Η αραβική αναγνώριση του Ισραήλ επαναπροσδιορίζει τη Μέση Ανατολή
By George Friedman
Geopolitical Futures
Τις προηγούμενες ημέρες, το Μαρόκο καθιέρωσε διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ, ακολουθώντας τρεις άλλες αραβικές χώρες – τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και το Σουδάν – που εξομάλυναν τους δεσμούς τη φετινή χρονιά. Στη περίπτωση του Μαρόκου, μέρος της συμφωνίας ήταν η αναγνώριση των ΗΠΑ της κυριαρχίας του Μαρόκου επί της αμφισβητούμενης περιοχής της Δυτικής Σαχάρας όπως είχε συμφωνήσει να αφαιρέσει το Σουδάν από τον κατάλογο κρατών χορηγών της τρομοκρατίας.
Αυτή η διαδικασία, η οποία ξεκίνησε με τα ΗΑΕ, βασίζεται εν μέρει σε ένα παράδοξο της πολιτικής των ΗΠΑ για τη Μέση Ανατολή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη σιωπηρή έγκριση της διαδικασίας και περιστασιακά ρίχνοντας ένα γλυκαντικό στο τραπέζι. Ωστόσο, οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέστησαν επίσης σαφές ότι αποσύρουν τις δυνάμεις τους από την περιοχή και μειώνουν τις δεσμεύσεις τους. Αυτό άφησε την περιοχή χωρίς τη δύναμη που την κράτησε μαζί. Η δημόσια εχθρότητα μεταξύ των εθνών της περιοχής, και ειδικά με το Ισραήλ, ήταν δυνατή ενώ οι ΗΠΑ χρησίμευαν ως συντονιστής και γέφυρα. Αυτές οι χώρες μπορούσαν και συνεργάστηκαν, αλλά μόνο μέσω μυστικών επαφών και συντονισμού των ΗΠΑ. Χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες, κάθε κράτος αφέθηκε είτε να το κάνει μόνο του ή να δημιουργήσει ουσιαστικές σχέσεις στο σύνολό της. Η πολιτική των ΗΠΑ ανάγκασε τις χώρες της περιοχής να αντιμετωπίσουν μια πραγματικότητα που προσπάθησαν να κρύψουν: Χρειαζόταν η μία την άλλη.
Χρειαζόταν ο ένας τον άλλον επειδή ο σουνιτικός αραβικός κόσμος είχε εχθρούς, κανένας πιο επικίνδυνος για τα συμφέροντά τους από το Ιράν. Οι Άραβες διαμόρφωσαν την πολιτική τους με την παραδοχή ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εγγυόταν τα συμφέροντά τους, ακόμη και την ύπαρξή τους, έναντι μιας ιρανικής απειλής. Αυτό παραμένει δυνατό, αλλά αυτό που έχουν κάνει οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι να δημιουργήσουν μια κρίσιμη αβεβαιότητα. Το Ιράν δεν μπορεί να είναι σίγουρο για το τι θα κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες υπό συγκεκριμένες συνθήκες. Ούτε μπορούν οι Άραβες. Ο καθένας πρέπει να προετοιμαστεί για μια απουσία των Ηνωμένων Πολιτειών, αντί να ελπίζει απλώς σε μια αμερικανική αντίδραση.
Ταυτόχρονα, οι Ιρανοί έχουν αποδυναμωμένη θέση. Μία από τις στρατηγικές τους ήταν να αγωνιστούν τα αραβικά κράτη εναντίον του Ισραήλ, των Ηνωμένων Πολιτειών ή μεταξύ τους. Θα μπορούσαν επίσης να επωφεληθούν από συγκρούσεις που ξέσπαζαν περιοδικά μεταξύ κατακερματισμένων αραβικών κρατών. Τώρα το Ιράν έχει λιγότερα περιθώρια ελιγμών, ενώ οι Άραβες χρειάζονται να διαπραγματευτούν με τους γείτονές τους παρά να ρίξουν τον κίνδυνο και την ευθύνη στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η απόφαση για άνοιγμα των διπλωματικών σχέσεων από μόνη της δεν θα δημιουργούσε συνήθως συμμαχία. Οι ΗΠΑ και η Κίνα έχουν διπλωματικές σχέσεις, αλλά δεν είναι σύμμαχοι. Στην περίπτωση του αραβικού κόσμου, το θέμα είναι διαφορετικό. Σε κάθε χώρα, υπάρχουν φατρίες που είναι εχθρικές προς το Ισραήλ. Κάθε καθεστώς που ανοίγει σχέσεις με το Ισραήλ πρέπει να αντιμετωπίσει αυτήν την πραγματικότητα. Η απειλή εδώ είναι εσωτερική και κάθε κράτος που έχει αναγνωρίσει το Ισραήλ έχει σπάσει ένα εμπόδιο. Για τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, αυτό είναι ένα ευπρόσδεκτο διάλειμμα. Μεταξύ πολλών Αράβων όμως αποτελεί παραβίαση μιας θεμελιώδους αρχής. Η Σαουδική Αραβία, επιφυλακτική για τα έντονα συναισθήματα για τέτοια θέματα σε έναν σημαντικό τομέα της κοινωνίας, δεν έχει κάνει το βήμα να αναγνωρίσει το Ισραήλ, παρόλο που έχει συνεργαστεί με το Ισραήλ για αρκετό καιρό. Δεδομένης της πολιτικής της περιοχής, η αναγνώριση μπορεί επίσης να είναι συμμαχία. Υπάρχουν λίγα να χάσουν και πολλά να κερδίσουν τα αραβικά κράτη που έχουν αναγνωρίσει το Ισραήλ.
Η σιωπηρή συμμαχία αφήνει το Ιράν σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Ο αραβικός κόσμος ήταν εχθρικός απέναντι του με πολλούς τρόπους στο παρελθόν. Τώρα όμως οργανώνεται γύρω από την ισραηλινή δύναμη, καθιστώντας το Ισραήλ ακόμη πιο επικίνδυνο. Εκτός από τις καταστροφικές κυρώσεις, την εσωτερική πολιτική ένταση και την πιθανή απειλή των Ηνωμένων Πολιτειών, το Ιράν αντιμετωπίζει πλέον τη δυνατότητα όχι μόνο της αραβικής εχθρότητας αλλά και της αραβικής ευθυγράμμισης με το Ισραήλ. Από πολλές απόψεις, αυτό είναι το χειρότερο σενάριο για τη χώρα και οι υπηρεσίες πληροφοριών που είναι εναντίον του θα κάνουν ό, τι μπορούν για να ενθαρρύνουν την εσωτερική αντιπολίτευση.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω το Ιράν έχει να σκεφτεί πολλά σοβαρά ενδεχόμενα. Η διαδικασία αναγνώρισης αφήνει τους Παλαιστινίους απομονωμένους από τους πρώην συμμάχους τους. Το Ιράν μπορεί να απεικονιστεί λογικά ως ο μόνος σύμμαχος των Παλαιστινίων και ο μόνος αληθινός εχθρός του Ισραήλ. Τα αραβικά κράτη θεωρούν την Παλαιστίνη ως δευτερεύον ζήτημα εδώ και πολύ καιρό. Αλλά το ίδιο δεν ισχύει πάντα για τους πολίτες τους. Η κίνηση του Ιράν είναι να υιοθετήσει την παλαιστινιακή υπόθεση ως δική του και να μιλήσει στο αραβικό κοινό σχετικά με την προδοσία απέναντι στους Παλαιστίνιου και τη συνθηκολόγηση με το Ισραήλ.
Δεν είναι σαφές ότι οποιοδήποτε αραβικό καθεστώς θα αναγκαστεί να αλλάξει πολιτική ή να ανατραπεί. Από την άλλη πλευρά, δεν είναι σαφές ότι η επίσημη απομόνωση του Ιράν θα προκαλέσει αλλαγή καθεστώτος. Σαφέστατα όμως εάν το Ιράν αναλάβει στρατιωτική δράση οποιουδήποτε είδους εναντίον κρατών που έχουν αναγνωρίσει το Ισραήλ, το Ισραήλ θα είναι ελεύθερο, και μάλιστα ευπρόσδεκτο, να προβεί σε ανάλογα αντίποινα. Και όλοι οι Ιρανοί σύμμαχοι στην περιοχή, όπως εκείνοι η Συρία ή το Ιράκ, θα αντιμετώπιζουν το ίδια αντίποινα.
Ουσιαστικά η κίνηση να αναγνωριστεί το Ισραήλ διευρύνει κατά πολύ τις συνθήκες υπό τις οποίες οι ισραηλινοί μπορούν να επιτεθούν στο Ιράν χωρίς να τους καταδικάσει ο αραβικός κόσμος. Η ισορροπία δυνάμεων έχει αλλάξει δραματικά στη περιοχή από τη δεκαετία του 1970, όταν το Ισραήλ αντιμετώπιζε την ενοποιημένη εχθρότητα. Τώρα είναι το Ιράν που αντιμετωπίζει εχθρότητα. Πόσο ενοποιημένη θα είναι θα το δούμε. Η ενότητα είναι σπάνια στον αραβικό κόσμο, αλλά οι κίνδυνοι για τα αραβικά καθεστώτα τόσο της συμμετοχής όσο και της αποσταθεροποίησης της αναδυόμενης δομής θα ήταν πολύ μεγάλοι. Πολλά πράγματα θα μπορούσαν να πάνε στραβά σ΄αυτό το βαθύ επαναπροσδιορισμό της Μέσης Ανατολής που μέχρι στιγμής συντελείται.
