Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία: Μια αποτίμηση της εμπόλεμης κατάστασης – νικητές και χαμένοι

Γράφει ο Κωνσταντίνος Νικολετόπουλος 

Εδώ και 87 μέρες  στην Ουκρανία βλέπουμε έναν πόλεμο που κάποοι περιμέναμε και σκεφτόμασταν στο πίσω μέρος του μυαλού μας ότι θα γίνει, αλλά πιστεύαμε μέχρι τελευταία στιγμή ότι μπορούσε τελικά να αποφευχθεί. Ήμουν ένας από τους ανθρώπους που δε πίστευε ότι θα γίνει πόλεμος, γιατί παρά τις συμπλοκές που από το Μάρτιο του 2020 γίνονταν όλο και πιο έντονες, οι δύο κύριες δυνάμεις, η Ρωσία και οι ΗΠΑ, είχαν επαφές μεταξύ τους σε μια προσπάθεια να επιλύσουν τις μεγάλες τους διαφορές.

Μπορεί να είχαν σημαντικές  διαφορές, ωστόσο το γεγονός πως συνομιλούσαν ήταν εξαιρετικά θετικό. Όπως είναι γνωστό, αυτό που ενοχλούσε πολύ τη Ρωσία ήταν η διεξαγωγή γυμνασίων των χερσαίων δυνάμεων αλλά και ναυτικών γυμνάσιων στην ευρύτερη περιοχή της Βαλτικής. Για να καταλάβουμε την κατάσταση στη περιοχή της Βαλτικής και την έντονη ανασφάλεια της Ρωσίας, θα πρέπει να γνωρίζουμε πού οφείλεται το αντιρωσικό μένος στα κράτη της Βαλτικής. Αυτό θα πρέπει να το κατανοήσουμε γιατί η Ρωσία εξέφραζε (δικαιολογημένα) παράπονα για την παρουσία του ΝΑΤΟ, καθώς και βαρέων όπλων του ΝΑΤΟ ( πυραυλικών συστημάτων) στα σύνορα της. Σημειώνω ιδιαίτερα την περίπτωση της Πολωνίας, όπου ανέκαθεν υπήρχαν δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Και εκεί, λίγες μέρες πριν την εισβολή της Ρωσίας, αναπτύχθηκαν  2.000 αλεξιπτωτιστές της 82ης αερομεταφερόμενης μεραρχίας. Ο εκπρόσωπος τύπου του πενταγώνου Τζων Κίρμπι σημείωσε ότι η αποστολή έγινε για να δοθεί ένα σαφές μήνυμα στη Ρωσία και να εξασφαλιστεί η ασφάλεια των βαλτικών  δημοκρατιών. Για την κατάσταση αυτή ευθύνεται αποκλειστικά η Ρωσία, όπως έχει αναφερθεί και σε πρόσφατο άρθρο του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, λίγους μήνες πριν την εισβολή.Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη της Σοβιετικής Ένωσης , ήταν ότι δημιούργησε το κράτος της Ουκρανίας, χωρίς να σκεφτεί ότι θα δημιουργούνταν στην τότε Σοβιετική Ένωση μεγάλος διχασμός και ουκρανική συνείδηση, με αρνητικές συνέπειες στο μέλλον.

Το δεύτερο μεγάλο λάθος ήταν ότι στο δίκαιο της Σοβιετικής Ένωσης, όπου υπήρχε άρθρο που επέτρεπε τα κράτη να ανεξαρτητοποιηθούν εφόσον το επιθυμούσαν, με αποτέλεσμα να αναπτυχθούν σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΣΣΔ εθνικές συνειδήσεις. Το κυριότερο σφάλμα, μιας και αναφέρθηκα στην Πολωνία, που προώθησε το αντί ρωσικό μένος, ήταν η εκτέλεση 12.000 αξιωματικών το 1943 στο Κατύν. Το γεγονός ότι ο Πολωνικός λαός έχασε με ένα στυγερό τρόπο την αφρόκρεμα τότε του στρατού του αφενός, και αφετέρου το ότι βρισκόταν για περίπου 50 χρόνια στο σκοτάδι, καθώς μέχρι το 1990 πίστευαν ότι το έγκλημα αυτό είχε γίνει από τους Ναζί. Αυτό σε συνδιασμό  με τη παραδοχή της Ρωσίας η οποία έχει μιλήσει τόσο ο Γκορμπατσόφ όσο και ο Γέλτσιν αλλά και οι Μενβέντεφ και Πούτιν για σταλινικό έγκλημα, έχει οδηγήσει τη Πολωνία να  είναι μια από τις πιο πιστές συμμάχους των ΗΠΑ και να έχει γίνει μια απέραντη βάση του ΝΑΤΟ και αυτό γιατί δεν υπάρχει η παραμικρή εμπιστοσύνη στη Ρωσία. Αυτοί είναι οι κύριοι λόγοι της αμερικανικής παρουσίας στα κράτη της Βαλτικής και είναι και οι λόγοι που η Ρωσία καταγγέλλει ότι κινδυνεύει από το ΝΑΤΟ.

Ο δεύτερος λόγος που μας οδήγησε σε αυτή τη σύγκρουση ήταν η αδυναμία εφαρμογής των συνθηκών του Μινσκ.  Οι συμφωνίες του Μινσκ υπογράφηκαν το 2014 μετά την ήττα του Ουκρανικού στρατού στο Ντεπάλτσεβε. Προέβλεπαν τη δημιουργία μιας αποστρατικοποιημένης ζώνης, την αυτονομία του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, ανταλλαγή αιχμαλώτων, αλλά εξασφαλίζονταν η εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας. Μια συμφωνία που, κατά τη γνώμη μου, από την  πρώτη μέρα δε μπορούσε να εφαρμοστεί, καθώς η Ουκρανία, αφενός δε μπορούσε να παραχωρήσει αυτονομία στις συγκεκριιμένες δημοκρατίες γιατί υπήρχε ο φόβος διεξαγωγής δημοψηφίσματος για απόσχιση από την Ουκρανία, ενώ οι ρωσόφωνοι δε μπορούσαν να εφαρμόσουν τις συγκεκριμένες συμφωνίες και αυτό γιατί δε μπορούσαν να αποσχιστούν από την Ουκρανία. Έτσι, παρά τον αγώνα του και το αίμα που έχυσαν για να ανεξαρτητοποιηθούν από την Ουκρανία εξακολουθούσαν και μετά τις συμφωνίες του Μίνσκ να ελέγχονται πολιτικά από το Κίεβο.

Επί διοίκησης Μπάιντεν, οι ΗΠΑ προχώρησαν σε ανανέωση της στρατιωτικής βοήθειας. Μέχρι την ανάληψη των καθηκόντων από τον πρόεδρο Μπάιντεν, η αμερικανική βοήθεια περιοριζόταν στην αποστολή ατομικού οπλισμού κυρίως για τις ειδικές δυνάμεις του Ουκρανικού στρατού, ηλεκτρικών συσκευών, αλεξίσφαιρων γιλέκων και ιατροφαρμακευτικού υλικού. Με την ανάληψη των καθηκόντων από τον υπουργό άμυνας των ΗΠΑ, Λόιντ Όστιν, οι ΗΠΑ προχώρησαν στην παραχώρηση στην Ουκρανία μεγάλου αριθμού αντιαρματικών όπλων τύπου Javelin. Τα Javelin στάλθηκαν αμέσως στην ανατολική Ουκρανία και συγκεκριμένα στην πόλη του Χάρκοβο. Από την ανάληψη των καθηκόντων της η κυβέρνηση Μπάιντεν τόνιζε ότι δε την συγκινούν οι ανησυχίες της Ρωσίας καθώς θεωρεί ότι αυτές δεν ευσταθούσαν, ενώ δεν έκλεινε την πόρτα του ΝΑΤΟ σε καμία χώρα. Η συνεχής στρατιωτική υποστήριξη της Ουάσινγκτον στο Κίεβο ώθησε τη Ρωσία  να συγκεντρώσει στρατεύματα στην περιοχή των συνόρων της Ουκρανίας, τα οποία διεξήγαγαν καθημερινά ασκήσεις. Οι ΗΠΑ απαιτούσαν την άμεση απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων από τα σύνορα Ρωσίας –Ουκρανίας, απαίτηση εντελώς παράλογη μέχρι εκείνη τη στιγμή,  καθώς τα ρωσικά στρατεύματα συγκεντρώνονταν σε ρωσικό έδαφος και όχι σε ουκρανικό.

Στις 20-1-2022 έχουμε μια δήλωση του αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν που ήταν ιδιαίτερα σημαντική και ήταν μια δήλωση που κατά τη γνώμη μου θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια εκτόνωση της κρίσης. Ο αμερικανός πρόεδρος ξεκαθάρισε εκείνη τη μέρα ότι η Ουκρανία δε μπορούσε να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ, γιατί έπρεπε να κάνει πολύ δουλειά ακόμα σε διάφορους τομείς, όπως η καταπολέμηση της διαφοθοράς. Κατά την προσωπική μου άποψη, με αυτή τη δήλωση ικανοποιούνταν μια καίρια ανησυχία της Ρωσία, δηλαδή η μη επέκταση του ΝΑΤΟ και θεωρώ ότι μπορούσε να υπάρξει και μια νέα συμφωνία τύπου Μινσκ. Ωστόσο, το κύριο ζήτημα που δεν ικανοποιούνταν από την πλευρά της Δύσης, ήταν η προστασία των ρωσόφωνων : Μπορεί ο πρόεδρος Μπάιντεν να έκλεισε την πόρτα του ΝΑΤΟ για την Ουκρανία, ωστόσο οι συνεχείς συμπλοκές και η συνεχής ενίσχυση του Ουκρανικού στρατού έθετε σε τρομερό κίνδυνο τους ρωσόφωνους. Τους έθετε σε κίνδυνο κυρίως όχι από τον Ουκρανικό στρατό, αλλά από το τάγμα του Αζόφ που ήδη είχε αναπτυχθεί στη περιοχή της Μαριούπολης.

 Για να φτάσουμε στις 24 Φεβρουαρίου 2022 όπου ξεκινάει η εισβολή του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία. Μετά από 87 μέρες σκληρών μαχών μπορούμε να βγάλουμε τα πρώτα ασφαλή συμπεράσματα:  Καταρχάς η Ρωσία επιτέθηκε σε πολλά σημεία με σκοπό να διασπάσει τις ουκρανικές δυνάμεις και να πετύχει όσο πιο γρήγορα γινόταν τους στόχους του. Αυτή η στρατηγική είχε και θετικά και αρνητικά αποτελέσματα για τις ρωσικές δυνάμεις. Ξεκινώντας  από τα θετικά, ο ρωσικός στρατός κατέλαβε χρησιμοποιώντας μικρό αριθμό δυνάμεων τη Χερσώνα, στις 2 Μαρτίου 2022 μια επιτυχία σημαντική που εμένα μου έκανε εντύπωση δεδομένου ότι διοικητής των Ουκρανικών δυνάμεων ήταν ο στρατηγός Τροχίμοβιτς, ένας αξιωματικός ο οποίος είχε διακριθεί ιδιαίτερα το 2014 στη μάχη του αεροδρομίου του Λουγκάνσκ, όπου εξόντωσε πάνω από 400 ρωσόφωνους. Στο Κίεβο, από την άλλη, τα πράγματα δεν πήγαν τόσο καλά. Παρά το γεγονός ότι οι ρωσικές δυνάμεις κατάφεραν να καταλάβουν γρήγορα το αεροδρόμιο Αντόνοφ (ένα αεροδρόμιο εξαιρετικά σημαντικό καθώς μέχρι τις 24 Φεβρουαρίου ήταν το αεροδρόμιο που μεταφέρονταν η στρατιωτική βοήθεια της Δύσης στην Ουκρανία), χάρη στην ταχύτατη και άμεση επιστράτευση μιας ταξιαρχίας της Ουκρανικής εθνοφρουράς κατάφερε να συγκρατήσει την επίθεση των Ρώσων, εξοντώνοντας και μεγάλο αριθμό στελεχών της Wagner Group, με τις απώλειες τους να υπολογίζονται σε άνω των 60 νεκρών.

Οι Ουκρανοί είχαν σαν στόχο στο πόλεμο αυτό να καταστρέψουν τις μονάδες ανεφοδιασμού του ρωσικού στρατού, να ελέγξουν τα μεγάλα αστικά κέντρα , αλλά και να κρατήσουν υπό ουκρανικό έλεγχο τα αεροδρόμια της Δυτικής Ουκρανίας, ώστε να φτάσει η διεθνής βοήθεια. Από τους 3 στόχους που έθεσαν πέτυχαν τους 2 από αυτούς:

• Προκάλεσαν σημαντικές απώλειες στις μονάδες ανεφοδιασμού του ρωσικού στρατού .
• Κατάφεραν να κρατήσουν υπό τον έλεγχο τους τα αεροδρόμια της Δυτικής Ουκρανίας με τη διεθνή βοήθεια να συνεχίζει να καταφτάνει

 Ιδιαίτερα στο Χάρκοβο χάρη στα αντιαρματικά Javelin οι ουκρανικές δυνάμεις κατάφεραν να καταστρέψουν αρκετά τμήματα του σώματος εφοδιασμού μεταφορών του ρωσικού στρατού. Ενώ μετά από 87 μέρες παραμένουν υπό τον έλεγχο του ουκρανικού στρατού οι μεγάλες πόλεις στη δυτική Ουκρανία. Παρά την κατάληψη του αεροδρομίου Αντόνοφ , οι Ουκρανοί φαίνεται ότι είχαν εφεδρικό πλάνο για να μη σταματήσει η βοήθεια της Δύσης προς αυτούς.

Τα πράγματα στην ανατολική Ουκρανία όμως δεν πάνε καλά. Η μεγαλύτερη ήττα του ουκρανικού στρατού έλαβε χώρα πριν 2μέρες, όταν μετά από 83 μέρες σκληρών συγκρούσεων η Μαριούπολη έπεσε. Είναι γεγονός ότι, κατά την εκτίμηση μου, η αντίσταση των αντρών της 36ης ταξιαρχίας πεζοναυτών με διοικητή τον ταξίαρχο Serhiy Volynskyi αλλά και του τάγματος Αζόφ συνέβαλλε αποφασιστικά στην καθυστέρηση της προέλασης του ρωσικού στρατού στην υπόλοιπη Ουκρανία.Και αυτό γιατί η Μαριούπολη ενώνει τη Κριμαία με τον Ντονμπάς, άρα για το ρωσικό στρατό η κατάληψη της πόλης αυτής ήταν εξαιρετικής σημασίας.

Πλέον πιστεύω ότι η Ουκρανία είναι σε εξαιρετικά μειονεκτική θέση, καθώς σημαντικός αριθμός επίλεκτων μονάδων του ουκρανικού στρατού έχουν αιχμαλωτιστεί από τον ρωσικό στρατό. Πλέον ιδιαίτερα στην ανατολική Ουκρανία δεν υπάρχουν αξιόλογες ουκρανικές μονάδες και όσες μονάδες ακόμα μάχονται, πολεμάνε με πολύ πεσμένο ηθικό.