Τουρκία και Δύση: Ποιος ο στόχος του Ερντογάν
Του Ιωάννη Χ. Πουλτσίδη, ασκ.Δικηγόρου
Τον τελευταίο καιρό παρατηρείται μια απότομη, ριζική και πολυεπίπεδη αλλαγή της πολιτικής της Τουρκίας. Ο ερχομός του Μπάιντεν στο τιμόνι της Αμερικής έχει προκαλέσει την ανησυχία της τούρκικης κυβέρνησης και του Τούρκου Προέδρου, ο οποίος φαινόταν να βιάζεται να προλάβει τις εξελίξεις, αντιλαμβανόμενος ότι η περίοδος ανοχής είχε τελειώσει.
Η εισβολή στην Λιβύη παρουσιάστηκε ως προσπάθεια αντιμετώπισης της Ρωσίας, η εμπλοκή στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ως βοήθεια στον «αδελφό» λαό του Αζερμπαϊτζάν και η επιστροφή της Τουρκίας στην περιοχή του Καυκάσου- όπως στην αρχή παρουσιαζόταν από την τούρκικη ηγεσία- μετατράπηκε σε προσπάθεια επέκτασης της επιρροής του ΝΑΤΟ στην περιοχή μέσω της Τουρκίας, ενώ οι προκλήσεις σε βάρος της Ελλάδας για πρώτη φορά μετά από μήνες έντασης είχαν μπει σε μια περίοδο ύφεσης.
Τα παραπάνω μέχρι πριν λίγες μέρες. Ο Ερντογάν και ο Ακάρ για μία ακόμη φορά επιτέθηκαν στην Ε.Ε και τις Η.Π.Α, ακολουθώντας το παράδειγμα του Τούρκου υπουργού Εσωτερικώς Σουλεϊμάν Σοϊλού, ο οποίος δε δίστασε να κατηγορήσει ανοιχτά τις Η.Π.Α για το «αποτυχημένο πραξικόπημα» της 15ης Ιουλίου 2016.
Πού στοχεύουν όμως οι Τούρκοι με όλα αυτά; Με μια γρήγορη ιστορική αναδρομή κυρίως από το 1952 και έπειτα, γίνεται αντιληπτό ότι η Δύση και, κυριότερα οι Η.Π.Α, είχαν ως ακρογωνιαίο λίθο της ευρωπαϊκής τους πολιτικής αλλά και της πολιτικής για την Μέση Ανατολή, την Τουρκία.
Η γειτονική χώρα απολάμβανε πολλών πλεονεκτημάτων, κυρίως λόγω της γεωγραφικής της θέσης ως γειτνιάζουσας με τους δύο μεγαλύτερους αντιπάλους της Αμερικής ( Ρωσία-Ιράν ), ενώ, ταυτόχρονα, οι δυτικοί σύμμαχοι της ήταν πρόθυμοι να παραβλέψουν σχεδόν κάθε της συμπεριφορά προκειμένου να μην απομακρυνθεί από το δυτικό «στρατόπεδο».
Με την άνοδο του στην εξουσία, ο τότε πολλά υποσχόμενος δυτικόφιλος Ερντογάν, φαινόταν παραπάνω από πρόθυμος να συνεχίσει το status quo στις σχέσεις των δύο χωρών μέχρι το 2013 τα γεγονότα στο πάρκο Γκεζί και το σκάνδαλο δωροδοκιών που εμπλεκόταν προσωπικά και ο ίδιος.
Από εκείνη τη χρονιά και έπειτα, οι φραστικές επιθέσεις κατά της Αμερικής έγιναν συνήθεια για την τούρκικη ηγεσία. Οι δύο παραδοσιακοί σύμμαχοι ξαφνικά μετατράπηκαν σε άσπονδοι εχθροί. Ο Ερντογάν εγκατέλειψε το προσωπείο του φιλοδυτικού ηγέτη και μετατράπηκε σε έναν ακραίο ισλαμιστή. Η μεταστροφή αυτή αποτελούσε κομμάτι ενός ευρύτερου σχεδίου ανεξαρτητοποίησης της Τουρκίας από τους δυτικούς θεσμούς, που στόχο είχε να καταστεί η χώρα από «πιστό σκυλί» των Η.Π.Α σε ισότιμο συνομιλητή.
Ο Ερντογάν αντιλαμβανόμενος την ραγδαία ανάπτυξη της Τουρκίας, αποφάσισε να διευρύνει της επιλογές και να ανοίξει ορίζοντες συνεργασίας σε όποιον ήταν πρόθυμος να προσφέρει τα περισσότερα, ακόμα και αν δεν άνηκε στο δυτικό κόσμο. Σκοπός του Τούρκου προέδρου είναι να αποδεσμεύσει την χώρα του από τους δυτικούς θεσμούς, διατηρώντας ταυτόχρονα την σπουδαιότητα που αποδίδεται από τον δυτικό σχεδιασμό στην γεωγραφική θέση της Ανατολίας. Στην ουσία θέλει να δώσει το μήνυμα στους δυτικούς ότι δεν έχουν το δικαίωμα να κουνάνε το δάχτυλο για θέματα που δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλή στην τούρκικη ηγεσία, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, καθώς η χώρα του δεν δεσμεύεται έναντι τους και ταυτόχρονα το μήνυμα ότι δεν πρέπει να ρισκάρουν μια ανοιχτή σύγκρουση μαζί της ( π.χ λόγω του προσφυγικού ή φοβούμενοι μήπως πέσει η Τουρκία στην αγκαλιά της Ρωσίας).
Δεν είναι απίθανο στο μέλλον να δούμε την Τουρκία να αποχωρεί από το ΝΑΤΟ, δημιουργώντας μια προνομιακή εταιρική σχέση με την συμμαχία ή να δούμε την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε να ματαιώνεται οριστικώς και να μετατρέπεται σε μια προνομιακή γειτονική σχέση.
Δεν είναι επίσης απίθανο να δούμε να διευρύνεται το πεδίο συνεργασίας της γειτονικής χώρας με έτερες χώρες, οι οποίες θεωρούνται κόκκινο πανί για την Δύση (π.χ Κίνα, Ρωσία). Ειδικά ύστερα από το εμπάργκο όπλων των Η.Π.Α, η Τουρκία δείχνει ακόμη πιο πρόθυμη- αν όχι απεγνωσμένη- να βρει καινούργιες αγορές από όπου θα μπορέσει να αντλήσει αμυντική τεχνολογία και τεχνογνωσία, ώστε να συντηρήσει την πολυδιαφημισμένη αμυντική της βιομηχανία.
Η απομάκρυνση της αυτή θα της δώσει περισσότερες επιλογές, μεγαλύτερα περιθώρια δράσης ( καθώς πλέον δεν θα δεσμεύεται από τις υποχρεώσεις της στο ΝΑΤΟ) και θα παγιώσει το απολυταρχικό της καθεστώς ( όπως συμβαίνει στο παράδειγμα της Σαουδικής Αραβίας, όπου οι δυτικοί είναι γενικά επιφυλακτικοί στο να κατακρίνουν το καθεστώς λόγω της στενής τους συνεργασίας ).
Η απομάκρυνση της Τουρκίας από τους δυτικούς θεσμούς είναι ένα καλά προετοιμασμένο σχέδιο το οποίο ξετυλίγεται εδώ και χρόνια. Επόμενο βήμα σε αυτό είναι να δούμε την αφορμή που θα επιλεγεί ώστε να αποχωρήσει- έστω και μερικώς- από την συμμαχία. Η στροφή που έγινε πριν λίγο καιρό δεν ήταν παρά μια προσπάθεια να κερδηθεί κάποιος χρόνος για την Τουρκία και τον Ερντογάν.
