Καλλιεργώντας την κουλτούρα εθνικής ασφάλειας: Η περίπτωση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας

Γράφει ο Γεώργιος Κουκάκης* 

Ένα από τα κράτη που συνειδητοποίησαν σχετικά πρόσφατα τη σημασία ολιστικής αντιμετώπισης των ζητημάτων Εθνικής Ασφάλειας (Εικόνα 1), ήταν η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ΛΔΚ). Για το λόγο αυτό, το 2014 προχώρησε στη σύσταση της Κεντρικής Επιτροπής Εθνικής Ασφάλειας (Central National Security Commission).[1] Αν και το εν λόγω θεσμικό όργανο διαφέρει – λόγω του κομμουνιστικού πολιτεύματος – στη δομή και τη λειτουργία από τα αντίστοιχα όργανα άλλων κρατών όπως το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας (National Security Council) των ΗΠΑ,[2] το Συμβούλιο Ασφάλειας (Security Council) της Ρωσικής Ομοσπονδίας[3] ή το Συμβούλιο Άμυνας και Εθνικής Ασφάλειας (National Defence and Security Council) της Γαλλικής Δημοκρατίας,[4] εν τούτοις εξυπηρετεί τον ίδιο σκοπό.

Οι αρμοδιότητες του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας (ΣΕΑ) των περισσότερων κρατών σχετίζονται με τη διαδικασία λήψης απόφασης για μείζονα ζητήματα εθνικής ασφάλειας, τον εντοπισμό και διαχείριση/αντιμετώπιση των απειλών (threats) και κινδύνων (risks), την εκπόνηση της Στρατηγικής Εθνικής Ασφάλειας (National Security Strategy) και τον συντονισμό όλων των εμπλεκόμενων φορέων για την εφαρμογή της εν λόγω Στρατηγικής και την υλοποίηση των αποφάσεων της ηγεσίας του κράτους. Η λειτουργία επομένως του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας συμβάλλει τόσο στην πρόληψη όσο και στη διαχείριση/αντιμετώπιση κρίσεων, προασπίζοντας με τον τρόπο αυτό τα – καθορισμένα στη Στρατηγική Εθνικής Ασφάλειας – εθνικά συμφέροντα του κράτους.

Εκτός όμως από την ορθή λειτουργία των αρμόδιων θεσμικών οργάνων, ζωτικό ρόλο στην αντιμετώπιση των θεμάτων που άπτονται της εθνικής ασφάλειας ενός κράτους διαδραματίζει η ανάπτυξη της αντίστοιχης κουλτούρας. Σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, ο όρος «κουλτούρα» ορίζεται ως «το σύνολο της πνευματικής παράδοσης και δημιουργίας ενός λαού»[5] και προέρχεται από τη λατινική λέξη «cultura», η οποία έχει την έννοια της καλλιέργειας. Ο όρος επομένως «κουλτούρα εθνικής ασφάλειας» υποδηλώνει την καλλιέργεια μίας νοοτροπίας, η οποία αναγνωρίζει την αξία της εθνικής ασφάλειας και καθοδηγεί ανάλογα τις πράξεις των πολιτών. Η νοοτροπία αυτή καλλιεργείται με την ενημέρωση τόσο των κρατικών υπαλλήλων όσο και των απλών πολιτών σχετικά με τα ζητήματα εθνικής ασφάλειας, καθώς επίσης και την επιμόρφωση/εκπαίδευσή τους όσον αφορά τα υπάρχοντα θεσμικά όργανα και τις προβλεπόμενες διαδικασίες.

Θα πρέπει δε να επισημανθεί ότι σε ορισμένες περιπτώσεις η ατομική παρέμβαση των πολιτών μπορεί να συμβάλλει τα μέγιστα στην προάσπιση της εθνικής ασφάλειας ενός κράτους, καθώς η παροχή πληροφοριών στα αρμόδια κρατικά όργανα μπορεί να οδηγήσει στην αποτροπή της εκδήλωσης ή την επιτυχή αντιμετώπιση κάποιας απειλής (π.χ. μίας τρομοκρατικής επίθεσης) ή τη σύλληψη ατόμων που προβαίνουν σε δραστηριότητες που υπονομεύουν την εθνική ασφάλεια όπως η συλλογή πληροφοριών για κρίσιμες εθνικές υποδομές, δραστηριότητα που έχει σημειωθεί στη χώρα μας από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΜΙΤ) της Τουρκίας.[6] Πως μπορεί όμως ένα κράτος να καλλιεργήσει την πολυπόθητη κουλτούρα εθνικής ασφάλειας;

Την απάντηση στο φλέγον αυτό ερώτημα έρχεται να δώσει η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, η οποία επιδίδεται στην υλοποίηση στοχευμένων δράσεων για την ενημέρωση/εκπαίδευση και την ενθάρρυνση της ενεργούς συμμετοχής των πολιτών της. Όσον αφορά την παροχή εκπαίδευσης σχετικά με την εθνική ασφάλεια, αξίζει να σημειωθεί ότι το 2015 η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας ανακήρυξε την 15^η Απριλίου ως ημέρα εκπαίδευσης πάνω σε θέματα εθνικής ασφάλειας.[7] Για τις ανάγκες της εν λόγω δραστηριότητας προέβη μάλιστα στη δημιουργία ειδικού λογότυπου (Εικόνα 2), το οποίο απεικονίζει τον αριθμό «415» και ένα κόκκινο αστέρι με κίτρινες ακτίνες, στη βάση του οποίου είναι τοποθετημένη η επιγραφή «Εκπαίδευση Εθνικής Ασφάλειας».[8]

Στο πλαίσιο της προσπάθειας ανάδειξης της σημασίας της εθνικής ασφάλειας και καλλιέργειας της αντίστοιχης κουλτούρας, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας έχει εκδώσει ποικίλα ενημερωτικά φυλλάδια (Εικόνα 1), καθώς και ένα εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο ηλεκτρονικής μορφής (e-book) ελεύθερης πρόσβασης το οποίο επιχειρεί να εξηγήσει με απλά λόγια την έννοια της εθνικής ασφάλειας, δίνοντας έμφαση στη διαστημική της διάσταση (space security) και την ανάπτυξη της αντίστοιχης τεχνολογίας (Εικόνα 3). Όσον αφορά τις δραστηριότητες που έλαβαν χώρα το 2023 στο πλαίσιο του εορτασμού της 15^ης Απριλίου, αυτές περιελάμβαναν τη διεξαγωγή τελετών έπαρσης της σημαίας της ΛΔΚ και απονομής βραβείων κυπέλλου εθνικής ασφάλειας, τη διοργάνωση σεμιναρίων και σχολικών ημερίδων, κ.ά.[9]

 Θέλοντας επίσης να αναδείξει τη σημασία της συμμετοχής των πολιτών στα ζητήματα εθνικής ασφάλειας, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας προχώρησε στη δημιουργία ειδικής τηλεφωνικής γραμμής (12339) και ιστοσελίδας (Εικόνα 4) μέσω των οποίων οι πολίτες μπορούν να αναφέρουν οποιαδήποτε πληροφορία υποπέσει στην αντίληψή τους, η οποία θα μπορούσε να καταστεί επιβλαβής για την εθνική ασφάλεια της ΛΔΚ. Επιπλέον, προχώρησε στην καθιέρωση χρηματικής αμοιβής και χορήγησης πιστοποιητικών για κάθε σχετική πληροφορία που θα αναφέρεται στις αρμόδιες κρατικές αρχές.[10] Από το 1948 τέλος, λειτουργεί στο Πεκίνο το Πανεπιστήμιο Δημόσιας Ασφάλειας (Public Security University). Το εν λόγω Πανεπιστήμιο υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας[11] της ΛΔΚ και παρέχει εκπαίδευση πάνω σε ζητήματα δημόσιας ασφάλειας τόσο σε πολίτες όσο και σε στελέχη της Αστυνομίας.[12]

 Ποια διδάγματα μπορούν όμως να αντληθούν από την περίπτωση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, όσον αφορά την καλλιέργεια της κουλτούρας εθνικής ασφάλειας; Το σημαντικότερο δίδαγμα που αποκομίζουμε από τις δράσεις που προαναφέρθηκαν είναι το γεγονός ότι η κουλτούρα εθνικής ασφάλειας ενός κράτους δεν αναπτύσσεται «δια μαγείας», αλλά μέσω στοχευμένων μακροπρόθεσμων δράσεων οι οποίες αποσκοπούν στην ενημέρωση – από μικρή ηλικία – των πολιτών πάνω σε ζητήματα εθνικής ασφάλειας. Ένα δεύτερο δίδαγμα αφορά την επιμόρφωση/εκπαίδευση που πρέπει να παρέχεται στους κρατικούς υπαλλήλους για ζητήματα εθνικής ασφάλειας, μέσα από κατάλληλες εκπαιδευτικές δομές.[13] Ένα τρίτο τέλος, δίδαγμα αποτελεί το γεγονός ότι η ενεργός συμμετοχή των πολιτών μπορεί να αυξήσει κατακόρυφα την αποτελεσματικότητα των αρμόδιων οργάνων που εμπλέκονται με την εθνική ασφάλεια. Με απλά λόγια η εθνική ασφάλεια αποτελεί ευθύνη όλων των πολιτών και όχι μόνο των αρμόδιων αξιωματούχων.

*Κύριος Ερευνητής στο Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ), Μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ.) -Μέλος του Παγκόσμιου Ελληνικού Δικτύου Αλληλεγγύης ΑΛΛΗΛΟΝnet (ALLILONnet)-Research Associate of Hermes Institute of International Affairs, Security & Geoeconomy (I.I.A.S.GE.)- Master of Arts στη «Διακυβέρνηση, Ανάπτυξη και Ασφάλεια στη Μεσόγειο» του Πανεπιστημίου Αιγαίου

[1]      Πικραμένος Κώστας & Κουκάκης Γεώργιος. «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα». Αθήνα. Ινφογνώμων. 2023. σ. 70.

[2]      Πικραμένος Κώστας & Κουκάκης Γεώργιος. «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα». Αθήνα. Ινφογνώμων. 2023. σσ. 37-52.

[3]      Πικραμένος Κώστας & Κουκάκης Γεώργιος. «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα». Αθήνα. Ινφογνώμων. 2023. σσ. 53-60.

[4]      Πικραμένος Κώστας & Κουκάκης Γεώργιος. «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα». Αθήνα. Ινφογνώμων. 2023. σσ. 89-92.

[5]      Μπαμπινιώτης Γεώργιος. «Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας». Αθήνα. Κέντρο Λεξικολογίας. 2002. σ. 943.

[6]      Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Πικραμένος Κώστας & Καλεντερίδης Σάββας. «ΜΙΤ: Η Φωλιά του Τουρκικού Παρακράτους». Αθήνα. Ινφογνώμων. 2021.

[7]      Πικραμένος Κώστας & Κουκάκης Γεώργιος. «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα». Αθήνα. Ινφογνώμων. 2023. σ. 76.

[8]      Ο αριθμός 415 υποδηλώνει την ημερομηνία εορτασμού της ημέρας εκπαίδευσης για την Εθνική Ασφάλεια (4^ος μήνας του χρόνου και 15^η ημέρα του μήνα). Ο αριθμός 4 αντιπροσωπεύει ένα άτομο να σηκώνει το δεξί χέρι του προκειμένου να ορκιστεί, υποδηλώνοντας την αφοσίωση που πρέπει να διακατέχει τους πολίτες όσον αφορά την προάσπιση της εθνικής ασφάλειας. Το κόκκινο αστέρι με τις κίτρινες ακτίνες υποδηλώνει το λαμπρό μέλλον της Κίνας υπό την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η τοποθέτηση της επιγραφής «Εκπαίδευση Εθνικής Ασφάλειας» στη βάση του λογότυπου υποδηλώνει ότι η εκπαίδευση σχετικά με την εθνική ασφάλεια αποτελεί το θεμέλιο λίθο της εθνικής ασφάλειας.

[9]      National Security Education Day. «Activities in 2023». https://www.nsed.gov.hk/event_2023/index.php?l=en (πρόσβαση στις 18/04/2023).

[10]     ΣοφοκλέουςIn. «Κίνα: Αμοιβή για πληροφορίες υπέρ εθνικής ασφάλειας». 07 Ιουνίου 2022. https://www.sofokleousin.gr/kina-to-pekino-entharrynei-tous-polites-na-voithisoun-sto-ergo-ti (πρόσβαση στις 19/04/2023).

[11]     Το Υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας [Ministry of Public Security (MPS)] υπάγεται στο Κρατικό Συμβούλιο της ΛΔΚ και είναι επιφορτισμένο με την προάσπιση της δημόσιας ασφάλειας της χώρας. Αν και επί της ουσίας αντιστοιχεί στο Ελληνικό Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη (πρώην Υπουργείο Δημόσιας Τάξης) καθώς σε αυτό υπάγονται όλες οι Αστυνομικές Δυνάμεις, ανάμεσα στις βασικές λειτουργίες του συγκαταλέγονται η Αντικατασκοπεία (counterintelligence) και η Πολιτική Ασφάλεια. Μετά την ίδρυση ωστόσο του Υπουργείου Κρατικής Ασφάλειας  [Ministry of State Security (MSS)], το μεγαλύτερο μέρος του προσωπικού του Υπουργείου Δημόσιας Ασφάλειας που ασχολούνταν με ζητήματα αντικατασκοπείας μετακινήθηκε στο Υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας.

[12]     China Colleges and Universities List. «People’s Public Security University of China». https://www.college-cn.com/beijing/73/ (πρόσβαση στις 19/04/2023).

[13]     Το βιβλίο «Εθνική Ασφάλεια: Μύθοι και Πραγματικότητα» περιέχει μεταξύ άλλων προτάσεις όσον αφορά τις απαραίτητες εκπαιδευτικές δομές που πρέπει να δημιουργηθούν για την παροχή εκπαίδευσης σχετικά με την εθνική ασφάλεια στην Ελλάδα.