Μπορεί η Ρωσία να φέρει την Ουκρανία στα άκρα;

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς * 

Η Ρωσία προσπαθεί να επιτύχει μια ισορροπία μεταξύ των δύο κυρίων πτυχών της παγκόσμιας τάξης. Της ισχύος και της νομιμότητας. Οι υπολογισμοί της ισχύος χωρίς ηθική διάσταση θα μετατρέψουν κάθε διαφωνία σε δοκιμασία σύγκρουσης. Οι ηθικές συνταγές χωρίς ανησυχία για ισορροπία, από την άλλη πλευρά, δείχνουν μια αδύναμη πολιτική που δελεάζει τις προκλήσεις και μας φέρει ενώπιον ακραίων κινδύνων που διασαλεύουν τη συνοχή της ίδιας της διεθνούς τάξης. Έτσι οι στρατιωτικές επεμβάσεις που δεν βασίζονται στην ικανότητα κατανόησης ενός εξελισσόμενου περιβάλλοντος και αξιοποίησης των τάσεων, μπορούν να αλλάξουν εκατομμύρια ζωές προς το χειρότερο.

«Ο πόλεμος δεν είναι τίποτα άλλο από τη συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα», είπε ο διαπρεπής διανοητής του πολέμου Κλάουζεβιτς. Αν και αυτό μπορεί να ισχύει ακόμα, τα μέσα του πολέμου έχουν επεκταθεί εντυπωσιακά εν μέσω της εμφάνισης των σύγχρονων μεθόδων πολέμου. Αυτό σημαίνει ότι η μήτρα πολιτικής-πολέμου έχει γίνει ακόμη πιο περίπλοκη, αφού η δυναμική του πολέμου βρίσκεται σε κατάσταση ρευστότητας. Πόλεμος σημαίνει τώρα μια σειρά από πιθανότητες. Έτσι στην παρούσα φάση του Ουκρανικού ζητήματος διακρίνουμε την έναρξη κυβερνοεπιθέσεων που στοχεύουν κρίσιμες υποδομές μαζί με εκστρατείες παραπληροφόρησης και παραπλάνησης.

Οι σύγχρονες μορφές πολέμου εμφανίζουν τη δυναμική της σύγκρουσης θολή όχι μόνο επειδή προσφέρει μια μεγάλη και διευρυνόμενη εργαλειοθήκη για να υπονομεύσει έναν αντίπαλο, αλλά και επειδή επιτρέπει να υπονομεύεται η ασφάλειά του σε δύο μέτωπα παράλληλα. Αυτό σχετίζεται επίσης με τους πρωταρχικούς στόχους του υβριδικού πολέμου. Στο μέτωπο των δυνατοτήτων, τα τρωτά σημεία του στοχευόμενου κράτους στον πολιτικό, στρατιωτικό, οικονομικό, κοινωνικό τομέα, το πεδίο της πληροφόρησης και των υποδομών αξιοποιούνται στο βαθμό που αποδυναμώνεται αισθητά και λειτουργικά.

Πλεονεκτήματα της Ρωσίας

Όσον αφορά τους πόρους, η Ουκρανία μπορεί να ασκήσει ελάχιστη πίεση σε μια τεράστια χώρα. Η Ρωσία έχει δημιουργήσει οικονομικά αποθέματα δισεκατομμυρίων δολαρίων, οπότε άμα πραγματοποιήσει μια εισβολή στην Ουκρανία μπορεί να αντέξει οικονομικά. Ο αριθμός των στρατευμάτων που αναπτύχθηκε είναι ακόμη σχετικά μικρός, περίπου 130.000. Ο συνολικός αριθμός του ρωσικού στρατού είναι περίπου ένα εκατομμύριο, χωρίς να υπολογίζονται άλλα μισό εκατομμύριο που είναι οι εφεδρείες.

Το ηθικό είναι επίσης ευνοϊκό για τον Πούτιν. Η δημοτικότητά του παραμένει υψηλή. Η κατάληψη και η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 του έδωσε μια ανοδική δημοτικότητα. Θα ήταν λογικό γι’ αυτόν να σκεφτεί ότι μια επιτυχημένη εισβολή στην Ουκρανία θα έφερνε το ίδιο αποτέλεσμα, ακόμη κι αν η ρωσική ανησυχία για τον πόλεμο έχει αυξηθεί.

Η δυτική αντίδραση θα μπορούσε να αλλάξει τον παραπάνω λογισμό, αλλά μόνο οριακά. Η αποτροπή είναι δύσκολη αν όχι ακατόρθωτη. Ο Πούτιν έχει καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για να ξεπεράσει τις επιβαλλόμενες κυρώσεις στη ρωσική οικονομία. Οι τεχνολογικές κυρώσεις, που δεν επιβλήθηκαν στο παρελθόν, θα μπορούσαν να αποκαλύψουν την αχίλλειο πτέρνα της Μόσχας, αλλά ο αντίκτυπος δεν θα ήταν άμεσος.

Μειονεκτήματα της Ρωσίας

Ο πραγματικός κίνδυνος για τη ρωσική ηγεσία είναι η ίδια η στρατιωτική εισβολή. Ακόμη και μικρές αποτυχίες θα μπορούσαν να υπονομεύσουν τη θέση της στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Η Μόσχα δεν έχει προετοιμάσει τον πληθυσμό της για πόλεμο. Λίγοι Ρώσοι υποστηρίζουν επί του παρόντος μια εισβολή στην Ουκρανία. Εάν τα πράγματα δεν πάνε καλά γρήγορα, ο Πούτιν θα μπορούσε να βρεθεί σε δύσκολη θέση στο εσωτερικό, αν και δεν υπάρχει εμφανής απειλή για αυτόν αυτή τη στιγμή καθώς έχει περιορίσει κάθε αντίθεση είτε με δολοφονία ή και με φυλάκιση.

Ενώ η Ρωσία θα μπορούσε να εξυπηρετήσει πολλούς στόχους με μια εισβολή, όπως η κατοχή  περισσότερων ουκρανικών εδαφών, θέλει επίσης να διασπάσει το ΝΑΤΟ και να αναγκάσει τις ΗΠΑ να αντιμετωπίσουν τη Ρωσία ως ομότιμους. Γνωρίζει, όμως, ότι ο ρωσικός στρατός δεν θα είναι ευπρόσδεκτος σε μεγάλα τμήματα της Ουκρανίας, μεταβάλλοντας τη διαδικασία κατάληψης ολόκληρης της χώρας σε ακαταλόγιστη ενέργεια. Επίσης μια μεγάλη εισβολή θα δημιουργούσε συνοχή στο ΝΑΤΟ αντί να το διασπάσει.

Πιθανές ενέργειες

Μια πιο περιορισμένη παρέμβαση, με υβριδικές επιθέσεις εκτιμάται ότι θα ταίριαζε καλύτερα στους σκοπούς του Πούτιν και θα μείωνε τον κίνδυνο γενικότερης ανάφλεξης. Για παράδειγμα, μια υποβοήθηση επέκτασης των περιοχών που ελέγχονται από τους αυτονομιστές κατά μήκος της ακτής της Αζοφικής Θάλασσας μέχρι τη Μαριούπολη ή ακόμα και την Κριμαία μάλλον φαίνεται πιο ελκυστική. Ο ευρύτερος έλεγχος των υποδομών κοντά στις περιοχές που κατέχονται από τους αυτονομιστές είναι μια άλλη πιθανότητα.

Σε μια προσπάθεια να βλάψει την κοινωνική συνοχή της Ουκρανίας, εκτιμάται ότι ο υβριδικός παράγοντας θα επιχειρήσει να διαβρώσει την εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατικών θεσμών και του λαού. Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα η ουκρανική ηγεσία να χάνει τη νομιμότητά της και, στη συνέχεια να ενεργεί ως Λεβιάθαν στην εγχώρια σφαίρα. Ως συνέπεια, τόσο οι εθνικές βάσεις όσο και η ικανότητα του κράτους να λειτουργεί απρόσκοπτα καταστρέφονται μέσω των υβριδικών επιθέσεων. Η Μόσχα έχει αποδείξει ότι είναι ειδική στον υβριδικό πόλεμο, ο οποίος θα περιλαμβάνει τουλάχιστον παραπληροφόρηση, πολιτική αναστάτωση, κυβερνοεπιθέσεις, προσποιήσεις και ιδεολογικές προκλήσεις. Η Ουκρανία είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στο θέμα της διαφθοράς, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να υπονομεύσει τη νομιμότητα της κυβέρνησής της. Η Μόσχα προφανώς μπορεί να αποκαλύψει γεγονότα που θα φέρουν σε δύσκολη θέση τους δυτικοκεντρικούς πολιτικούς στο Κίεβο.

Συμπεράσματα

Η στρατιωτική παρέμβαση, καθιστά δύσκολη τη συναίνεση στο ΝΑΤΟ, καθώς απαιτείται ομοφωνία. Οπότε δεν θα υπάρξει Νατοϊκή αντίδραση σε μια ρωσική εισβολή.

Οι Ουκρανοί πρόκειται να αντισταθούν σε οποιαδήποτε ρωσική εισβολή, όχι μόνο με το μισό εκατομμύριο περίπου στρατιώτες τους αλλά και με τις προσπάθειες των ανταρτών σε οποιοδήποτε έδαφος καταφέρει να καταλάβει η Ρωσία. Η άμυνα θα είναι δύσκολη, καθώς οι Ρώσοι ελέγχουν τον εναέριο χώρο.

Μια ταχεία αλλά σημαντική προσθήκη σε περιοχές που ελέγχονται από τη Ρωσία στην Ουκρανία θα μπορούσε να κάνει τη διεκδίκηση της Μόσχας για το καθεστώς ομότιμου συνομιλητή πιο πιθανό να προκαλέσει μια αποδεκτή αμερικανική απάντηση παρά μια ακαταλόγιστη προσπάθεια για κατάληψη ολόκληρης της χώρας. Αλλά δε πρέπει να μας διαφεύγει ότι συχνά από λάθος υπολογισμό εμπλεκόμαστε σε πόλεμο.

*Ο Υποναύαρχος ε.α. Δημήτριος Τσαϊλάς δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.