Η Διακήρυξη της Τζέντα
της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου*
Ιστορικός- Διεθνολόγος
Στις 16 Ιουλίου 2022 πραγματοποιήθηκε η Σύνοδος Κορυφής ανάμεσα σε ΗΠΑ και αραβικά/ αραβόφωνα Κράτη.
Δύο διακηρύξεις με τους δύο κύριους παίχτες της ΝΑ Μεσογείου και ολόκληρης της ανατολικής περιφέρειας, Γαλλία και ΗΠΑ, να συνεχίζουν ακάθεκτοι το «παιχνίδι» επικράτησης και ανταγωνισμού.
Συγκρίνοντας τα αποτελέσματα των δύο Συνόδων, ώστε να καταλάβουμε πώς οι δύο κραταιές χώρες της Δύσης βλέπουν την επόμενη ημέρα της ανατολικής περιφέρειας και κυρίως τις συμμαχίες των μουσουλμανικών κρατών είναι αναγκαίο να εστιάσουμε στα εξής:
Α. Στη Σύνοδο της Βαγδάτης, η Γαλλία είχε προσκαλέσει κράτη -αντιπάλους μεταξύ τους, με κυρίαρχο το δίπολο Σαουδική Αραβία και Ιράν. Φυσικά, υπήρχε και η Τουρκία, όμως επειδή η πρόσκληση δεν έγινε σε υψηλό επίπεδο, κατέδειξε, αφενός ότι η προτεραιότητα του Μακρόν ήταν να επικεντρωθεί η προσοχή του σε ένα είδος προγεφυρώματος ανάμεσα σε δύο κράτη που λόγω της θρησκευτικής, δογματικής αντίθεσής τους, είναι αυτά που εκ των πραγμάτων κινούν τα νήματα της Διπλωματίας στο μουσουλμανικό Κόσμο, αφετέρου ότι η Τουρκία (καθώς στη Συμφωνία της Βαγδάτης του 1955 είχε κυρίαρχο ρόλο στις διαπραγματεύσεις) δεν είναι πλέον η χώρα κλειδί στον μουσουλμανικό Κόσμο. Η Γαλλία τεχνηέντως ήθελε να υποβαθμίσει το τουρκικό Κράτος, χωρίς να «ανοίξει ρουθούνι».
Β. Στη χθεσινή Σύνοδο της Τζέντας, εκούσια ή ακούσια, αυτό θα το δείξει η πορεία της πολιτικής Μπάιντεν στο πόσο θα στηρίξει (αν και είχε αρχικά αντιθέσεις) το νομοσχέδιο που εμπεριέχει το εξοπλιστικό πρόγραμμα της Τουρκίας, οι ΗΠΑ διοργάνωσαν ένα forum του αραβικού και αραβόφωνου Κόσμου, αναδεικνύοντας και καταδεικνύοντας ότι (και στα πλαίσια της περσινής Συνόδου) ότι η Δυτική Διπλωματία (και φυσικά οι ΗΠΑ) στρέφουν το βλέμμα τους στους Άραβες.
Γ. Στη χθεσινή Σύνοδο, οι ΗΠΑ επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν τα αραβικά/ αραβόφωνα Κράτη ως το μέσο (και κυρίως τους εξισορροπιστές του μουσουλμανικού Κόσμου) για την προσέγγιση με το Ιράν. Αντίθετα, η Γαλλία επιδίωξε η ίδια να αποτελέσει τον δίαυλο ανάμεσα στο εχθρικό δίπολο του μουσουλμανικού Κόσμου, ώστε σε δεύτερο επίπεδο η προσέγγιση Ανατολής και Δύσης να έχει σταθερότερα ερείσματα.
Δ. Παρατηρώντας, καθώς ανατρέχουμε στα αποτελέσματα της περσινής Συνόδου, οι ΗΠΑ και η Γαλλία, όπως ήδη αναφέραμε δείχνουν να απαγκιστρώνονται από το μύθευμα για τη γεωπολιτική και γεωστρατηγική θέση του τουρκικού κράτους. Η γεωγραφική θέση της Τουρκίας είχε σταθερή αξία (ως επί το πλείστον) κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Και ναι μεν είναι ένα κράτος που βρίσκεται στο ΝΑΤΟ, αναπτύσσοντας μια χαμαιλεοντική σχέση ανάμεσα σε ΗΠΑ (Δύση) και Ρωσία, όμως αυτό που δείχνουν οι δύο Σύνοδοι, είναι ότι η γεωστρατηγική της θέση ατροφεί πλέον, καθώς υφίστανται Κράτη αυτήν την στιγμή που έχουν μία πιο ισχυρή «προσβασιμότητα» στο Ιράν από ο, τι το τουρκικό και ως εκ τούτου πιο χρήσιμα για το Διεθνές Σύστημα (είναι μάταιο να μην βλέπουμε ότι υφίσταται λυκοφιλία ανάμεσα σε Ιράν και Τουρκία). Φυσικά, κανένας Οργανισμός δεν θέλει να χάνει μέλη του, γιατί αποδεικνύει μείωση της ισχύος του, όμως αυτό δεν σημαίνει (πλέον) ότι οι χώρες αποκτούν και υπεραξία στο Διεθνές Σύστημα. Η αξία ενός Κράτους (αναμφισβήτητα ο γεωγραφικός παράγοντας είναι σημαντικός) αυξομειώνεται στη βάση των πολιτικών και διπλωματικών συνθηκών, ωστόσο χωρίς ιδιαίτερες διακυμάνσεις από την αρχική θέση που έχουν σε αυτό… Ευθύς εξαρχής στη Διεθνή Κοινότητα τα Κράτη έχουν μία συγκεκριμένη θέση, απότοκο πολυπαραγοντικών συνθηκών. Όμως επειδή ο «Νέος Κόσμος» φτιάχτηκε από πολύ συγκεκριμένα Κράτη, αυτά είναι και οι μοναδικοί ρυθμιστές του Διεθνούς Συστήματος.
Ε. Έχουμε πει σε ανάρτηση προ μηνών, ότι οι ΗΠΑ θεώρησαν τη μεγαλύτερη ήττα της Διπλωματίας τους, όταν έχασαν το Ιράν. Το Ιράν είναι ένα Κράτος που δημιουργεί τους κανόνες και δεν ακολουθεί τους κανόνες, κι αυτό γιατί είναι από τα μορφώματα που επειδή είχε κατά κανόνα εχθρούς (ιστορικά) διαμόρφωσε αυτόνομα τους Κανόνες επιβίωσής του, ακόμα και σε οικονομικό επίπεδο, ας ανατρέξουμε στην Ιστορία του Κράτους στις αρχές του 20ου αι. και βλέποντας τις Συμβάσεις Συνεργασίας (τις λεγόμενες στη βάση του Διεθνούς Οικονομικού Δικαίου ως Αποικιοκρατικές Συμβάσεις) γίνεται κατανοητό ότι ήταν το μόνο Κράτος της ανατολικής περιοχής που ρύθμιζε τα βήματα Δύσης και αποικιοκρατών, ακόμα και τη μελανή περίοδο του Σάχη.
ΣΤ. Γνωρίζουμε τις ιστορικές σχέσεις που έχουν κάποια αραβικά και αραβόφωνα Κράτη με τη Ρωσία. Και εκτός από το Ιράν, η Δύση (και κυριότατα τη δεδομένη στιγμή οι ΗΠΑ) δεν μπορεί για πολύ ακόμα (για πολλούς και διάφορους παράγοντες) να έχει απομονωμένο το ρωσικό κράτος και κυρίως για το θέμα Κίνα. Άλλωστε, ένα από τα άρθρα της χθεσινής Διακήρυξης αναφέρεται στην αναγκαιότητα να συμβάλλουν στην κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία.
Ζ. Το Ισραήλ και το Ιράν, έχουν ιδιαίτερη σημασία για τις ΗΠΑ, αναμφισβήτητα. Και μετά τη Διακήρυξη Στρατηγικής Συνεργασίας που υπογράφηκε την περασμένη Τετάρτη ανάμεσα σε Μπάιντεν και Λάπιντ, υπάρχει ναι μεν και σε αυτό το κείμενο η ανάγκη να επιλυθεί το Παλαιστινιακό με τη συμβολή των αραβικών και αραβόφωνων χωρών, όμως, είναι πασιφανής πλέον ο αλληθωρισμός της Κυβέρνησης Μπάιντεν για τα δύο κράτη, Ισραήλ και Ιράν, μία συνθήκη που ως φαίνεται πολύ σύντομα θα πατήσει πάνω της ο Μακρόν.
Οφέλη για την Ελλάδα: Αρχικά, οφείλουμε για μια φορά ακόμα να πούμε το εξής, ότι η χώρα μας πρέπει να επενδύει διαρκώς στο κυρίαρχο τρίγωνο της Μεσογείου που είναι Ελλάδα, Ισραήλ, Αίγυπτος. Φυσικά, η Κύπρος είναι ο συνδετικός κρίκος στην αλυσίδα αυτή. Και μόνο που η Τουρκία ήταν απούσα, είναι μία επιτυχία, που ναι μεν, όπως είπαμε θα φανεί αν το νομοσχέδιο για την Άμυνα στις ΗΠΑ γίνει νόμος, συγχρόνως δε, άμεσα αυτήν την επιτυχία της μη συμμετοχής του τουρκικού κράτους δεν τη διαμορφώσαμε εμείς εν προκειμένω, αλλά έμμεσα, τα σοβαρά πατήματά μας στη Διεθνή Διπλωματία προσδίδουν προστιθέμενη αξία στο ρόλο που πλέον διαδραματίζουμε ως Κράτος για το Διεθνές Σύστημα.
*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος, Μέλος και Εξωτερική Συνεργάτιδα του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛ.Ι.Σ.ΜΕ), Εξωτερική Συνεργάτιδα Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ) και Σχολής Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ)
