Τα νέα δεδομένα γύρω από την τρομοκρατία
του John Raine
Senior Adviser for Geopolitical Due Diligence
IISS ( International Institute for Strategic Studies)
Η Μέση Ανατολή έχει κυριαρχήσει στην ατζέντα της διεθνούς ασφάλειας εδώ και 50 χρόνια. Οι λόγοι για αυτό περιλαμβάνουν τις συχνές εσωτερικές και διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις, τις προκλήσεις ενεργειακής ασφάλειας, την παρουσία όπλων μαζικής καταστροφής και το υψηλό επίπεδο μετανάστευσης. Αλλά ο πιο επίμονος και ισχυρός παράγοντας είναι η τρομοκρατία.
Η τρομοκρατία ήταν ένας “σταθερός παράγοντας” στη σύγχρονη Μέση Ανατολή, αλλά η φύση του διαφέρει πολύ. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις είναι ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται από εθνικιστές, θρησκευτικά κινήματα (Σιίτες και Σουνίτες) και πολιτικές οργανώσεις, που ο κάθε ένας δικαιολογεί την βία του με διαφορετικό τρόπο. Αλλά οι τρομοκράτες της περιοχής έχουν όλοι δράσει μένα σε ένα σύστημα κρατών, έχοντας -τελικά- επιδιώξει την εξουσία. Στις δεκαετίες αρχικά της ισραηλινής και μετέπειτα της παλαιστινιακής τρομοκρατίας, οι δραστηριότητες λάμβαναν χώρα προς επιδίωξη πολιτικών, κρατικού επιπέδου ατζέντας. Οι απαντήσεις στην τρομοκρατία ερχόταν μέσω της συνεργασίας σε επίπεδο κράτους.
Η τρομοκρατία πριν και μετά την 11η Σεπτεμβρίου
Τέτοιες απαντήσεις ήταν ιδιαίτερα κατάλληλες όταν οι τρομοκράτες είχαν κρατικούς χορηγούς που έπρεπε να επηρεαστούν, να αποτραπούν ή να τιμωρηθούν. Στη δεκαετία του 1990, η τρομοκρατία κυριάρχησε στην δυτική ατζέντα της ασφάλειας, όχι μόνο επειδή μεμονωμένα άτομα διεξήγαν επιθέσεις στις δυτικές πρωτεύουσες, αλλά επειδή οι σχέσεις με διάφορα μεγάλα κράτη της Μέσης Ανατολής περιπλεκόταν πολύ λόγω της ενίσχυσής τους προς την τρομοκρατία. Η Λιβύη, το Ιράκ, το Ιράν, και η Συρία, περιέθαλψαν την τρομοκρατία ως πολιτικά χαρτιά υψηλής αξίας. Άλλα κράτη διαδραμάτισαν έναν πιο αμφιλεγόμενο ρόλο, διευκολύνοντας τρομοκράτες ενώ την ίδια στιγμή έσφιγγαν το χέρι της Δύσης. Η περιοχή ταλανίστηκε από την γεωπολιτική της τρομοκρατίας.
Η φύση της απειλής άλλαξε μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Η ατζέντα της Al Qaeda δεν ήταν ότι απαιτούσε ένα δίκαιο μερίδιο σε μια υπάρχουσα τάξη, αλλά ότι δημιουργούσε μία νέα. Οι πρώην κρατικοί χορηγοί ήταν και οι εχθροί τους επίσης. Αυτό βοήθησε τα κράτη να κλείσουν θέσεις, και για μια περίοδο η παγκόσμια γεωπολιτική της τρομοκρατίας εστίασε στον βαθμό στον οποίο τα κράτη αντιμετώπιζαν την τρομοκρατία και τις βαθύτερες αιτίες της, και όχι σε ποια πλευρά βρισκόταν. Εξαίρεση ήταν η Νότια Ασία, όπου η συμμετοχή κρατών ή η συνωμοσία σε τρομοκρατικές επιχειρήσεις, συνέχιζε να αποτελεί βαθύ πρόβλημα.
Αλλά σχηματίστηκε μια συναίνεση που ήταν ισχυρή και με αρκετή διάρκεια ώστε να υποχωρήσει η Al Qaeda και στη συνέχεια να διαλυθεί το Ισλαμικό Κράτος. Τώρα που αυτό έχει επιτευχθεί, πώς θα είναι η τρομοκρατία στη συνέχεια;
Τα ραδιενεργά θραύσματα και η επιστροφή της κρατικής τρομοκρατίας
Υπάρχουν ενδείξεις ότι η τρομοκρατία της Μέσης Ανατολής εισέρχεται σε μια επικίνδυνη διπολική φάση, παρουσιάζοντας δύο ξεχωριστές απειλές -την αναζωπύρωση της τρομοκρατίας που χρηματοδοτείται από το κράτος και τα ραδιενεργά θραύσματα των κατεστραμμένων οργανώσεων. ΟΙ τρομοκράτες που είναι σουνιτικής προέλευσης, απομακρύνονται από τον έλεγχο και τη διοίκηση και οδηγούνται προς την εξομοίωση και τα διασκορπισμένα δίκτυα. Οι ρυθμιζόμενες δομές τους, όπου μεμονωμένα άτομα ενώθηκαν κάτω από ένα σύνολο κανόνων και οργανώθηκαν σε αυστηρό σχηματισμό, έχουν διαλυθεί.
Αυτές οι οργανώσεις μπορεί να αλλάξουν, αλλά αυτό που αφήνουν πίσω τους είναι τρομοκράτες που ταυτίζονται με μια ιδέα παρά με έναν οργανισμό. Οι τρομοκράτες ενώνονται λιγότερο από μια δομή παρά από ένα meme το οποίο, χάρη στο Internet, πολλαπλασιάζεται σε όλο τον κόσμο. Τα απομεινάρια των τρομοκρατικών οργανώσεων διασκορπίζονται τώρα σα ραδιενεργά σωματίδια στις κοινωνίες της μέσης Ανατολής και της Ευρώπης. Τα πρώην μέλη μπορεί να δράσουν μόνα τους ή να επωφεληθούν από το πλεονέκτημα των δικτύων τους που σχημάτισαν κατά την κοινή εμπειρία της εκστρατείας τους. Με οποιονδήποτε τρόπο, ο κίνδυνος τον οποίο αποτελούν είναι μεγάλος, διαρκής, και δύσκολο να ανιχνευθεί.
Στο μεταξύ, οι σιιτικές οργανώσεις επιστρέφουν στις στρατιωτικές επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας, επιδοτούμενες από τα κράτη. Υπάρχει μια συζήτηση για το εάν αυτές οι δραστηριότητες συνιστούν τρομοκρατία, αλλά ακόμη και εάν δεν συμβαίνει αυτό, θα μπορούσαν αναμφίβολα να οδηγήσουν σε τρομοκρατική δραστηριότητα στο προσεχές μέλλον. Η Qods Force ήδη καυχιέται για την ικανότητά της να κινητοποιήσει τους Σιίτες σε όλο τον ισλαμικό κόσμο, προς στήριξη της Ιρανικής Επανάστασης.
Πιο ανησυχητικό από τους αριθμούς είναι η ποιότητα αυτών των ομάδων. Σε αντίθεση με τους προηγούμενους χορηγούς της σουνιτικής τρομοκρατίας, το Ιράν μπορεί να στηριχθεί στους μαχητές που είναι πειθαρχημένοι, με επαρκείς πόρους και το κυριότερο, έχουν σκληραγωγηθεί στη μάχη. Μια περαιτέρω διαφορά μεταξύ της παλαιάς και της νέας κρατικής επιχορήγησης είναι ότι το Ιράν μπορεί να ενισχύσει τους μαχητές με μία από τις πιο τρομερές επιθετικές ικανότητες του κυβερνοχώρου παγκοσμίως.
Το παγκόσμιο σύστημα στο οποίο επιχειρούν οι κρατικοί χορηγοί, έχει επίσης αλλάξει. Τα μεμονωμένα εθνικά κράτη και η παγκόσμια τάξη που βασίζεται σε αυτά, βρίσκονται υπό πίεση. Οι ΗΠΑ είναι τώρα η μετά-παρεμβατική δύναμη που απομακρύνεται από τον παραδοσιακό ηγετικό και εξισορροπητικό της ρόλο. Άλλα κράτη, ιδιαίτερα η Ρωσία και η Τουρκία, παρουσιάζουν τους εαυτούς τους με μια ισχυρή αλλά αμφιλεγόμενη αντί-τρομοκρατική ατζέντα, και μη κρατικές δυνάμεις με επιρροή, ελέγχουν εδάφη και πόρους.
Η διεθνής απάντηση
Σε αυτό το χωρίς τάξη περιβάλλον, η μεγαλύτερη πρόκληση της διεθνούς κοινότητας ίσως είναι το να βρεθεί μία απάντηση που να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τα δύο απομακρυσμένα φαινόμενα της κρατικής επιχορήγηση και των διασκορπισμένων δικτύων. Η περιγραφή και αντιμετώπιση των Σιιτών μαχητών ως τρομοκρατών, μπορεί να φέρει αποτέλεσμα, μπορεί και όχι. Το ίδιο μπορεί να πει κανείς για τους περισσότερους και πιο μοναχικούς σουνίτες μαχητές. Τρομοκράτες ή μοναχικοί δολοφόνοι; Αυτό το πρόβλημα θα μπορούσε να δυσχεράνει την επίτευξη στόχων, προτεραιοτήτων και νομικών πλαισίων.
Αλλά όπως και αν περιγράφονται, κανένα φαινόμενα δεν μπορεί να αγνοηθεί. ο συνασπισμός εναντίον του Ισλαμικού Κράτους -ή όπως και αν γίνει- πρέπει να αντιμετωπίσει σχολαστικά τα ραδιενεργά σωματίδια του κατεστραμμένου Χαλιφάτου, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζει με σταθερότητα πιθανώς τον πιο ικανό και απειλητικό συνδυασμό που έχει αντιμετωπίσει ποτέ η Μέση Ανατολή. Ο πόλεμος για την ήττα του Χαλιφάτου έχει τελειώσει. Απαιτείται η ταχεία επανεξέταση και επαναπροσαρμογή των προτεραιοτήτων εάν οι καρποί της νίκης αυτής, που δικαίως εορτάστηκε στη Βαγδάτη, δεν θέλουμε να χαθούν σύντομα καθώς εμφανίζεται μια νέα και ακόμη πιο αποσταθεροποιητική τρομοκρατία.
Η αναπροσαρμογή πρέπει να περιλαμβάνει τη συμφωνία μεταξύ περιφερειακών και διεθνών εταίρων με συμβατούς στόχους και αρχές, μια ευέλικτη και αποφασιστική ικανότητα στο διαδίκτυο και στον κυβερνοχώρο, και ένα ισχυρό διπλωματικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των κρατών-χορηγών. Κανένα από αυτά δεν είναι εύκολο να γίνει αλλά αυτοί οι στόχοι αξίζουν προσπάθειες και θυσίες παρόμοιες με εκείνες που συνεπάγονται οι στρατιωτικές εκστρατείες.
Οι κρίσιμης σημασίας τομείς μπορεί να είναι τα social media και το διαδίκτυο αλλά και η γεωγραφία, όπως και η τρομοκρατία, παραμένουν σκληρά επίμονες. Η Βαγδάτη θα διαδραματίσει έναν κρίσιμο ρόλο στο να μαζέψει τα απομεινάρια του Ισλαμικού Κράτους και να περιορίσει τους μαχητές της Τεχεράνης. Όπως και ο Ηρακλής, το Ιράκ που έχει υποστεί δεινά εδώ και χρόνια, μπορεί να έχει άλλον έναν άθλο να φέρει εις πέρας.
Capital.gr
