Με όπλο την παραπληροφόρηση συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία
Εικόνα από βομβαρδισμό στο νοτιοδυτικό προάστιο του Κιέβου
Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*
Ο ολοένα και πιο εξελιγμένος υβριδικός πόλεμος (πόλεμος πληροφοριών – παραπληροφόρησης και αντιπαραπληροφόρησης), εκτιμάται ότι αναδιαμορφώνει τις συγκρούσεις στο Ρωσο-ουκρανικό πόλεμο προκαλώντας ανεξέλεγκτη κλιμάκωση. Αυτό το περιβάλλον παραπλάνησης θα απαιτήσει νέες ιδέες και εργαλεία για τη διαχείριση του κινδύνου ακούσιας ή εκούσιας κλιμάκωσης για τη μείωση των συγκρουσιακών καταστάσεων.
Σε αντίθεση με τις παραδοσιακές έννοιες της κλιμάκωσης, οι οποίες υποδήλωναν γραμμικά και κάπως προβλέψιμα πρότυπα από την κρίση χαμηλού επιπέδου έως τον ολοκληρωτικό πόλεμο, οι κλιμακωτές αλληλεπιδράσεις σε αυτήν τη νέα εποχή στρατηγικού ανταγωνισμού είναι λιγότερο προβλέψιμες. Πράγματι, ολοένα και πιο εξελιγμένες επιχειρησιακές τακτικές σε επίπεδο υβριδικού πολέμου, όπως η παραπληροφόρηση και ο συνεχιζόμενος αναθεωρητισμός σε περιφερειακό, μάλιστα, επίπεδο προσθέτουν νέες προκλήσεις και πρόσθετη πολυπλοκότητα στη διαχείριση των πολέμων με πιο ανταγωνιστικό και αμφισβητούμενο περιβάλλον ασφαλείας πυροδοτώντας μεγαλύτερη ανάληψη κινδύνων μεταξύ των χωρών.
Η αυξανόμενη χρήση τακτικών υβριδικών επιχειρήσεων αντικατοπτρίζει την άποψη ότι οι στρατηγικοί στόχοι επιτυγχάνονται καλύτερα με άλλα μέσα εξαναγκασμού χωρίς τη χρήση της άμεσης συμβατικής στρατιωτικής αλληλεπίδρασης. Φυσικά, αυτές οι μέθοδοι δεν είναι ξένοι στον ανταγωνισμό ισχύος. Η κατασκοπεία, η προπαγάνδα και η εξαπάτηση, ή ακόμη και η χρήση μεσολάβησης των λόμπυ στο εξωτερικό και του ακήρυκτου πολέμου των μυστικών υπηρεσιών ως εργαλεία στρατηγικού ανταγωνισμού είναι αρχέγονες πρακτικές. Όμως στον παρόντα πόλεμο, διακρίνουμε αμφισβήτηση θεσμικών δομών, ακολουθώντας παράλληλα ασύμμετρες προσεγγίσεις σε ένα ανταγωνισμό εκτός της παραδοσιακής νομιμότητας στο συμβατικό στρατιωτικό πεδίο, μέσα από ευρείες, συμβατικές εκστρατείες επιρροής και τη δέσμευση ψηφιακών διακομιστών μεσολάβησης.
Αυτές οι στρατηγικές στο συμβατικό τομέα μπορεί να μην είναι εντελώς νέες, αλλά τα σύγχρονα χρησιμοποιούμενα εργαλεία επιτρέπουν στους αντιπάλους να έχουν μεταμορφώσει τη στρατηγική σημασία του ασυμβατικού χώρου μάχης και της δύναμης εξαναγκασμού με τον υβριδικό πόλεμο. Τροφοδοτείται από την τεχνολογική καινοτομία και την διαχείριση της ήπιας ισχύος. Ιδίως με την τεχνολογία που βασίζεται στα ψηφιακά μέσα, στον κυβερνοχώρο και την τεχνητή νοημοσύνη (AI) είναι ένα ανταγωνιστικό τοπίο πιο περίπλοκο και δυναμικό από πριν.
Η ανοδική εξέλιξη στο διαδικτυακό τομέα, μοιάζει περισσότερο με διαδικτυακούς στρατιώτες που περιπλανιούνται ελεύθερα μέσα στην ψηφιακή πατρίδα του αντιπάλου, με τη βοήθεια προηγμένων εργαλείων του κυβερνοχώρου. Η παραπληροφόρηση και τα οπλισμένα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χρησιμοποιούνται αντί για ένοπλους αντάρτες που πολεμούν στα πεδία των μαχών. Επιπλέον, αυτές οι νέες μορφές επιρροής επικοινωνίας και πληροφοριών δεν είναι ένας αποκλειστικός τομέας των σύγχρονων και μεγάλων δυνάμεων. Αντίθετα, η προσβασιμότητα της τεχνολογίας της πληροφορίας υποδηλώνει ισοπέδωση του ανταγωνισμού όχι μόνο για κράτη, αλλά και μη κρατικούς φορείς και μη κυβερνητικές οντότητες.
Αναδύονται λοιπόν τα παρακάτω ερωτήματα από την κακόβουλη διαρροή πληροφοριών:
- Ποια είναι η δυνατότητα αντιμετώπισης κάθε χώρας για να παραμένει ασφαλής και οι κίνδυνοι λανθασμένου υπολογισμού να παραμένουν ελεγχόμενοι;
- Τι θα συμβεί, αν ο πολιτικός αποκεφαλισμός μπορεί να επιτευχθεί μέσω του οπλισμού των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης σε συνδυασμό με κυβερνοεπιθέσεις που βασίζονται σε ψευδείς πληροφορίες;
- Τι θα συμβεί αν, υπονομεύοντας και χειραγωγώντας θεσμούς κυβερνητικών και πολιτικών ηγετών, τα κράτη μπορούν να χρησιμοποιήσουν τακτικές παραπληροφόρησης για να διαχωρίσουν τους λαούς από τους ηγέτες και τους θεσμούς τους, να προκαλέσουν εσωτερική σύγκρουση και να εμποδίσουν τη λήψη αποφάσεων από τους αρμοδίους;
Η επιτυχής και ανθεκτική αποτροπή σε αυτήν την εποχή απαιτεί να σκεφτούμε με νέο τρόπο την αξιοπιστία και τη συμμόρφωση ενόψει ενός ολοένα και πιο οπλισμένου πληροφοριακού περιβάλλοντος. Η αυξανόμενη προσβασιμότητα, η ωρίμανση και διάδοση διαδικτυακών πλατφορμών και ψηφιακών εργαλείων έχουν αφενός εκδημοκρατίσει τις πληροφορίες αλλά αφετέρου συνέβαλαν επίσης στην εύκολη χειραγώγηση και κατάχρηση, η οποία υπονομεύει αξιόπιστες και έγκυρες πηγές πληροφοριών. Βαθιά ψεύτικα, οπλισμένα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούνται για να δυσφημίσουν την εφαρμογή και την επαλήθευση της αποτροπής.
Ο σύγχρονος κόσμος θα απαιτήσει νέα σκέψη για τα εργαλεία και τις έννοιες της αποτροπής και της κλιμάκωσης, μια προσαρμογή παλαιότερων ιδεών και ανάπτυξη νέων. Η γραμμική πορεία κλιμάκωσης μεταξύ κρίσης χαμηλού επιπέδου και ολοκληρωτικής σύγκρουσης, βασίστηκε σε δυνητικά προβληματικές προσδοκίες αναλογικότητας και παγκοσμίως κοινές αντιλήψεις αποτροπής. Το σύγχρονο θολό πεδίο των συγκρούσεων, καθώς και ο πολλαπλασιασμός των παραγόντων σε αυτό το τοπίο αμφισβητούν αυτήν την έννοια της κλιμάκωσης και θέτουν υπό αμφισβήτηση τη χρησιμότητά της. Αντί να προχωρήσει σταδιακά, με σαφή όρια μεταξύ συμπεριφοράς που θα προκαλούσε συμβατική απόκριση, η κρίση ή η σύγκρουση μεταξύ αντιπάλων σε αυτό το νέο περιβάλλον είναι πολύ πιο περίπλοκη και απρόβλεπτη.
*Ο Υποναύαρχος ε.α. Δημήτριος Τσαϊλάς δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.
