Οι κυρώσεις της Δύσης, το ρούβλι και η οικονομία της Ρωσίας

Του Χρήστου Μανταρτζίδη
Οικονομολόγου Διεθνολόγου 

Η Δύση με ¨μπροστάρη¨ τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ ξεκίνησαν έναν οικονομικό πόλεμο και επέβαλλαν πρωτοφανές embargo στην Ρωσία εξαιτίας της εισβολής της στην Ουκρανία. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ κ. Biden μάλιστα, είχε προχωρήσει και σε προβλέψεις (τις οποίες ασπάστηκαν και όλοι οι Δυτικοί ηγέτες), πως η ρωσική οικονομία σύντομα θα καταρρεύσει και το ρούβλι θα χάσει την αξία του. Tο σχέδιο τους όμως δεν φαίνεται να βαίνει (έως τώρα τουλάχιστον) καλώς…

Η κατάσταση ως έχει:

Το ρούβλι βρέθηκε αρχικά στην ¨εντατική¨ και κατέρρευσε τις πρώτες μέρες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Η ισοτιμία του με το δολάριο στις αρχές Μαρτίου έφτασε στο ιστορικό χαμηλό (143 RUB/USD).  Οι αγορές βρισκόταν σε αναμονή και προέβλεπαν περαιτέρω πτώση καθώς η Ρωσία δεν μπορούσε να το στηρίζει επί μακρόν. Τελικά το ρούβλι άντεξε και όχι μόνον. Ανέκτησε τις απώλειές του και καλπάζει κόντρα στις προβλέψεις σημειώνοντας ¨ράλι¨ ανατίμησης (62 RUB/ USD), με υψηλό πολλών ετών και έδωσε το περιθώριο στην Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας να μειώσει τα επιτόκια και να χαλαρώσει τα μέτρα.

Η ρωσική οικονομία μετά το αρχικό σοκ από την απότομη αλλαγή των συνθηκών, αντιστέκεται σθεναρά παρά στις σκληρές κυρώσεις που της έχουν επιβληθεί. Προφανώς και οι κυρώσεις της Δύσης έχουν προκαλέσει κόστος στη ρωσική οικονομία, αλλά έως τώρα δεν την έχουν γονατίσει. Πρόσφατα η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας ανακοίνωσε πλεόνασμα ρεκόρ στο ισοζύγιο πληρωμών. Αυτό είναι αποτέλεσμα των αυξημένων τιμών του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και του άνθρακα σε όρους δολαρίου, (χωρίς να έχει αυξηθεί η  παραγωγή) γεγονός που ακύρωσε ουσιαστικά τον αντίκτυπο των δυτικών κυρώσεων κατά της Μόσχας. Η μαζική εισροή σκληρού συναλλάγματος (USD και EUR) σημαίνει ότι υπάρχει μεγάλη ρευστότητα, η οποία ουσιαστικά διατηρεί την Ρωσική οικονομία σε λειτουργία, παρά τις κυρώσεις. Επιπλέον πήρε μια σειρά από δημοσιονομικά μέτρα στήριξης της οικονομίας, με αποτέλεσμα, η  επερχόμενη ύφεση να είναι πιο ¨ρηχή¨ από ότι προέβλεπαν αρχικά οι αναλυτές.  Ταυτόχρονα αποτελούν πλέον «δίκοπο μαχαίρι» για την Δύση (και κυρίως για την ΕΕ), καθώς επηρεάζονται άμεσα τις οικονομίες τους. Τελικά μάλλον η Ρωσία ήταν προετοιμασμένη για οικονομικό πόλεμο.

Τι μπορεί να συμβεί στην Ρωσική οικονομία

H επίδραση των Δυτικών κυρώσεων στην Ρωσική οικονομία αναμένεται να φανεί στις πραγματικές της διαστάσεις, μετά από κάποιους μήνες. Η σημερινή κατάσταση της ρωσικής οικονομίας και η ισοτιμία του ρουβλιού, δεν είναι πραγματικές.

Η ρωσική οικονομία παρουσιάζει σαφή σημάδια ύφεσης και μεσοπρόθεσμα   δεν θα καταφέρει να σταθεί και θα βιώσει δύσκολες καταστάσεις. Αν και ως χώρα είναι τεράστια με ανεξάντλητους φυσικούς πόρους, η οικονομία της είναι ελάχιστη. Αποτελεί μικρό μέγεθος σε παγκόσμιο επίπεδο. Το ΑΕΠ της είναι συγκρίσιμο με της Ιταλίας και της Ισπανίας και βασίζεται στις εξαγωγές Α’ υλών (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, σιτηρά, μέταλλα). Η ρωσική μεταποιητική βιομηχανία δεν είναι ανεπτυγμένη, δεν παράγει προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, το φάσμα των παραγόμενων προϊόντων είναι ελάχιστο, τα προϊόντα μη ανταγωνιστικά και καλύπτουν μόνο ένα μικρό μέρος των αναγκών. Εισάγει τα πάντα ενώ η βιομηχανία της για να συνεχίσει να παράγει, χρειάζεται την υψηλή τεχνολογία από την Δύση. Επιπλέον, όταν ομαλοποιηθεί η κατάσταση με την ενέργεια και υποχωρήσουν οι τιμές, τα κρατικά έσοδα της Ρωσίας θα μειωθούν κατακόρυφα.

Επιπλέον έχει πλέον απωλέσει τους παλαιούς κύριους πελάτες της και στρέφεται προς την Ασία και ιδιαίτερα προς την Κίνα (και δευτερευόντως σε Ινδία και Ιράν) αναζητώντας στήριξη και συνεργασίες καθώς απομονώνεται από τα παγκόσμια χρηματοπιστωτικά συστήματα και τις εφοδιαστικές αλυσίδες. Ο Σινορωσικός άξονας επί του παρόντος φαίνεται ισχυρός. Η Κίνα αγοράζει φυσικούς πόρους από την Ρωσία με μεγάλη έκπτωση. Δηλαδή εκμεταλλεύεται την κατάσταση. Ταυτόχρονα έχει όμως ανάγκη τις Δυτικές αγορές για να πουλήσει τα προϊόντα της.

Τελικά όμως η πορεία της ρωσικής οικονομίας θα εξαρτηθεί από την ικανότητά της να αυξήσει και να διευρύνει την παραγωγική της βάση. Αν καταφέρει παράγει ανταγωνιστικά τα προϊόντα που εισαγάγει θα καταφέρει να και αντιστρέψει την υφεσιακή της πορεία. Αυτό προϋποθέτει επενδύσεις, εύρυθμες αγορές και κατάλληλο οικονομικό κλίμα. Υπάρχουν οι βάσεις γι’ αυτό;

Τι μπορεί να συμβεί με το ρούβλι

Αν και το κάθε νόμισμα αντικατοπτρίζει θεωρητικά την οικονομική ισχύ του κράτους που το εκδίδει, για το ρούβλι η παρούσα ισοτιμία δεν είναι ούτε πραγματική και ούτε και αξιόπιστη και δεν αντιπροσωπεύει τα βασικά μεγέθη της Ρωσικής οικονομίας. Είναι αποτέλεσμα των συγκεκριμένων καταστάσεων και μηχανισμών. Το ρούβλι ενισχύεται τεχνητά και η παρούσα ισοτιμία είναι πλασματική. Δεν διαπραγματεύεται ελεύθερα σε σχέση με τα σκληρά νομίσματα και ο όγκος των συναλλαγών του είναι μικρός.

Θεωρητικά η νομισματική ισοτιμία καθορίζεται από την προσφορά και ζήτηση των νομισμάτων. Σήμερα η μεγάλη ισχυροποίηση της ισοτιμίας του ρωσικού νομίσματος εξηγείται από το πλεόνασμα του ξένου νομίσματος που εισέρχεται στην Ρωσία λόγω των αυξημένων εξαγωγών Α’ υλών (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, μέταλλα, σιτηρά κ.α.)  που πραγματοποιεί (ζήτηση ρωσικού νομίσματος) και των μειωμένων εισαγωγών (προσφορά ρωσικού νομίσματος) που δεν δύναται να πραγματοποιεί εξαιτίας των περιορισμών των οικονομικών και εμπορικών συναλλαγών με τις Δυτικές χώρες λόγω των κυρώσεων.

Επιπλέον όσο το ρούβλι δεν είναι ελεύθερα διαπραγματεύσιμο και μετατρέψιμο στον πραγματικό κόσμο και όσο ο καθένας δεν μπορεί να το αγοράσει και να πουλήσει ελεύθερα και διεθνώς, τότε η ισχύουσα ισοτιμία  δεν είναι πραγματική. Αναπόφευκτα κάποια στιγμή το ρούβλι θα επανέλθει στην πραγματική του ισοτιμία, πράγμα που θα δημιουργήσει αναταράξεις στην προσφορά και την ζήτηση, αναθέρμανση στον πληθωρισμό και θα επιφέρει πλήγμα στην Ρωσική οικονομία. 

Σίγουρα πάντως η κρίση που προκάλεσε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία δεν θα τελειώσει ούτε εύκολα, ούτε γρήγορα. Και σίγουρα οι επιπτώσεις της σε  οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο θα είναι εδώ, για πολύ καιρό. Και για την Ρωσία αλλά και την Ευρώπη γενικότερα.

Τελικά το κρίσιμο ερώτημα είναι, σε αυτήν την μάχη με τον χρόνο, τι αντοχές θα επιδείξουν οι λαοί…

Ίδωμεν!!!