Το Ιράν κερδίζει τον πόλεμο για τη Μέση Ανατολή και η Δύση δεν έχει πειστική απάντηση
Του John Chipman
Τον Ιούλιο του 2019 ο Αμερικανός πρόεδρος Trump τουήταρε ότι “το Ιράν δεν έχει κερδίσει ποτέ έναν πόλεμο, αλλά δεν έχει χάσει ποτέ μια διαπραγμάτευση”. Η ανάλυση του International Institute for Strategic Studies (IISS) για τα δίκτυα του Ιράν στη Μέση Ανατολή, υποδηλώνει μια ανατροπή: η Τεχεράνη έχει χάσει την πίστη της στις διαπραγματεύσεις μετά από την κατάρρευση της πυρηνικής συμφωνίας για το Ιράν αλλά έχει βρει τρόπο να κερδίσει τον πόλεμο.
Ενώ η συμβατική στρατιωτική ισορροπία παραμένει σε μεγάλο βαθμό υπέρ των ΗΠΑ και των Συμμάχων τους, το Ιράν έχει γείρει την ισορροπία της αποτελεσματικής ισχύος στη Μέση Ανατολή υπέρ του, με την ανάπτυξη μιας ικανότητας για τη διεξαγωγή πολέμου μέσω τρίτων. Το Ιράν κερδίζει πολέμους “που διεξάγονται μεταξύ ανθρώπων”, όχι πολέμους μεταξύ κρατών. Αποφεύγει την συμμετρική κράτος-προς-κράτος σύγκρουση, γνωρίζοντας ότι εκεί θα ηττηθεί. Αντιθέτως, επιδιώκει ασύμμετρο πόλεμο μέσω μη κρατικών εταίρων.
Αυτή η ικανότητα είναι μεγαλύτερης στρατηγικής αξίας για την Τεχεράνη από ό,τι είναιοι συμβατικές της δυνάμεις, οι βαλιστικοί της πύραυλοι ή ακόμη και το ανανεωμένο πυρηνικό πρόγραμμα. είναι ένα όπλο επιλογής που είναι ιδιαίτερα προσαρμοσμένο στις σημερινές περιφερειακές συγκρούσεις. Αυτές οι συγκρούεις δεν καθορίζονται από τον πόλεμο μεταξύ κρατών, αλλά είναι περίπλοκα πεδία μάχης στα οποία δεν ισχύει το κράτος δικαίου ή κάποια ευθύνη, επικρατεί χαμηλή ορατότητα και πολλοί παίκτες που αντιπροσωπεύουν ένα μωσαϊκό τοπικών και περιφερειακών συμφερόντων.
Το Ιράν έχει αναπτύξει αυτή την ικανότητα να πολεμά και να κερδίζει διατηρώντας παράλληλα τις εχθρότητες σε ένα επίπεδο που ελαχιστοποιεί την πιθανότητα αντιποίνων έναντι του ιδίου του Ιράν. Στη Συρία για παράδειγμα, η Quds Force του Ιράν καθοδήγησε τόσο ξένες όσο και εγχώριες πολιτοφυλακές να σώσουν το καθεστώς του Bashar al-Assad. Το Ιράν τώρα ενσωματώνεται πλήρως στις εξελισσόμενες κυβερνητικές και άτυπες δομές ασφάλειας της Συρίας. Ενώ αυτό είναι προσιτό, ευέλικτο και αδιαμφισβήτητο γα την Τεχεράνη, λειτουργεί επίσης για να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε αμερικανική παρουσία στην χώρα, να ενισχύσει την απειλή του Ιράν στο Ισραήλ, να χετζάρει έναντι της ρωσικής πολιτικής και να διασφαλίσει έναν διαρκή ρόλο, ανεξαρτήτως της τύχης του καθεστώτος του Assad.
Ο ασύμμετρος πόλεμος του Ιράν δεν αντιμετώπισε αποτελεσματική διεθνή ανταπόκριση και αποτελεί μια σημαντική πρόκληση, καθώς οι αντίπαλοι του Ιράν απλώς δεν μπορούν να επανισορροπήσουν την επιρροή του στην περιοχή μέσω της εφαρμογής της συμβατικής ισχύος. Η συμβατική δύναμη δεν έχει αποθαρρύνει ούτε περιορίσει την σταθερή ανάπτυξη εδώ και 40 χρόνια, της ικανότητας του Ιράν να διεξάγει αυτού του είδους των ειδικό τύπο πολέμου. Η “επίμονη εμπλοκή” του στις γειτονικές χώρες είναι δύσκολο να μιμηθεί από άλλους διότι η χώρα έχει καταστρώσει μια ειδική στρατηγική για την οικοδόμηση του δικού της συστήματος στήριξης εντός ευάλωτων κρατών. Το δόγμα της έχει τις ρίζες του στην ιρανική εμπειρία του πολέμου και στην επαναστατική ιδεολογία. Συχνά εκμεταλλεύεται την συγγένεια της σιιτικής κοινότητας με το Ιράν αλλά επίσης μερικές φορές εντάσσει μη σιιτικές κοινότητες που έχουν τους ίδιους στόχους με το Ιράν.
Το καθεστώς βασίζεται σε αυτή την προσεκτικά μελετημένη ικανότητα προσέλκυσης μειονοτήτων και ατόμων πέρα από τα σύνορα τους και είναι απίθανο να εγκαταλείψει το δίκτυο επιρροής που έχει χτίσει για να κερδίσει “διεθνή αποκατάσταση”. Το χάρισμα του Ιράν στα μάτια των εταίρων του προκύπτει από την επιβίωση του ως εναλλακτικό και παράνομο. Ενώ η ένταξη στη διεθνή τάξη θα είχε οικονομικά οφέλη για την Τεχεράνη, θα απαιτούσε την εγκατάσταση περιορισμών στην απομακρυσμένη πολεμική ικανότητα της Quds Force. Το Ιράν και η Quds δεν μπορούν να είναι και επαναστατικά και μέρος της διεθνούς τάξης.
Το Ιράν τελικά μπορεί να εισέλθει σε διαπραγματεύσεις αναφορικά με την έκταση των δικτύων επιρροής αλλά μέχρι στιγμής, η αντίδραση του στις εντεινόμενες πιέσεις ήταν να υπερασπιστεί τους συμμάχους του, να τηρήσει τις εταιρικές σχέσεις και να επαναλάβει το αφήγημα της αντίστασης. Ο Ανώτατος Ηγέτης θα μπορούσε να αντιστρέψει αυτή την στρατηγική επιλογή. Ωστόσο τα δίκτυα επιρροής του Ιράν αποτελούν ένα ατού του κράτους που τώρα είναι μέρος της στρατηγικής της προσωπικότητας. Η αποκήρυξη τους θα συνεπαγόταν όχι μόνο απώλεια της επιρροής αλλά και της ταυτότητας. Έχουν γίνει ένα βασικό στρατηγικό πλεονέκτημα για το καθεστώς. Οι κυρώσεις από μόνες τους είναι απίθανο να οδηγήσουν το καθεστώς να εγκαταλείψει μια ικανότητα που του έχει δώσει μια τόσο ζωτική προστασία.
Τα αδύναμα κράτη και οι διαιρεμένες κοινωνίες είναι εύκολη λεία για την ιρανική επιρροή. Στο Ιράκ, στη Σύρια και στην Υεμένη, το Ιράν έχει επιδιώξει μη κρατικές συνεργασίες ευκαιριακά. Σε χώρες που ήταν σε θέση να αναπτύξουν ένα μέτρο καλής διακυβέρνησης, η επιρροή του Ιράν ήταν περιορισμένη, όπως και η ικανότητα της να δημιουργήσει την επόμενη Χεζμπολάχ. Η εύθραυστη κατάσταση της γειτονιάς είναι καλή για τον τρόπο πολέμου του Ιράν. Τα ισχυρά θεσμικά όργανα που εξυπηρετούν έναν υγιή εθνικό σκοπό, εάν όχι πάντα επαρκή, είναι μια αναγκαία πρώτη γραμμή άμυνας εναντίον του. Ένας διεθνής διάλογος για το πώς θα αντιμετωπιστεί ο τρόπος πολέμου του Ιράν, χρειάζεται να βασίζεται στα γεγονότα αυτής της μοναδικής στρατηγικής ικανότητας.
