Αιγαίο, Ιόνιο και 12 μίλια
Γράφει ο Γεώργιος Αθανασίου*
Την χθεσινή ημέρα ήρθε στο προσκήνιο ένα ενδεχομένως αμφιλεγόμενο, πλην όμως σημαντικό νομοσχέδιο σχετικά με την διεύρυνση των χωρικών υδάτων της ελληνικής δημοκρατίας στο Ιόνιο πέλαγος, ως και το ακροατήριο Ταίναρο, από τα έξι στα δώδεκα ναυτικά μίλια(ν.μ.). Αξίζει, προτού προχωρήσουμε ακροθιγώς στην εξέταση της εν λόγω απόφασης, να διευκρινήσουμε πως τα χωρικά ύδατα ή χωρική θάλασσα ή αιγιαλίτιδα ζώνη αποτελούν τμήμα της επικράτειας κάθε χώρας, δηλαδή το κράτος ασκεί επ’ αυτών κυριαρχία και όχι απλώς κάποια κυριαρχικά δικαιώματα, όπως συμβαίνει με την Α.Ο.Ζ. και την υφαλοκρηπίδα. Ακόμη, η σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας προβλέπει ότι το κάθε κράτος δύναται να καθορίζει το ίδιο την έκταση των χωρικών του υδάτων, χωρίς ωστόσο να μπορεί να ξεπεράσει τα 12 ν.μ. από τις γραμμές βάσης ή την φυσική ακτογραμμή.
Όσον αφορά εν προκειμένω το εν λόγω νομοθέτημα, εύλογα γεννάται η απορία για το τι είδους αρνητικές προεκτάσεις θα μπορούσε αυτό να έχει. Εκ πρώτης δε όψεως η διεύρυνση της ελληνικής επικράτειας μόνο ως κάτι θετικό μπορεί να φαντάζει. Ωστόσο, αυτομάτως σχεδόν διερωτάται κανείς για ποιόν λόγο επιλέχθηκε αυτή η αποσπασματική διεύρυνση της αιγιαλίτιδας ζώνης, διατηρώντας παράλληλα στο αιγαίο τα 6 ν.μ. Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα διέρχεται από πολλές παραμέτρους, τις οποίες εν συνεχεία θα εξετάσουμε.
Αρχικά, ο βασικός πονοκέφαλος της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής στο Αιγαίο αποτελεί ως εκ της γεωγραφικής της θέσης η απρόβλεπτη Τουρκική δημοκρατία. Πιο συγκεκριμένα, ήδη από το 1994 η μεγάλη Τουρκική Εθνοσυνέλευση εξουσιοδότησε την Τουρκική κυβέρνηση να λάβει κάθε αναγκαίο μέτρο στην περίπτωση που η χώρα μας προχωρήσει σε διεύρυνση των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο από τα 6 στα 12 ν.μ. Πρόκειται για το γνωστό σε όλους μας casus belli (αιτία πολέμου). Η Τουρκία υποστηρίζει άλλωστε πως η επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ. θα ήταν ανεφάρμοστη καθώς στο Αιγαίο υπάρχουν ειδικές περιστάσεις. Τι σημαίνει όμως αυτή η θέση; Σημαίνει πως ένα κατά τα άλλα ισχυρό δικαίωμα της χώρας μας αδρανοποιείται λόγω των ιδιαίτερων γεωγραφικών και γεωπολιτικών δεδομένων που επικρατούν στο Αιγαίο. Η θέση αυτή έχει πάγια απορριφθεί από τις ελληνικές κυβερνήσεις, ωστόσο, η πρόσφατη μερική και αποσπασματική αυτή διεύρυνση των χωρικών μας υδάτων, με επιφύλαξη βέβαια άσκησης του δικαιώματος αυτού και στο Αιγαίο, μάλλον επιβεβαιώνει παρά περιθωριοποιεί τους τουρκικούς ισχυρισμούς. Συνεπώς, η διεύρυνση αυτή είναι σε κάθε περίπτωση καλοδεχούμενη και επιθυμητή, ωστόσο, ενδέχεται να αποτελέσει ένα ακόμη πάτημα για την ενίσχυση των τούρκικων ισχυρισμών που αποσκοπούν στον περιορισμό της ελληνική κυριαρχίας στο Αιγαίο (για μια εκτενέστερη προσέγγιση των ελληνοτουρκικών διαφορών σχετικά με την αιγιαλίτιδα ζώνη και την Α.Ο.Ζ. διαβάστε ΕΔΩ )
Πέραν όμως τούτου, η επέκταση των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο στα 12 ν.μ. προσκρούει και στην σκόπελο του διεθνούς εμπορείου και των θαλάσσιων περασμάτων. Αναλυτικότερα, αυτή τη στιγμή οι θαλάσσιες εμπορικές διαδρομές που ακολουθούν τα πλοία μεταφοράς εμπορευμάτων από και προς τον Εύξεινο πόντο διέρχονται από τα διεθνή ύδατα στο Αιγαίο και τα στενά της Προποντίδας(όπου ισχύει ειδικό καθεστώς), χωρίς επομένως να υπόκεινται στους περιορισμούς διέλευσης μέσω χωρικών υδάτων. Όμως, μια ενδεχόμενη διεύρυνση στα 12 ν.μ. θα απέκλειε τους παραδοσιακούς θαλάσσιους διαδρόμους, δυσχεραίνοντας κατά αυτόν το τρόπο το εμπόριο στην περιοχή. Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί πως μια τέτοια εξέλιξη δεν θα ήταν ευχάριστη ούτε για την γείτονα χώρα, καθώς και τα δικά της πλοία, εμπορικά και μεταφορικά, θα αναγκάζονταν να διέρχονται από ελληνικά χωρικά ύδατα, και συνεπώς να υπόκεινται σε ελληνική δικαιοδοσία, για να ταξιδέψουν από ένα τούρκικο λιμάνι προς ένα άλλο. Επομένως, καθίσταται σαφές πως μία τέτοια πρωτοβουλία στο Αιγαίο, όταν και αν υλοποιηθεί, θα πρέπει να λάβει υπόψιν τις υπάρχουσες συνθήκες, θέτοντας ενδεχομένως ορισμένα πιο ελαστικά πλαίσια όσον αφορά την διεθνή ναυσιπλοΐα.
Εν κατακλείδι, η επέκταση της ελληνικής επικράτειας, μέσω της άσκησης των δικαιωμάτων κυριαρχίας μας, αποτελεί αναμφίβολα κίνηση μείζονος σημασίας και ενισχύει την εικόνα της χώρας τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Ωστόσο, οφείλουμε παράλληλα να είμαστε ιδιαιτέρως προσεκτικοί, ενόψει και της τούρκικης προκλητικότητας που επιδιώκει την δημιουργία τετελεσμένων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Σε κάθε περίπτωση, ευκταία είναι και η αντίστοιχη επέκταση των χωρικών μας υδάτων στο Αιγαίο, όπου όμως πρέπει να ληφθούν υπόψιν και τα αντίστοιχα οικονομικά και εμπορικά δεδομένα, τα σχετιζόμενα με την διεθνή εμπορική κίνηση, καθώς και μία ενδεχόμενη αντίδραση της Τουρκικής δημοκρατίας.
*Φοιτητής στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ.
