Η αναβάθμιση του γεωπολιτικού ρόλου της Ελλάδας το 2020
Γράφει ο Ηλίας Σολωμός
Το 2020 ήταν ένα έτος όπου παρά τους περιορισμούς που εκ των πραγμάτων έθεσε η πανδημία, η Ελλάδα πραγματοποίησε πρωτοφανή άλματα στην εξωτερική της πολιτική. Το νωθρό ξεκίνημα μετά τις εκλογές του Ιουλίου του 2019 και το σοκ της σύναψης του παράνομου και παράλογου τουρκο-λιβυκού συμφώνου ταρακούνησαν τους κρατούντες την εξουσία.
Η προκλητική αξίωση της Τουρκίας να συνάψει μνημόνιο οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με μία κυβέρνηση διεθνώς μεν αναγνωρισμένη αλλά με περιορισμένη λαϊκή αποδοχή (κυβέρνηση Σάρατζ), έθεσε επί τάπητος την ανάγκη ανάληψης πρωτοβουλιών και την έξοδο από την στρατηγική της ακινησίας την οποία η ελληνική διπλωματία, είτε από ευθυνοφοβία είτε από έλλειψη οράματος, ακολούθησε για χρόνια. Η διαπραγμάτευση και εν συνεχεία ανακήρυξη και οριοθέτηση Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών με τις παρακείμενες ή αντικείμενες χώρες επιβάλλεται και εκπορεύεται από το Δίκαιο της Θάλασσας. Η ελληνική εξωτερική πολιτική για δεκαετίες παρέπεμπε στο μέλλον τις όποιες εξελίξεις, θεωρώντας ότι ο χρόνος θα λειτουργήσει υπέρ της Ελλάδος. Όμως αυτό δεν έχει αποδειχθεί αληθές. Είναι η Τουρκία αυτή η οποία προχωρά διαρκώς σε αναβάθμιση των απαιτήσεων της, φθάνοντας στο σημείο να ζητά αναθεώρηση της Συνθήκης της Λωζάννης ή να εφευρίσκει δήθεν κοινές θαλάσσιες ζώνες με την Λιβύη, αγνοώντας την επήρεια της Κρήτης, ενός από τα μεγαλύτερα νησιά της Μεσογείου όπως και άλλων νησιών ανάμεσα τους η Ρόδος και η Κάρπαθος.
Μέσα σε αυτόν τον ορυμαγδό εξελίξεων η Ελλάδα προχώρησε σε εμβληματικές κινήσεις. Η υπογραφή συμφωνίας για τα όρια της ΑΟΖ Ελλάδος- Ιταλίας, η μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο και η συμφωνία παραπομπής της αντίστοιχης διμερούς διαφοράς με την Αλβανία στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης σε περίπτωση μη συμφωνίας, οδηγούν σε μια συσσώρευση πίεσης έναντι της Τουρκίας. Ειδικά η μερική οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο, το μεγαλύτερο πληθυσμιακά αραβικό κράτος, ενταφιάζει το παράνομο ψευδό-σύμφωνο Τουρκίας-Λιβύης και αποδεικνύει ότι οι λεονταρισμοί της Τουρκίας δεν πιάνουν τόπο απέναντι σε κράτη που ασπάζονται την διεθνή νομιμότητα αλλά και την κοινή λογική. Παράλληλα, η ποιοτική εμβάθυνση των διμερών σχέσεων τόσο με το Ισραήλ όσο και με τις αραβικές χώρες του Κόλπου ( Σ. Αραβία, ΗΑΕ) θέτουν τις βάσεις για την αναβάθμιση του γεωπολιτικού προφίλ της Ελλάδος που βγαίνει πια από το καβούκι της και διευρύνει την επιρροή της στην παγκόσμια σφαίρα. Όλες αυτές οι εξελίξεις, κατά το μάλλον ή ήττον, συνδέονται με το εμβληματικό έργο του αγωγού φυσικού αερίου EastMed που αν υλοποιηθεί θα καταστήσει την Ελλάδα και την Κύπρο ενεργειακούς κόμβους στην Ανατολική Μεσόγειο και θα δώσει την ευκαιρία στην Ευρωπαϊκή Ένωση να απεξαρτηθεί ενεργειακά από την Ρωσία.
Παράλληλα, έγινε αντιληπτή η επιτακτική ανάγκη ενίσχυσης των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας που μετά από μια δεκαπενταετία παγώματος των εξοπλισμών ελέω της οικονομικής δυσπραγίας, κρατούνταν όρθιες χάρις στο υψηλό φρόνημα και την κατάρτιση των στελεχών τους. Ακόμη, η κυβέρνηση Μητσοτάκη προχώρησε σε σύσφιγξη των διμερών σχέσεων με την Γαλλία, μια ισχυρότατη δύναμη της ΕΕ και μέλος του ΝΑΤΟ, με το φλερτ αυτό να καταλήγει στην αγορά από την Ελλάδα μιας μοίρας των υπερσύγχρονων πολεμικών αεροσκαφών Rafale. Η όξυνση των εντάσεων στις σχέσεις Γαλλίας-Τουρκίας προφανώς δεν οφείλεται στις ελληνοτουρκικές διαφορές αλλά στην απόπειρα του καθεστώτος Ερντογάν να πατήσει πόδι σε χώρες που παραδοσιακά εκλαμβάνονται ως ‘‘οικόπεδα’’ της Γαλλίας (Μάλι, Αλγερία, Νίγηρας). Ενδεικτικά το Μάλι είναι χώρα πλούσια σε κοιτάσματα ουρανίου, με το συγκεκριμένο χημικό στοιχείο ως γνωστόν να χρησιμοποιείται ως καύσιμο σε πυρηνικούς αντιδραστήρες και όπλα. Η Γαλλία ως χώρα που κατέχει πυρηνικά, δεν θα μπορούσε επομένως να επιτρέψει σε μια υποψήφια πυρηνική δύναμη όπως η Τουρκία να αυξήσει την επιρροή της αποκτώντας πρόσβαση σε κοιτάσματα αυτού του χημικού στοιχείου. Η Ελλάδα διέκρινε την τοποθέτηση αυτών των δύο χωρών σε αντιμαχόμενα στρατόπεδα και κατόρθωσε να φέρει κοντά της την Γαλλία. Μάλιστα αν σε κάτι ασκείται κριτική στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, είναι ότι δεν προχώρησε σε συμφωνία αμυντικής συνδρομής με την Γαλλία, πράγμα που θα σήμαινε ότι η Ελλάδα θα ανέμενε βοήθεια σε περίπτωση τουρκικής επίθεσης.
Πέραν των προαναφερθέντων, έχουν ξεκινήσει διεργασίες για την αναβάθμιση της ισχύος του Πολεμικού Ναυτικού με την απόκτηση νέων φρεγατών ενώ έχουν αποκτηθεί και drone επιτήρησης. Αποδεικνύεται ότι η κρίση του Έβρου τον Μάρτιο του 2020 με την εργαλειοποίηση μεταναστών και προσφύγων από την Τουρκία, διέλυσε πολλές αυταπάτες της ελληνικής πολιτικής τάξης. Έγινε φανερό ότι η Τουρκία δεν έχει διάθεση συνεννόησης, λειτουργεί υβριδικά και απειλεί πολλαπλώς την Ελλάδα. Ως συνέπεια το Λιμενικό Σώμα εφάρμοσε πιο αυστηρή επιτήρηση των θαλάσσιων συνόρων και οι μεταναστευτικές ροές υποχώρησαν σημαντικά. Τέλος, ως συνέχεια και του έργου προηγούμενων κυβερνήσεων εντάθηκε η αναβάθμιση του γεωπολιτικού ρόλου της Θράκης και γενικά της Βόρειας Ελλάδας, με την εγκατάσταση αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων στην Αλεξανδρούπολη, την κατασκευή σταθμού αποθήκευσης υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), την έναρξη λειτουργίας του αγωγού TAP κα.
Στην αυγή του 2021, η Ελλάδα εισέρχεται με δυναμισμό και φρέσκια ματιά στην διεθνή σκηνή και δείχνει επί τέλους να έχει όραμα και σχεδιασμό για την μελλοντική πορεία του Ελληνισμού και τον ρόλο που θα διαδραματίσει στην ευρύτερη περιοχή. Ας ελπίσουμε ότι αυτή η κατεύθυνση δεν θα ανακοπεί.
* πτυχιούχου τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Πάντειου Πανεπιστημίου. Μεταπτυχιακός φοιτητής Διεθνών Σπουδών του ΕΚΠΑ.
