταντινούπουλη και Αθήνα. Με την κίνηση του αυτή ο Πορφύριος έδειξε ότι δεν υπολογίζει τις αποφάσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου και διαταράσσει τις όποιες εύθραυστες ισορροπίες.   

   Σαν να μην έφτανε όμως αυτό σε όλες τις επίσημες ανακοινώσεις μετά το συλλείτουργο αυτό, αλλά και στις επιστολές του προς όλους τους Ορθόδοξους Προκαθημένους, ο Πατριάρχης Σερβίας προκλητικά συνεχίζει να αποκαλεί την Αρχιεπισκοπή Αχρίδας ως Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία, παρόλο που ο Παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, με την απόφασή του να αναγνωρίσει τη σχισματική Εκκλησία των Σκοπίων, είχε κάνει ξεκάθαρο ότι αναγνωρίζεται ως «Αρχιεπισκοπή Αχρίδος» χωρίς να παίρνει τον τίτλο «Εκκλησία της Μακεδονίας» και οποιοδήποτε άλλο παράγωγο της λέξεως «Μακεδονία».

   Επιπλέον, στον υποτιθέμενο αυτό Τόμο Αυτοκεφαλίας που παραχώρησε το Πατριαρχείο Σερβίας στα Σκόπια, έδινε την ευχέρεια στην εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας, να επιλέξουν μόνοι τους την ονομασία της εκκλησίας τους, ενώ τους επέτρεπε να δημιουργήσουν ενορίες στο εξωτερικό για τους απόδημούς τους, την στιγμή που το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως ορίζουν οι Ιεροί Κανόνες, επιχειρεί να θέσει κάτω από την σκέπη τους όλους τους Ορθοδόξους της διασποράς, που δεν κατοικούν στα όρια κάποιας εκ των αυτοκεφάλων Εκκλησίων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι ενορίες των Ουκρανών σε Αμερική και Αυστραλία που προσχωρούν η μία μετά την άλλη στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Κόκκινη κάρτα από την Αθήνα

   Η αντίδραση από την Αθήνα ήταν άμεση που έδειξε την δυσφορία της στις κινήσεις της πάλαι ποτέ φίλης Εκκλησίας της Σερβίας. Στο επίσημο ανακοινωθές που εξέδωσε μετά την συζήτηση για το θέμα η Διαρκής Ι. Σύνοδος που συνεδρίασε χθες και σήμερα, εξέφρασε «σοβαρές ενστάσεις και επιφυλάξεις» για τους χειρισμούς του Σέρβου Πατριάρχη ο οποίος με επίσημο γράμμα ενημέρωσε την Εκκλησία της Ελλάδος για τις ενέργειες του.

   Η Εκκλησία της Ελλάδος που έχει ξεκαθαρίσει σε όλους τους τόνους και σε όλα τα επίπεδα πως δεν πρόκειται να δεχθεί την ύπαρξη «Μακεδονικής Εκκλησίας» δεν χάρηκε καθόλου όταν είδε πως στην επίσημη αλληλογραφία της με το Βελιγράδι χρησιμοποιείται ο όρος «Μακεδονική Ορθόδοξος Εκκλησία» αλλά ούτε και με το ότι το Πατριαρχείο Σερβίας κάνει λόγο για ύπαρξη «Διασποράς» της εν λόγω Εκκλησίας εκτός των συνόρων της.

   Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί πως με το ανακοινωθέν που εξέδωσε σήμερα η Εκκλησία της Ελλάδος κλείνει ερμητικά την πόρτα στις επιδιώξεις του Πατριαρχείου Σερβίας για δυνατότητα απόδοσης Αυτοκεφάλου από Εκκλησίες « εφ’ όσον το μόνο αρμόδιο για την χορήγηση Αυτοκεφαλίας τυγχάνει το Πάνσεπτο Οικουμενικό Πατριαρχείο» όπως με νόημα αναφέρεται στο επίσημο ανακοινωθέν.

   Ενδεικτικό του τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει το θέμα η Εκκλησία της Ελλάδος είναι πως ούτε μια φορά στο ανακοινωθέν της δεν αναφέρεται στην επίσημη πλέον ονομασία της χώρας την οποία ονομάζει «γειτονική χώρα με πρωτεύουσα τα Σκόπια».

 Άξιοι των περιστάσεων αποδείχθηκε η Αρχιεπισκοπή Αχρίδας  

   Την λύση στην κρίση όμως έδωσε η σοφή και γεμάτη από σωστή εκκλησιολογία ανακοίνωση της Αρχιεπισκοπής Αχρίδας. Μέσω ανακοίνωσης του Γραφείου του Αρχιεπισκόπου Αχρίδας Στέφανου, χαρακτηρίζει τον “Τόμο Αυτοκεφαλίας” που της χορήγησε η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία, ως «επίσημο έγγραφο με το οποίο ολοκληρώνεται η διαδικασία συμφιλίωσης» μεταξύ των εκκλησιών των δύο χωρών (Σερβίας και Βόρειας Μακεδονίας) και σημειώνει ότι το έγγραφο αυτό «αποτελεί ένα είδος σύστασης πως η αγία μας Εκκλησία παρουσιάζεται έτοιμη και άξια αυτοκεφαλίας». Στην ιδιαίτερα προσεκτική αυτή ανακοίνωση του Γραφείου του Αρχιεπισκόπου Αχρίδος αποφεύγεται επιμελώς οποιαδήποτε αναφορά περί χορήγησης «Τόμου αυτοκεφαλίας» από τη μεριά της σερβικής Εκκλησίας.

  Η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος, στην ανακοίνωση της, γνωστοποιεί ακόμη ότι αντιπροσωπεία της θα πραγματοποιήσει ανήμερα της Πεντηκοστής (12 Ιουνίου) επίσημη επίσκεψη στο Φανάρι, κατά την οποία, όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση «αναμένεται, με μεγάλη χαρά, η αποδοχή μας στην Πανορθόδοξη Λειτουργική και Κανονική Ενότητα».

   Κατά την επίσκεψή της αυτή στο Φανάρι, η αντιπροσωπεία της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος θα ενημερώσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο για την απόφαση της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, με την οποία, όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση, κλείνουν όλα τα διοικητικά ζητήματα μεταξύ των εκκλησιών των δύο χωρών, ενώ αναγνωρίζει ως μοναδικό αρμόδιο να απονέμει Τόμους Αυτοκεφαλίας, τον Οικουμενικό Πατριάρχη, βάζοντας οριστικό τέλος στα σχέδια της Σερβίας και της Ρωσίας να αμφισβητήσουν το Φανάρι και την πρωτοκαθεδρία του στην Ορθοδοξία.

   «Εκφράζουμε πλήρη εκκλησιαστική ελπίδα στο προσεχές μέλλον να γίνουν ενέργειες προς την οριστική διευθέτηση του εκκλησιαστικού μας ζητήματος και με την έκδοση του καθολικά αναγνωρισμένου Τόμου εκ μέρους της Αυτού Θειοτάτης Παναγιότητας, του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, σύμφωνα με τη νομική και ιστορική δικαιοδοσία του» υπογραμμίζεται στην ανακοίνωση.

Νίκη για τον Βαρθολομαίο

   Έχοντας δικαιωθεί από τις εξελίξεις για τις ενέργειες του στην Ουκρανία και έχοντας αποφύγει με ιδιαίτερη επιτυχία την μπανανόφλουδα που έριξε το Βελιγράδι, μετά από καθοδήγηση της Μόσχας, στο θέμα της Αυτοκεφαλίας της εκκλησίας της Βόρειας Μακεδονίας, ο Οικουμενικός Πατριάρχης θα αποδώσει τον Τόμο στην Εκκλησία της Αχρίδας, με τους όρους που ικανοποιούν πλήρως την ελληνική πλευρά (καμία χρήση της λέξης ή του όρου Μακεδονία στην ονομασία, δικαιοδοσία μόνο εντός της γειτονικής χώρας), δείχνοντας για μία ακόμη φορά πως ο Πρώτος της Ορθοδόξου Εκκλησίας βρίσκεται στο Φανάρι και όχι στην Μόσχα όπως διακαώς κάποια κέντρα επιθυμούν.

   Θέλοντας να στείλει ένα μήνυμα ο κ.κ. Βαρθολομαίος στην Σερβία για τις αντικανονικές της ενέργειες, δέχθηκε σήμερα στο γραφείο του στο Φανάρι, τον Πρόεδρο του Μαυροβουνίου κ. Milo Đukanović, ο οποίος διακαώς επιθυμεί και παλεύει για την αυτοκεφαλία και της εκεί τοπικής εκκλησίας, κάτι που ο Πατριάρχης Πορφύριος αρνείται πεισματικά. Όπως αντιλαμβάνεστε η ενέργεια αυτή του φιλοευρωπαίου προέδρου του Μαυροβουνίου, λίγες ημέρες μετά την ουσιαστική ανεξαρτησία της Αρχιεπισκοπής Αχρίδας από το Πατριαρχείο Σερβία καθόλου τυχαία δεν ήταν και σίγουρα κάποιοι στο Βελιγράδι δεν την είδαν με καλό μάτι.

   Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον λοιπόν αναμένουμε την επίσκεψη του Αρχιεπισκόπου Αχρίδας Στέφανου την Κυριακή της Πεντηκοστής στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και όλα όσα θα ειπωθούν στο ιστορικό αυτό συλλείτουργο, λίγο πριν η εκκλησία της Βόρειας Μακεδονίας γίνει επισήμως η 16η αυτοκέφαλη ορθόδοξη εκκλησία.