Ο πόλεμος φέρνει επαναχάραξη θαλασσίων ζωνών στη λεκάνη της Μαύρης Θάλασσας

Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*

Οι κύριες αποστολές του Ρωσικού Στόλου της Μαύρης Θάλασσας, σύμφωνα με παλαιότερες εκτιμήσεις, διαβλέπαμε ότι κατά την επόμενη δεκαετία αναμένεται να συνίστανται στη διασφάλιση των θαλασσίων ζωνών, με σκοπό, να μη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως περιοχή για επιθέσεις εναντίον ρωσικών υποδομών, να εγγυάται την προστασία ρωσικών εγκαταστάσεων και στρατιωτικών υποδομών στην Κριμαία, και να χρησιμεύει ως ναύσταθμος για στρατιωτικές επιχειρήσεις και ναυτική διπλωματία στη Μεσόγειο. Η προστασία της περιοχής πραγματοποιείται μέσω ενός συνδυασμού ισχυρών εναέριων και παράκτιων αμυντικών πλατφορμών, μαζί με την ανάπτυξη υποβρυχίων και πλοίων επιφανείας οπλισμένων με ικανά ASCM. Το πιο σημαντικό, η ικανότητα των υποβρυχίων και των πλοίων επιφανείας να εκτελέσουν προσβολές με σημαντικό αριθμό LACM σε χερσαίους στόχους αποσκοπεί να στείλει ένα αποτρεπτικό μήνυμα σε πιθανούς αντιπάλους, και συγκεκριμένα στα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ.

Ωστόσο οι συνέπειες της προσάρτησης του Ουκρανικού νότου από τη Ρωσία αναδύουν νέες ανησυχίες πέρα ​​από την κυριαρχία του εδάφους, και για τα ύδατα της λεκάνης της Μαύρης Θάλασσας. Η Ρωσία με τον πόλεμο αυτό, έχει αρχίσει να αναδιαμορφώνει τη χωρική της θάλασσα την υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) μήκους 200 μιλίων στη βόρεια Μαύρη Θάλασσα, μετατρέποντας την Ουκρανία σε περίκλειστο κράτος, φέρνοντας την σε ακόμη πιο ευάλωτη κατάσταση οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτικά.

Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), «το παράκτιο κράτος έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να εξερευνά, να εκμεταλλεύεται, να προστατεύει και να διαχειρίζεται τους έμβιους και μη πόρους, τον βυθό και τη στήλη του νερού και του αέρα καθώς και να κατασκευάζει και να χρησιμοποιεί τεχνητές νησίδες, εγκαταστάσεις και άλλες κατασκευές». Αυτή η διάταξη σίγουρα θα χρησιμοποιηθεί από τη Ρωσία για τη θέσπιση νέων κανόνων παιχνιδιού στις χρήσεις της Μαύρης Θάλασσας, όταν τα παράκτια ύδατα και η υφαλοκρηπίδα καταληφθούν.

Με την απώλεια του νότου, ο καθορισμός των θαλάσσιων συνοριακών γραμμών δεν θα είναι πλέον περίπλοκος. Στην πρότερη κατάσταση κυριαρχίας ως μια χερσόνησος η Κριμαία με πολύ περίπλοκο παράκτιο σχήμα γειτνίαζε με μια κλειστή θαλάσσια περιοχή (την Αζοφική Θάλασσα), και το πρόβλημα ήταν πιο σύνθετο. Η αναμόρφωση της εθνικής χωρικής θαλάσσιας δικαιοδοσίας με την κατάληψη της ουκρανικής ακτογραμμής θα δημιουργήσει δραματικά αποτελέσματα.

Η Ουκρανία, η οποία είχε πλήρη δικαιοδοτικό έλεγχο στην ακτογραμμή της, θα χάσει τα πάντα. Η πρόσβασή της στα ανοιχτά ύδατα της Μαύρης Θάλασσας θα ελέγχεται πλήρως από τη Ρωσία. Λίγοι συνειδητοποιούν ότι αυτό σημαίνει αποκοπή μιας ακτογραμμής πολύ μεγαλύτερης από τις ακτές της Βουλγαρίας στη Μαύρη Θάλασσα και το σύνολο των θαλάσσιων συνόρων της Πολωνίας στη Βαλτική.

Η Ουκρανία πρόκειται να χάσει ένα σημαντικό κομμάτι του οικονομικού και ενεργειακού της μέλλοντος. Όπως πολύτιμα υποθαλάσσια  κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου  που βρίσκονται ακριβώς εκεί. Η εκμετάλλευση αυτών των κοιτασμάτων της Μαύρης Θάλασσας θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση της εξάρτησης της Ουκρανίας από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου. Επίσης λιμάνια όπως η Μαριούπολη, η Οδησσός και τα μικρότερα ψαροχώρια θα εξαρτώνται αυτόματα από Ρώσους αξιωματούχους, οι οποίοι θα έχουν διακριτικό έλεγχο στην αλιεία, τη θαλάσσια αναψυχή, την ελευθερία της ναυσιπλοΐας και άλλα θέματα. Το τμήμα της ΑΟΖ μήκους 200 μιλίων της Ουκρανίας θα περάσει επίσης υπό πλήρη ρωσικό έλεγχο.

Εάν υποθέσουμε ότι οι Ρωσία δεν καταλάβει την Οδησσό, ή μετά από διαπραγματεύσεις την αφήσει στην Ουκρανία, μπορεί τα ουκρανικά πλοία να μπορούν να μετακινούνται ελεύθερα από την Οδησσό προς τα ανοιχτά ύδατα της Μαύρης Θάλασσας, αλλά η περιοχή που καλύπτεται από την ΑΟΖ 200 μιλίων της Ουκρανίας θα περικλείεται από τη νέα ρωσική ΑΟΖ 200 μιλίων. Έτσι η Ουκρανία θα πρέπει να διασχίσει ύδατα νέας ρωσικής δικαιοδοσίας, όπου η Ρωσία θα ελέγχει οποιαδήποτε οικονομική ή ερευνητική δραστηριότητα. Το νέο σχήμα της ΑΟΖ μήκους 200 μιλίων σε αυτήν την περιοχή εκτιμάται ότι θα είναι αποτέλεσμα ισχυρών πιέσεων που θα προέρχονται από τη Μόσχα και θα αντανακλούν τα ρωσικά συμφέροντα. Ως αποτέλεσμα, εάν υπάρξει πολεμικό ναυτικό στην Ουκρανία, αυτά τα σκάφη θα ελέγχονται επίσης από τον ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας. Αυτός ο στόλος θα ισχυροποιείται με το χρόνο. Σύντομα θα προστεθούν νέα πλοία του ρωσικού πολεμικού ναυτικού.

Για την Ουκρανία, η απώλεια του νοτίου τμήματος της αντιπροσωπεύει σημαντική μείωση του στρατιωτικού της δυναμικού. Βραχυπρόθεσμα, μεταφράζεται σε σχεδόν πλήρη εξάλειψη του ουκρανικού στόλου. Ο ρωσικός στόλος θα ξεπεράσει τον τουρκικό στόλο στη Μαύρη Θάλασσα, καθιστώντας τον μια μεγάλη στρατιωτική δύναμη στη λεκάνη.

*Ο Υποναύαρχος ε.α. Δημήτριος Τσαϊλάς δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια.