Ο πλανήτης Γη θα πληρώσει το τίμημα της ριζοσπαστικοποίησης της Γκρέτα Τούνμπεργκ
Του Leonid Bershidsky
Bloomberg
Πολιτικοί ηγέτες ανά τον κόσμο έχουν επαινέσει την εμφάνιση στο προσκήνιο της 16χρονη ακτιβίστριας για το κλίμα Γκρέτα Τούνμπεργκ – μπορούν όμως να διαχειριστούν την ολοένα και εντεινόμενη ριζοσπαστικοποίηση της ίδιας και των υποστηρικτών της όσον αφορά την πλατφόρμα των διεκδικήσεών τους; Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας που έχουν αρχίσει σε μεγάλες πόλεις ανά τον πλανήτη από την ομάδα εκστρατείας για το περιβάλλον “Extinction Rebellion” αποτελούν μια πρώτη δοκιμασία.
Η Extinction Rebellion, όπως και η Γκρέτα, ζητούν από τις κυβερνήσεις να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή ως ζήτημα έκτακτης ανάγκης και να αναλάβουν επειγόντως δράση για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Οι ακτιβιστές τους εμποδίζουν την κυκλοφορία στις πιο πολυσύχναστες διασταυρώσεις των μεγαλουπόλεων. Στο Βερολίνο, την Τρίτη, η αστυνομία διέκοψε την ολοήμερη κατάληψη εκ μέρους των ακτιβιστών μιας κεντρικής πλατείας, της Πότσνταμερ Πλάτς, ωστόσο εκατοντάδες διαδηλωτές συνέχισαν την κατάληψη σε έτερο σημείο της πόλης, γύρω από τη Στήλη της Νίκης. Σε ολόκληρη την Ευρώπη και στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας, εκατοντάδες διαδηλωτές συνελήφθησαν για διατάραξη της κυκλοφορίας.
Η Γκρέτα υποστηρίζει ξεκάθαρα τις ριζοσπαστικές αυτές δράσεις. Την Τρίτη, αναπαρήγαγε στο Twitter την έκκληση της Extinction Rebellion στους “εξεγερμένους” να “κρατήσουν γερά”.
Στο Λονδίνο, όπου έλαβαν χώρα περισσότερες από 300 συλλήψεις, ο πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον στάθηκε εξαιρετικά απαθής έναντι των διαδηλωτών – και απορριπτικός όσον αφορά την Γκρέτα. Μιλώντας σε εκδήλωση για την έκδοση μιας νέας βιογραφίας της Μάργκαρετ Θάτσερ, είπε:
“Ελπίζω όταν βγούμε από αυτή εδώ την αίθουσα απόψε και πέσουμε πάνω στην ενέδρα όλων αυτών των σκουλαρικοφόρων διαδηλωτών για την κλιματική αλλαγή, να τους υπενθυμίσουμε ότι η Θάτσερ είχε δίκιο και για τα αέρια του θερμοκηπίου. Και τα έλαβε υπ’ όψιν της πολύ σοβαρά, πολύ πριν τη Γκρέτα. Και το καλύτερο δυνατό πράγμα για την εκπαίδευση των καταληψιών που έχουν στρατοπεδεύσει υπό μία οσμή κάνναβης στο Hyde Park, θα ήταν να σταματήσουν να μπλοκάρουν την κυκλοφορία και να αγοράσουν ένα αντίγραφο του υπέροχου βιβλίου του Charles, έτσι ώστε να μπορέσουν να μάθουν περισσότερα για μια πραγματική φεμινίστρια, “πράσινη” επαναστάτρια που άλλαξε τον κόσμο προς το καλύτερο”.
Η Θάτσερ, η οποία είχε πτυχίο χημείας, ήταν πράγματι εκ των πρώτων υποστηρικτών της επιστήμης του κλίματος. Πιο σημαντικό ωστόσο είναι το γεγονός ότι ο Τζόνσον πρόσθεσε τη φωνή του σε μια νοητή “χορωδία” ηγετών που φαίνεται να έχουν απηυδήσει με την Γκρέτα, μετά και την οργισμένη ομιλία της στα Ηνωμένα Έθνη τον περασμένο μήνα, με το “πώς τολμάτε” ως βασική επωδό της.
Στο πιο ήπιο σκέλος του φάσματος των αντιδράσεων, η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ διαφώνησε με την Γκρέτα για το επείγον της ριζοσπαστικής δράσης για το κλίμα, λέγοντας ότι οι τεχνολογικές εξελίξεις δίνουν στην ανθρωπότητα κάποιον επιπλέον χρόνο. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν επέκρινε την Γκρέτα για “ριζοσπαστικές θέσεις” που, όπως είπε, έχουν ως μόνο αποτέλεσμα να “γεμίζουν έχθρα” τις κοινωνίες, ενώ πρόσθεσε ότι οι περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένες κυβερνήσεις της Γαλλίας και της Γερμανίας δεν είναι εκείνες στις οποίες η Γκρέτα θα έπρεπε να επιτίθεται.
Στο πιο σκληρό σκέλος του φάσματος, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τράμπ και ο Ρώσος ομόλογός του, Βλαντιμίρ Πούτιν, κινήθηκαν μεταξύ ειρωνείας και συγκατάβασης. Αναγνωρίζοντας το γεγονός και με έναν τόνο περιφρόνησης, η Γκρέτα άλλαξε το προφίλ της στο Twitter. “Ένα πολύ χαρούμενο νεαρό κορίτσι που προσβλέπει σε ένα λαμπρό και θαυμάσιο μέλλον”, αναφέρει πλέον, επαναλαμβάνοντας τα λόγια του σαρκαστικού εναντίον της tweet του Τραμπ. Και αφού ο Πούτιν την περιέγραψε ως αθώο θύμα χειραγώγησης εκ μέρους ενηλίκων, το μίνι βιογραφικό της άλλαξε και πάλι προσωρινά, κατά το ίδιο πρότυπο, σε “ευγενική, πλην πολύ ελλιπώς ενημερωμένη έφηβη”.
Η Γκρέτα είναι σαφώς ικανή να δώσει το καλύτερο που μπορεί. Το ερώτημα, ωστόσο, είναι εάν η μαχητικότητά της βοηθά ή ζημιώνει τον σκοπό της. Κάποια στιγμή τις τελευταίες εβδομάδες, φαίνεται να διέσχισε τη λεπτή γραμμή ανάμεσα στην περίοδο που προκαλούσε συμπάθεια και σε εκείνη που αντιμετωπίζεται ως απειλή. Πολλοί εθνικοί ηγέτες θεωρούν καθήκον τους να πράξουν για το περιβάλλον ό,τι είναι εντός του πλαισίου του πολιτικά εφικτού και του οικονομικά λογικού. Δεν έχουν όμως καμία διάθεση να δείξουν ευγενικοί απέναντι σε κάποιον που δεν είναι έτοιμος να τους αναγνωρίσει την παραμικρή προσπάθεια.
Υπάρχει επίσης μια σαφής διαχωριστική γραμμή μεταξύ των σχολικών αποχών κάθε Παρασκευή για ζητήματα περιβάλλοντος (“Παρασκευές για το Μέλλον”) που λάνσαρε η Γκρέτα και των ακτιβισμών της Extinction Rebellion. Το να διακόπτονται τα μαθήματα στο σχολείο για ζητήματα κλίματος μπορεί να φάνηκε λάθος σε ορισμένους γονείς, ωστόσο ήταν εύκολο να κερδίσει τη συμπάθεια σαν πράξη παιδιών που ενδιαφέρονται για το μέλλον τους. Ο αποκλεισμός δρόμων από ενήλικους ακτιβιστές είναι μια δημόσια όχληση που “παγώνει” τις διαθέσεις των περισσότερων ανθρώπων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η αστυνομία, που δεν είχε το ηθικό έρεισμα να διαλύσει τις συγκεντρώσεις των “Παρασκευών για το Μέλλον”, διαλύει τώρα με αποφασιστικότητα τις συγκεντρώσεις της Extinction Rebellion.
Η Γκρέτα μπορεί να νιώθει μια χαρά με τον πολωτικό χαρακτήρα που έχει λάβει ως δημόσιο πρόσωπο. Η πόλωση όμως σχεδόν πάντα τείνει να έχει άσχημη κατάληξη. Στη Ρώμη, κάποιος κρέμασε ένα ομοίωμα της Γκρέτα από μια γέφυρα, δημιουργώντας αποτροπιασμό τόσο στην δήμαρχο, όσο και σε άλλους Ιταλούς αξιωματούχους. Κάτι τέτοιο ξεπερνά τα όρια της διαφωνίας σχετικά με την επιτακτικότητα της αντιμετώπισης του ζητήματος της κλιματικής αλλαγής.
Ο νεανικός ιδεαλισμός είναι συχνά άκαμπτος και δεν έχει στην πραγματικότητα ως στόχο την επίτευξη αποτελεσμάτων. Η Γκρέτα, όταν θέλει, μοιάζει αρκετά διαφορετική από τον τυπικό νεαρό “εξεγερμένο”: ομνύει προσεκτικά στην επιστημονική συναίνεση στις δημόσιες δηλώσεις της και τονίζει ότι εργάζεται επάνω σε στόχους που έχουν καθοριστεί από ένα πολιτικό ντοκουμέντο, τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα. Αυτή η πειθαρχία την έχει βοηθήσει να περάσει το μήνυμά της τόσο αποτελεσματικά όσο λίγοι ακτιβιστές έχουν ποτέ καταφέρει.
Μια λίγο μεγαλύτερη αναγνώριση εκ μέρους της ότι ορισμένοι συνειδητοποιημένοι πολιτικοί προσπαθούν – τουλάχιστον – να κάνουν το σωστό και μια μικρότερη υποστήριξη προς τους ριζοσπάστες, ίσως να απογοήτευε μερικούς από τους πιο θερμόαιμους υποστηρικτές της Γκρέτα. Αυτός, ωστόσο, θα ήταν ο καλύτερος τρόπος να διατηρήσει ψηλά στην πολιτική ατζέντα τη σημασία του μηνύματός της – και να σπρώξει μετριοπαθείς ψηφοφόρους προς τα κόμματα των οικολόγων Πρασίνων, τα οποία είναι πιθανότερο να προωθήσουν την ατζέντα για το κλίμα. Διαφορετικά, ο ακτιβισμός προς υποστήριξη του μηνύματος της Γκρέτα θα μπορούσε να εκφυλιστεί στη συχνά ασυνάρτητη συνθηματολογία των διαμαρτυριών “κατά της παγκοσμιοποίησης”, οι οποίες είναι κατά κανόνα ηχηρές και ανατρεπτικές, ωστόσο μέχρι σήμερα δεν έχουν οδηγήσει σε ουσιαστικές αλλαγές.
