Επιχείρηση Γάζα: η μετά Χαμάς εποχή
Secretary of Defense Lloyd J. Austin III meets with Israeli Prime Minister Benjamin Netanyahu and Minister of Defense Yoav Gallant in Tel Aviv, Israel, Oct. 13, 2023. Austin traveled to the country to meet with Israeli leaders face-to-face and underscore the unwavering support of the U.S. for the people of Israel and commitment to ensuring Israel has what it needs to defend itself. While in Israel will also see firsthand some of the U.S. security assistance delivered to Israel. (DoD photo by Chad J. McNeeley)
Χρήστος Μπαξεβάνης
Διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ – Διεθνολόγος
πρ. Ειδικός Εμπειρογνώμων στην ΕΕ
Η 7η Οκτωβρίου 2023 είναι η αντίστοιχη 11η Σεπτεμβρίου του 2001 των ΗΠΑ. Το περιβάλλον ασφάλειας έχει πλέον αλλάξει. Η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ και οι θηριωδίες που ακολούθησαν έχουν δημιουργήσει νέα δεδομένα, μια νέα πραγματικότητα, όπου τίποτα δεν θα είναι όπως πριν. Έκτοτε, θέματα που επηρεάζουν εθνικά το Ισραήλ, επηρεάζουν την ίδια στιγμή περιφερειακά την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, αλλά και το διεθνή κοινότητα συνολικά, ιδίως το σύστημα αρχιτεκτονικής ασφάλειας, το οποίο, κάτω από το βάρος της Ισλαμικής Τρομοκρατίας, του υβριδικού πολέμου και των ασύμμετρων απειλών, μοιραία αναμένεται να αλλάξει. Νομικοί, Διεθνολόγοι, Πολιτικοί Επιστήμονες και Ιστορικοί βρισκόμαστε μπροστά στην αναδιαμόρφωση και αναδιάταξη του διεθνούς συστήματος, αναζητώντας νέα επιστημονικά και θεσμικά εργαλεία ερμηνείας και κατανόησής του.
Μετά την χερσαία επιχείρηση στη Γάζα και την εξουδετέρωση της Χαμάς θα απαιτηθεί οικοδόμηση της ειρήνης και μια συνολική ανοικοδόμηση των θεσμών της περιοχής, με όρους Ασφάλειας, Δημοκρατίας, Ελευθερίας και Ανοιχτής Κοινωνίας. Θα απαιτηθούν διαδικασίες οικονομικής ανόρθωσης και πολιτικής αποκατάστασης των μεταπολεμικών κοινωνιών, στη βάση ενός συνόλου βραχυπρόθεσμων, μεσοπρόθεσμων, αλλά και μακροπρόθεσμων μετασυγκρουσιακών δράσεων σε κοινωνικοοικονομικό, θεσμικό, πολιτικό και ανθρωπιστικό επίπεδο, καθώς και σε επίπεδο ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ιδιαίτερη έμφαση θα (πρέπει να) δοθεί στον τερματισμό της οικονομικής διαφθοράς που αφήνει πίσω της η Χαμάς, καθώς και η αναγκαία μεταρρύθμιση στη εκπαίδευση στη Γάζα προκειμένου να αντιμετωπιστεί το ριζωμένο μίσος των κατοίκων της περιοχής όχι μόνο για το Ισραήλ, αλλά για τους απανταχού Εβραίους.
Σε ό,τι αφορά το καθεστώς διοίκησης, και ενώ οι στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα συνεχίζονται, η συζήτηση για την επόμενη ημέρα, στη μετά Χαμάς εποχή, έχει ήδη ξεκινήσει, με τα πρώτα σενάρια να έχουν δει το φως της δημοσιότητας:
1) διοίκηση της Λωρίδας από την Παλαιστινιακή Αρχή σε συνεργασία στο πεδίο της ασφάλειας με το Ισραήλ, όπως συμβαίνει στη Δυτική όχθη,
2) ανάπτυξη πολυεθνικής ειρηνευτικής δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην περιοχή μετά τη λήξη του πολέμου, σε συνεργασία με το Ισραήλ και σημαντικό ρόλο κρίσιμων αραβικών κρατών,
3) διοίκηση μέσω αραβικών εγγυήσεων, υπό την ομπρέλα μιας πιο αναβαθμισμένης Συμφωνίας ανάμεσα σε Ισραήλ και Άραβες, στη βάση και κατά το πρότυπο των Συμφωνιών του Αβραάμ, οι οποίες, παρά το πλήγμα που δέχτηκαν από την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, παραμένουν μια σημαντική παρακαταθήκη, πρωτίστως για την περιοχή της Μέσης Ανατολής, αλλά και για τη Διεθνή Διπλωματία.
Μέχρι, ωστόσο, να έρθει η ώρα για να συζητηθούν συγκεκριμένες λύσεις για την διοίκηση της Γάζας, και καθώς οι εξελίξεις είναι δυναμικές και διαμορφώνονται μέρα με τη μέρα, μπορούμε με ασφάλεια να καταλήξουμε σε τρία πρώτα δεδομένα:
1) η Χαμάς θα βρίσκεται έξω από την εξίσωση,
2) για ένα ικανό χρονικό διάστημα το Ισραήλ θα (πρέπει να) έχει την γενική ευθύνη για την ασφάλεια του εδάφους, διαφορετικά εγκυμονεί ο κίνδυνος επαναδημιουργίας τρομοκρατικών και εγκληματικών θυλάκων στην περιοχή,
3) έχουν ωριμάσει οι συνθήκες, ειδικά και υπό το βάρος των τελευταίων γεγονότων, για την ανάδειξη ενός νέου προσώπου που θα συνενώσει τους Παλαιστινίους στο δρόμο ανάδειξης μιας νέας αξιόπιστης και αποτελεσματικής Παλαιστινιακής Αρχής. Το βέβαιο πάντως είναι ότι η περιοχή δεν μπορεί και δεν πρέπει να μετατραπεί σε ένα δεύτερο Ιράκ ή σε έναν δεύτερο Λίβανο.
Στο σημείο αυτό αξίζει να γίνει ένα σύντομο σχόλιο για την ανάγκη κατάπαυσης του πυρός, που όλο αυτό το διάστημα συζητείται. Αρχικά θα πρέπει να ειπωθεί πως πρώτο το Ισραήλ, σε ανύποπτο χρόνο και από την πρώτη στιγμή, είχε καταθέσει πρόταση για την κατάπαυση του πυρός με ταυτόχρονη ανταλλαγή των ομήρων και επιστροφή των σωμάτων των νεκρών Ισραηλινών, τα οποία στην πορεία σκυλεύτηκαν με τον πλέον βάρβαρο και κτηνώδη τρόπο. Την πρόταση αυτή απέρριψε η Χαμάς, η οποία συνέχισε να χρησιμοποιεί ως ασπίδα τους αμάχους, και ως στρατιωτικές βάσεις νοσοκομεία, σχολεία και παιδικούς σταθμούς. Σήμερα, εν μέσω των στρατιωτικών επιχειρήσεων, οι οποίες βρίσκονται στο πιο κρίσιμο σημείο τους, μια γενική εκεχειρία θα ήταν ένα ολέθριο και καταστροφικό λάθος, γιατί θα έδινε χρόνο και χώρο στη Χαμάς για αναδιοργάνωση δυνάμεων. Εξάλλου, μικρές παύσεις πραγματοποιούνται καθημερινά από το Ισραήλ προκειμένου να μπορέσουν να εγκαταλείψουν με ασφάλεια τις εμπόλεμες ζώνες οι άμαχοι της περιοχής, καθώς και για να εξασφαλιστεί η πρόσβαση της ανθρωπιστικής βοήθειας στη Λωρίδα της Γάζας. Ειδικά τα τελευταία, αποτελούν άλλη μία απόδειξη πως το Ισραήλ, πέραν της νόμιμης άσκησης του φυσικού δικαιώματος στην αυτοάμυνα (άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών) μετά την τρομοκρατική επίθεση που δέχτηκε από την Χαμάς, διεξάγει τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις, από την πρώτη στιγμή και μέχρι σήμερα, σύμφωνα με τους κανόνες του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου (αναγκαιότητα, αναλογικότητα, last resort, προστασία αμάχων). Ο Λαός του Ισραήλ ασκεί το αυτονόητο δικαίωμα του να ζει με ελευθερία και ασφάλεια στα πάτρια εδάφη του, γιατί όταν έχεις πρωτοέρθει σε αυτά τα εδάφη πριν από 3000 και πλέον χρόνια, μόνο κατακτητής και κατοχική δύναμη δεν μπορεί να λογίζεσαι.
Την ίδια στιγμή και ενώ έχει ήδη συμπληρωθεί ένας μήνας από την αποτρόπαια επίθεση, τις θηριωδίες και τις φρικαλεότητας που ακολούθησαν (απαγωγές μικρών παιδιών, σφαγές νηπίων, βιασμοί γυναικών, βασανιστήρια ηλικιωμένων ανθρώπων) οι σκέψεις μας είναι στους αθώους ομήρους, στα ορφανά παιδιά που έμειναν πίσω όταν σφαγιάστηκαν οι γονείς τους, καθώς και στους γονείς που έχασαν τα παιδιά τους ή είναι όμηροι. Σε αυτή την πραγματικότητα δεν χωρούν «ναι μεν αλλά», επιλεκτική ευαισθησία και μονόπλευρος ανθρωπισμός. Καθώς το Ισραήλ, το προκεχωρημένο φυλάκιο του δυτικού πολιτισμού στη Μέση ανατολή, δίνει μια μάχη όχι μόνο για τη ύπαρξη του, αλλά συνολικά για τον ελεύθερο και πολιτισμένο κόσμο, για τις κοινές μας αξίες και αρχές, εμείς δεν μπορεί παρά να στεκόμαστε με αλληλεγγύη δίπλα του, λέγοντας με τον πλέον σαφή και κατηγορηματικό τρόπο πως το «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΩΡΑ».
