Ο Γκορμπατσόφ και η Ευρώπη

Της Δρ Άννας Κωνσταντινίδου,
Ιστορικού- Διεθνολόγου *

Στην κηδεία του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, του ανθρώπου που άλλαξε τον ρου της Παγκόσμιας Ιστορίας, Πολιτικής και Διπλωματίας, δεν παρέστησαν ηγέτες δυτικών κρατών (μόνο ο Όρμπαν) με τη δικαιολογία των περισσότερων εξ αυτών (καθώς ο Σολτς επικαλέστηκε ότι δεν προσκλήθηκε, ενώ η Μέρκελ ότι είχε ορθοπαιδικό πρόβλημα) ότι η Ρωσία είναι απομονωμένη λόγω του ρωσο-ουκρανικού πολέμου.

Από την άλλη, σε συνέντευξη σε βελγική εφημερίδα ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ άφησε αιχμές εναντίον της προέδρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, πως δεν μπόρεσε να διαχειριστεί την ενεργειακή κρίση, καθώς όφειλε να πάρει αποφάσεις ως επικεφαλής ήδη από τις συνεδριάσεις του Μαρτίου.

Τα δύο παραπάνω γεγονότα/περιστατικά είναι τελείως διαφορετικά μεταξύ τους που ωστόσο αποδεικνύουν κάτι, ότι η Ρωσία με τον πόλεμο στην Ουκρανία βάθυνε το ρήγμα που υφίστατο στο ενωσιακό περιβάλλον, καθώς είτε για τα σοβαρά ζητήματα είτε για κοινωνικής φύσης ζητήματα δεν υφίσταται σύμπνοια ενεργειών, αν και υποτίθεται ότι υπάρχει λόγω Θεσμού ένας ενιαίος μηχανισμός αποφάσεων.

Αρχικά ως προς το πρώτο γεγονός, την κηδεία του τελευταίου ηγέτη της ΕΣΣΔ γίνεται πασιφανές ότι η Δύση και η ΕΕ (ειδικότερα) δεν ήθελε να φτάσει σε τελείως πολωτικό σημείο τη σχέση της με τον Πούτιν, αλλά να αφήσει μία χαραμάδα επαφής των πιο εξισορροπιστών (βλ. Μακρόν) με τη Ρωσία. Ήταν γνωστές άλλωστε οι σχέσεις των δύο Ρώσων ανδρών.

Οπότε δεν παρέστησαν, όχι γιατί είναι απομονωμένη η Ρωσία (καθώς εκ των πραγμάτων ήταν γνωστό ότι ο Πούτιν δεν θα πήγαινε στην κηδεία, οπότε δεν θα «νομιμοποιούσαν»  την παρουσία που απορρέει από το θεσμικό ρόλο του), αλλά γιατί δεν επιθυμούν την περαιτέρω πόλωση και πολλώ δε μάλλον για ένα κοινωνικής φύσης γεγονός.

Και να πούμε και κάτι ακόμα που αποδεικνύει ότι ο τρόπος που εξελίσσεται ο «Κόσμος» των Διεθνών Οργανισμών παρουσιάζει πολλά κενά, τα οποία γίνονται εμφανή σε καιρό κρίσης και πολέμου, είναι ότι ο θεσμοποιημένος αυτός «Κόσμος» άφηνε ανέκαθεν (και το έχουν πει άλλωστε μεγάλοι επιστήμονες της Γεωπολιτικής, αλλά και πολιτικοί) χαραμάδες για να επικυριαρχούν οι αρχές του Ρεαλισμού/ Κρατισμού. Παρά τις αποφάσεις που λαμβάνουν κατά καιρούς τα γραφειοκρατικά όργανα του ενωσιακού Θεσμού, εντούτοις οι ηγεσίες των κρατών – μελών του θα διαμορφώνουν τις πολιτικές τους ναι μεν με πυξίδα (αλλά απλή πυξίδα κατεύθυνσης) τις αποφάσεις της ΕΕ, ωστόσο έχοντας ως αρχή τη μη διακινδύνευση του εθνικού συμφέροντος.

Για αυτό, αν δούμε τις κατευθυντήριες γραμμές που δίνονται από την ΕΕ, τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με τις αρχές του Ανθρωπισμού (από τα δικαιώματα μέχρι τη Δικαιοσύνη) οριοθετούνται σε Κανονισμούς (δηλαδή σε νομικό πλαίσιο που απαρέγκλιτα πρέπει να υιοθετηθεί από τα κράτη μέλη), ενώ για την πλειονότητα των υπολοίπων θεμάτων υφίστανται Οδηγίες ή άλλες νομοθετικές πράξεις, ώστε το κάθε κράτος – μέλος είτε να έχει τη δυνατότητα διαμόρφωσης των βημάτων του στη βάση του αξιακού και πολιτισμικού του υποβάθρου είτε να δεσμεύεται μόνο αυτό ή συγκεκριμένα μέλη του ενωσιακού οργάνου (λχ. οι Αποφάσεις απευθύνονται σε συγκεκριμένα μέλη για τα οποία αυτές λαμβάνονται). Κάτω περίπου από το πλαίσιο αυτό λειτουργούν, ανάλογα με το Καταστατικό και τα θεσμοποιημένα Όργανα, και οι άλλοι Οργανισμοί και Ενώσεις.

Έτσι στη βάση των ανωτέρω, ακόμα κι αν οι Θεσμοί της ΕΕ υιοθετούν ακραία πολιτική στάση απέναντι στη Ρωσία, ωστόσο και ως διαφαίνεται πολύ σύντομα, καθώς η Gazprom όσο οδεύουμε προς το χειμώνα θα συντηρεί τεχνικά -για ευνόητους λόγους- όλο και περισσότερα τμήματα των αγωγών της που μεταφέρουν φυσικό αέριο στην Ευρώπη, με συνέπεια τα ίδια τα κράτη και εννοούμε τις ηγεσίες τους θα στοχοποιούν τις αποφάσεις των επικεφαλής της ΕΕ.

Και οφείλουμε να επικεντρωθούμε στη δικαιολογία που επικαλέστηκε το γερμανικό κράτος που δεν έθεσε ως έρεισμα της μη παρουσίας της ηγεσίας του στην κηδεία του Ρώσου άνδρα, ότι η Ρωσία είναι απομονωμένη λόγω πολέμου (όπως έπραξε η πλειονότητα των άλλων κρατών- μελών που έχει και άλλες εναλλακτικές ενεργειακές) παρά η ηγεσία του (νυν και πρώην) επικαλέστηκε ουσιαστικά προσωπικά ζητήματα. Ήθελε, ως αποδεικνύεται, να είναι ιδιαίτερα προσεκτικό ως προς την ανακοίνωση, χωρίς την επίκληση ισχυρισμών με νομικό και κοινωνιολογικό περιεχόμενο.

Ενώ ο διχασμός ανάμεσα στους επικεφαλής των Θεσμών είναι ένα ζήτημα που πρέπει να ληφθεί υπόψη, πριν φυσικά να είναι πολύ αργά, καθώς εμμέσως πλην σαφώς το ρωσικό κράτος θα είναι πρώτη φορά μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 που οι αποφάσεις και οι ενέργειές του θα διχάσουν σε υπέρμετρο βαθμό τη Δύση και τη Διπλωματία της, αναγκάζοντάς την στην αναπροσαρμογή και τη συναίνεση (ουσιαστικά) με αυτό.

Όπως τότε ο τσάρος Νικόλαος Α’ ανάγκασε την ολοκληρωτική αλλαγή στην αντιμετώπιση του ελληνικού ζητήματος (φυσικά όχι από την ‘καλή του την καρδιά’), που συγκυριακά βρήκε τον Κάνινγκ επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής της Μ.Βρετανίας, γιατί η Δύση έβλεπε ότι αν δεν αναπροσαρμόσει την πολιτική της σε Βαλκάνια και Μεσόγειο απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, θα έχανε την παρουσία της στις συγκεκριμένες περιοχές με ανεξέλεγκτες διαστάσεις ακόμη και στα εσωτερικά περιβάλλοντά της ως προς τις κοινωνικές εξεγέρσεις των λαών της, έτσι και ο Πούτιν σήμερα έχει το καρπούζι και το μαχαίρι λόγω ενεργειακών ώστε να επηρεάσει ακόμα και την ύπαρξη του ενωσιακού Θεσμού.

Ολοκληρώνοντας, ας αφήσουμε την εύκολη καραμέλα ότι όσοι διατυπώνουν τα λάθη της ΕΕ είναι ρωσόφιλοι, γιατί με το να υφίσταται όλο το προηγούμενο διάστημα αυτή η απαράδεκτη στοχοποίηση, δινόταν το άλλοθι σε λανθασμένες πολιτικές και επιλογές με συνέπεια σήμερα να κινδυνεύουν οι λαοί της Ευρώπης από επισιτιστική, οικονομική και ενεργειακή ένδεια.

*Η Δρ Άννα Κωνσταντινίδου είναι Ιστορικός- Διεθνολόγος,  Εξωτερική Συνεργάτιδα Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής Πολέμου (ΑΔΙΣΠΟ) και Σχολής Εθνικής Άμυνας (ΣΕΘΑ)