«Νέες προκλήσεις ασφάλειας του Ελληνισμού με το βλέμμα στην Ουκρανία»

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

Η σύγκρουση στην Ουκρανία βρίσκεται σε εξέλιξη σε δύο επίπεδα, το ένα είναι το διμερές επίπεδο. Ένας πόλεμος μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας με σκοπό να επιβάλει ρωσική επιρροή στον δυτικό γείτονά της. Το δεύτερο είναι το περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, με την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) τις Ηνωμένες Πολιτείες (ΗΠΑ) και τα μέλη της συμμαχίας του ΝΑΤΟ εναντίον της Ρωσίας. Πρόκειται για μια σύγκρουση για τις σφαίρες επιρροής στην Ευρώπη και τους κανόνες του παιχνιδιού στο διεθνές σύστημα. Ο Πούτιν θέλει να επεκτείνει τη ρωσική επιρροή σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και να εμποδίσει την εξάπλωση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά. Απέναντι σε αυτό, η ΕΕ και οι ΗΠΑ αγωνίζονται για την παγκόσμια κατάστασή τους και την ασφάλεια των συμμάχων τους, μαζί με τον φόβο των συνεπειών των εχθροπραξιών με τη Ρωσία για τον ανταγωνισμό μεταξύ των δυνάμεων, κυρίως μεταξύ αυτών και της Κίνας.

Η ΕΕ αμφισβητήθηκε στα ίδια της τα θεμέλια μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Αμφισβητήθηκε ως νησίδα ασφαλείας, ως υπέρμαχος μιας πολυμερούς παγκόσμιας τάξης, ως υπεύθυνη για την ασφάλεια των μελών της και τέλος βλέπει να καταρρέει η οικονομική της τάξη. Μια ακόμη σημαντική πρόκληση για την ΕΕ είναι η αντιμετώπιση των δευτερευουσών επιπτώσεων του πολέμου. Εκατομμύρια πρόσφυγες από την Ουκρανία πλέον αναζητούν προστασία στην ΕΕ. Αυτό που χρειάζεται είναι η ταχεία ανθρωπιστική βοήθεια, η δημιουργία ικανοτήτων υποδοχής και, μεσοπρόθεσμα, ένας κανονισμός σχετικά με τον τρόπο κατανομής αυτών των ανθρώπων εντός της ΕΕ. Ταυτόχρονα, η ΕΕ πρέπει να προετοιμαστεί για τις συνέπειες που θα προκύψουν στην οικονομία, αλλά και η πολιτική κυρώσεων. Η αναμενόμενη τεράστια επίδραση στις τιμές του φυσικού αερίου και του πετρελαίου θα τονώσει περαιτέρω τον ήδη υψηλό πληθωρισμό, με κίνδυνο αποσταθεροποίησης της Ευρωζώνης. Έχει επηρεαστεί πλέον ο ενεργειακός εφοδιασμός, οπότε τα κράτη της ΕΕ θα πρέπει να συνεργαστούν για να εξασφαλίσουν εναλλακτικούς εφοδιασμούς, εάν είναι απαραίτητο με τη συνδυασμένη αγοραστική τους δύναμη. Σε όλες τις παραπάνω αναφερόμενες προκλήσεις ο Ελληνισμός κατέχει εξέχουσα θέση επιρροής, αρκεί να αξιοποιήσουμε αυτές τις προκλήσεις, καθώς και για το προσφυγικό ζήτημα επιθυμούσαμε την αναθεώρηση των αντιστοίχων αποφάσεων του Δουβλίνου για μια δικαιότερη κατανομή προσφύγων, αλλά και στο ενεργειακό αναθερμαίνεται η λύση του East Med. Μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα, ο στόχος είναι να μειωθεί μαζικά η εξάρτηση από τις ρωσικές πηγές ενέργειας και, επομένως, η ευπάθεια. Αυτό ενισχύει την κατασκευή του αγωγού East Med, την επίσπευση έρευνας στις περιοχές νότια της Κρήτης και στο Ιόνιο αλλά και τις προσπάθειες εξεύρεσης εναλλακτικών πηγών εισαγωγών, όπου η ελληνική ναυτιλία κατέχει πρωτεύοντα ρόλο για μεταφορά υγροποιημένου αερίου LNG.

Από την πλευρά της αμυντικής πολιτικής, η ΕΕ πρέπει να μετριάσει την για άλλη μια φορά αυξημένη εξάρτηση από τις ΗΠΑ για την ασφάλεια, ενισχύοντας σημαντικά τις ευρωπαϊκές στρατιωτικές δυνατότητες. Αυτό απαιτεί τον στενότερο δυνατό συντονισμό με το ΝΑΤΟ, αλλά και ευελιξία στο πλαίσιο του συμφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης για τους εθνικούς προϋπολογισμούς για την πραγματοποίηση των απαραίτητων επενδύσεων. Καθήκον της ΕΕ είναι να προστατεύει τους συμμάχους και τα αποτρεπτικά και αμυντικά της μέτρα να παρουσιάζουν αμυντικό χαρακτήρα σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ. Ταυτόχρονα, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο στρατιωτικής δράσης εάν επεκταθεί η σύγκρουση σε συμμαχικά εδάφη λόγω ακούσιας ή προγραμματισμένης ρωσικής δράσης. Γι’ αυτό η συμμαχία πρέπει να προετοιμαστεί να υπερασπιστεί τους συμμάχους της σε συμβατικά, υβριδικά και πυρηνικά σενάρια. Η πυρηνική σηματοδότηση έγινε εμφανής μέσω ασκήσεων με βαλλιστικούς πυραύλους, και τις αναφορές του Πούτιν για χρήση πυρηνικών.

Εκτός από τη διαχείριση της οξείας κρίσης, έχει ήδη ξεκινήσει η μακροπρόθεσμη σκέψη για το πώς θα αντιμετωπισθεί η Ρωσία σε μια μελλοντική συγκρουσιακή τάξη ασφάλειας στην Ευρώπη και ποιες προσαρμογές θα χρειαστούν στον πολιτικό, οικονομικό και τομέα αμυντικής πολιτικής. Η αντικατάσταση μιας τάξης συνεργασίας-ολοκλήρωσης από μια συγκρουσιακή τάξη στην οποία η Ρωσία χρησιμοποιεί στρατιωτικά μέσα για να διεκδικήσει τα συμφέροντά της απαιτεί μεγαλύτερη εστίαση στην αποτροπή και την άμυνα. Αυτό περιλαμβάνει, για παράδειγμα, μια προσαρμογή του αμυντικού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση μιας τροποποιημένης ρωσικής στάσης.

Η Ρωσία έχει τις δυνατότητες να κλιμακώσει τον πόλεμο, να απειλήσει τη Δύση ενώ οι μάχες θα μπορούσαν να συνεχίσουν να καταστρέφουν την Ουκρανία. Ο πιο πιεστικός βραχυπρόθεσμος στόχος είναι να σταματήσει ο πόλεμος χωρίς να δείξουμε αδυναμία. Αυτό σημαίνει επίσης ότι η Ρωσία δεν πρέπει να υποστεί περιττή ταπείνωση. Ωστόσο, η Δύση πρέπει να δείξει ξεκάθαρα ότι η περαιτέρω στρατιωτική επίθεση θα αντιμετωπιστεί με αποφασιστικότητα. Είναι καλό σημάδι ότι οι ευρωπαϊκές χώρες, έχουν συνειδητοποιήσει την ανάγκη να ενισχύσουν τις αμυντικές τους προσπάθειες. Όσον αφορά τον Ελληνισμό ελπίζουμε να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται.

*Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι απόστρατος αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού. Είναι επιστημονικός συνεργάτης και ερευνητής του Institute for National and International Security (INIS). Δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου.

Σημείωση: Το άρθρο δημοσιεύθυηκε στην εφημερίδα Καρφίτσα