Ιράν: Μια σύντομη αναδρομή στις ταραχές των τελευταίων ετών

Γράφει η Γιώτα Χουλιάρα*

Eδώ και δυο εβδομάδες συνεχίζονται οι διαδηλώσεις στο Ιράν με αφορμή μετά το θάνατο της 22χρονης, κουρδικής καταγωγής Ιρανής, Μαχσά Αμίνι  στις 16 Σεπτεμβρίου, η οποία προηγουμένως είχε συλληφθεί και βασανιστεί από την Αστυνομία Ηθών του θεοκρατικού καθεστώτος γιατί δεν φορούσε σωστά το χιτζάμπ. Ο θάνατος της  έγινε σύμβολο της βίας κατά των γυναικών στην Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν και ενέπνευσε αντιδράσεις σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Καθώς, λοιπόν,  οι Ιρανοί διαδηλωτές αρχίζουν να αλλάζουν τακτική για να προσαρμοστούν σε μια σαρωτική εκστρατεία συλλήψεων και σοβαρών διακοπών στο διαδίκτυο με στόχο να καταπνίξουν το μήνυμά τους, το θεοκρατικό καθεστώς τους κατηγορεί ότι αποτελούν εργαλεία ξένων συμφερόντων. Πιο συγκεκριμένα, ο Ανώτατος Ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ είπε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ισραήλ προκαλούν και υποκινούν τις διαδηλώσεις λόγω της προόδου του Ιράν και δεν σχετίζονται με το υποχρεωτικό ζήτημα του χιτζάμπ. Την υποστήριξή του εξέφρασε και ο πρόεδρος του Ιράν, Ιμπραχίμ Ραΐσι.

Στο μεταξύ, σύμφωνα με το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC), στις τελευταίες διαδηλώσεις στο Ιράν συμμετέχουν μερικές από τις νεότερες ηλικιακές ομάδες που συμμετείχαν ποτέ σε διαδηλώσεις στη χώρα. Ο Αλί Φαντάβι, αναπληρωτής διοικητής του IRGC, δήλωσε ότι ο μέσος όρος ηλικίας των συλλήψεων από τις διαδηλώσεις είναι τα 15 έτη. Υποστήριξε, μάλιστα, ότι αυτοί οι νέοι ενθαρρύνονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα ξένα μέσα ενημέρωσης να «θυσιαστούν» στις διαδηλώσεις.

Εδώ να αναφέρουμε ότι δεν πρόκειται για τις πρώτες διαδηλώσεις στο Ιράν, καθώς από το 2009 και μετά, αποτελούν συχνό φαινόμενο. Είναι, όμως, οι πρώτες με τέτοια συμμετοχή γυναικών και με την έντονη στήριξη του κουρδικού στοιχείου. Μην ξεχνάμε ότι οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν πρώτα από τις κουρδικές περιοχές καθώς η 22χρονη Αμίνι ήταν κουρδικής καταγωγής.

Πάμε λοιπόν να κάνουμε επί τροχάδην μια σύντομη αναδρομή στις ταραχές που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια στη χώρα:

13 Ιουνίου 2009 – 7 Δεκεμβρίου 2010: Μετά τις προεδρικές εκλογές του 2009 στο Ιράν, ξέσπασαν διαδηλώσεις σε μεγάλες πόλεις σε όλη τη χώρα, έχοντας την υποστήριξη των υποψηφίων της αντιπολίτευσης Μιρ-Χοσεΐν Μουσαβί και Μεχντί Καρουμπί. Στα δυτικά ΜΜΕ είχαν ονομαστεί Iranian Green Movement και αρφότερα χαρακτηρίστηκαν ως η Περσική Άνοιξη. Ονομάστηκε επίσης «Επανάσταση στο Twitter», λόγω της εξάρτησης των διαδηλωτών από το Twitter και άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την επικοινωνία.

14 Φεβρουαρίου 2011 – 14 Φεβρουαρίου 2012: Οι συγκεκριμένες διαδηλώσεις  θεωρήθηκαν ως κομμάτι της Αραβικής Άνοιξης. ξεκίνησαν στις 14 Φεβρουαρίου 2011, με την ονομασία «Η Ημέρα της Οργής».

28 Οκτωβρίου 2016: Η εξέγερση του Μεγάλου Κύρου του 2016 ήταν μια ιρανική διαμαρτυρία υπέρ της μοναρχίας, η οποία έλαβε χώρα στον τάφο του Μεγάλου Κύρου (πρόκειται για μια ανεπίσημη ιρανική γιορτή στη μνήμη του Μεγάλου Κύρου, του ιδρυτή της αρχαίας Περσικής Αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών). Οι διαμαρτυρίες προκλήθηκαν από τον προ-ισλαμικό εθνικισμό και τον θαυμασμό για την μοναρχία που κυβερνούσε προηγουμένως το Ιράν αλλά και από τη συσσωρευμένη δυσαρέσκεια για την ισλαμική κυριαρχία του Ιράν και το θεοκρατικό καθεστώς. Στους κύκλους των αναλυτών της Δύσης που ασχολούνται με το Ιράν, η μέρα αυτή θεωρείται ως εκείνη που έδωσε το ερέθισμα για όλες τις μετέπειτα διαδηλώσεις μέχρι και το 2021.

28 Δεκεμβρίου 2017 – 7 Ιανουαρίου 2018: Η πρώτη διαμαρτυρία έλαβε χώρα στο Mashhad, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Ιράν σε πληθυσμό, που αρχικά επικεντρώθηκε στις οικονομικές πολιτικές της κυβέρνησης της χώρας. Καθώς οι διαμαρτυρίες εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη τη χώρα, το εύρος τους επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει την πολιτική αντίθεση στο θεοκρατικό καθεστώς του Ιράν και στον επί μακρόν Ανώτατο Ηγέτη του. Οι φωνές και οι επιθέσεις των διαδηλωτών σε κυβερνητικά κτίρια ανέτρεψαν ένα σύστημα που είχε ελάχιστη ανοχή στη διαφωνία, με ορισμένους διαδηλωτές να φώναζαν ακόμη και «Θάνατος στον δικτάτορα!» – αναφερόμενοι στον Ανώτατο Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ – και ζητώντας από τις δυνάμεις ασφαλείας να ενωθούν μαζί τους.

14 Απριλίου 2018 – 23 Ιουνίου 2019: Μια σειρά απεργιών και διαμαρτυριών/διαδηλώσεων που πραγματοποιήθηκαν σε όλο το Ιράν από τις αρχές του 2018 έως τα μέσα του 2019 κατά της οικονομικής κατάστασης της χώρας, καθώς και της ιρανικής κυβέρνησης, ως μέρος του ευρύτερου Ιρανικού Κινήματος για τη Δημοκρατία.

15 Νοεμβρίου 2019 – 19 Νοεμβρίου 2019 (4 ημέρες, η κύρια φάση). Οι συγκρούσεις και οι διαδηλώσεις διήρκεσαν έως τις 16 Ιουλίου 2020: Μια σειρά εθνικών πολιτικών διαδηλώσεων στο Ιράν, μερικές φορές γνωστές ως Bloody November στα δυτικά ΜΜΕ ή χρησιμοποιώντας το ιρανικό ημερολόγιο ως Bloody Aban. Αρχικά προκλήθηκαν από μια αύξηση 50-200% στις τιμές των καυσίμων, εμφανίστηκαν ως μέρος του ευρύτερου Ιρανικού Κινήματος για τη Δημοκρατία, οδηγώντας σε εκκλήσεις για ανατροπή της κυβέρνησης στο Ιράν και του Ανώτατου Ηγέτη Αλί Χαμενεΐ. Οι διαμαρτυρίες ξεκίνησαν ως ειρηνικές συγκεντρώσεις το βράδυ της 15ης Νοεμβρίου, αλλά εξαπλώθηκαν σε 21 πόλεις μέσα σε λίγες ώρες, καθώς βίντεο της διαμαρτυρίας κυκλοφόρησαν στο Διαδίκτυο, που τελικά εξελίχθηκαν στις πιο βίαιες και σκληρές αντικυβερνητικές αναταραχές από την άνοδο της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν το 1979.

2021-2022 Ιρανικές διαμαρτυρίες για το νερό: Σποραδικές διαμαρτυρίες για την έλλειψη νερού και τις διακοπές ρεύματος στο Ιράν στο πλαίσιο του ευρύτερου Ιρανικού Κινήματος για τη Δημοκρατία. Οι ελλείψεις και οι διακοπές ρεύματος συνέχισαν να τροφοδοτούν την οργή του κοινού στον απόηχο των προηγούμενων κυμάτων του Ιρανικού Κινήματος για τη Δημοκρατία, όπως οι ιρανικές διαδηλώσεις 2017-2018 και οι ιρανικές διαμαρτυρίες 2019-2020. Οι διαδηλώσεις ξέσπασαν στις 15 Ιουλίου για να διαμαρτυρηθούν για την έλλειψη νερού και την κρίση, αλλά γρήγορα αντιμετωπίστηκαν με αστυνομική βία και βαρβαρότητα. Οι διαδηλώσεις σύντομα ονομάστηκαν Εξέγερση των Διψασμένων.

16 Σεπτεμβρίου 2022: Ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις που εξελίσσονται στις πιο μαζικές πλέον στο Ιράν με τη συμμετοχή πολλών γυναικών. Να τονίσουμε πως δεν αφορούν μόνο το θάνατο της 22χρονης Αμίνι – και πολλών ακόμη νεαρών γυναικών και ανδρών (κάποιοι αναφέρουν ότι έχασαν τη ζωή τους 94 άτομα, άλλοι για περισσότερα), αλλά προέρχονται και από τη γενικότερη συσσωρευμένη οργή εναντίον του καθεστώτος του Ιράν.

*Διεύθυνση Σύνταξης Geopolitics